Grupa krwi

Poprawna odpowiedź

D

Wymaganie ogólne

4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

8.5. Genetyka. Uczeń przedstawia dziedziczenie cech jednogenowych, posługując się podstawowymi pojęciami genetyki (fenotyp, genotyp, gen, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, recesywność).
8.6. Genetyka. Uczeń wyjaśnia dziedziczenie grup krwi człowieka (układ AB0, czynnik Rh).

Komentarz

Podstawa programowa wyraźnie określa, że uczeń przystępujący do egzaminu gimnazjalnego powinien umieć wyjaśnić zasady dziedziczenia grup krwi u człowieka. Jednak nawet jeśli brak mu wiedzy o tej konkretnej cesze, we wstępie do zadania znajdzie niezbędne informacje o trzech warunkujących ją allelach. Konieczna jest jedynie znajomość pojęć „allel”, „dominacja” i „recesywność”, której podstawa programowa również wymaga.

Interesującą cechą konstrukcji zadania jest to, że mimo pozornego odniesienia do jednego tylko, konkretnego przypadku, wymaga od ucznia wiedzy na temat wszystkich możliwych kombinacji genotypów i fenotypów dziecka oraz jego rodziców. Gdyby zadanie miało formę otwartą, uczeń musiałby przeprowadzić dość skomplikowane i wieloetapowe rozumowanie:

1. Skoro Ania jest w stanie przewidzieć swój fenotyp (grupę krwi) na podstawie wiedzy o swoich rodzicach, to znaczy, że zna swój genotyp.
2. Własny genotyp można w ten sposób określić jedynie w sytuacji, gdy oboje rodzice są homozygotami pod względem danej cechy. W przeciwnym bowiem razie losowa segregacja chromosomów do gamet uniemożliwia przewidzenie, które allele otrzyma dziecko.
3. Skoro zatem Ania zna swoją grupę krwi, to wie, że oboje jej rodzice są homozygotami. Taką pewność może mieć jedynie wówczas, gdy oboje mają grupę krwi 0. W przypadku grup A i B rodzice mogą bowiem, lecz nie muszą, być homozygotami, a w przypadku grupy AB – z pewnością nimi nie są.
4. W ten sposób dochodzimy do wniosku, że zarówno ojciec, jak i matka Ani mają genotyp ii. Oznacza to, że taki sam genotyp, a co za tym idzie – grupę krwi 0, ma również ich córka.

Ponieważ jednak w zadaniu podano 5 możliwych odpowiedzi, rozwiązać je można po prostu wykazując błędność kolejnych dystraktorów. Przykładowo: odpowiedź A jest fałszywa, ponieważ fakt, że oboje rodzice mają grupę krwi A nie gwarantuje, że tę samą grupę krwi będzie miała ich córka, rodzice mogą być bowiem heterozygotami i przekazać Ani dwa allele recesywne i. W podobny sposób można wykazać błędność odpowiedzi B, C i E – prawdziwe jest jedynie stwierdzenie D. Nawet jednak stosując taki sposób rozwiązania zadania, uczeń nadal powinien wykazać się znajomością mechanizmu dziedziczenia cechy jednogenowej warunkowanej przez allele dominujące i recesywne.

Słowa kluczowe