Ruch obrotowy i obiegowy Ziemi

Poprawna odpowiedź

1 – obrotowy
2 – obiegowy
3 – obiegowy
4 – obrotowy
5 – obiegowy

Wymaganie ogólne

2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)

Wymaganie szczegółowe

2.2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy.
2.4. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.

Komentarz

Zadanie ma na celu sprawdzenie, czy uczeń potrafi rozpoznać następstwa ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi, a tym samym powiązać skutki z przyczynami. Wszystkie opisane w zadaniu sytuacje są typowe i znane. Część z nich wiąże się z porami roku, część zaś z porami dnia. Uczeń powinien wiedzieć, że pory dnia wiążą się z ruchem obrotowym Ziemi, a pory roku – z obiegowym. Do pór roku odnoszą się informacje podane w wierszach 2, 3 i 5 – w 2 i 5 podane są wprost, a w wierszu 3 na porę roku wskazują święta Bożego Narodzenia.

Wiersze 1 i 4 dotyczą pór dnia. Tu też jeden wiersz mówi o tym wprost (pierwszy), natomiast powiązanie faktu istnienia stref czasowych z porami dnia wymaga już rozumienia przyczyny ich wprowadzenia.

Ponieważ w wierszach 1 i 2 jest bezpośrednie odwołanie do zmian pór dnia i pór roku, nieprawidłowe odpowiedzi sygnalizują, że uczeń najprawdopodobniej nie wiąże ruchu obrotowego z porami dnia, a obiegowego z porami roku. Błędy w pozostałych wierszach, przy poprawnie wypełnionych wierszach 1 i 2, mogą sugerować raczej nieumiejętność przyporządkowania danego zjawiska do kategorii zmian pór dnia lub roku niż nieumiejętność powiązania tych zmian z odpowiednimi ruchami Ziemi.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

B 3

Wymaganie ogólne

2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)

Wymaganie szczegółowe

2.2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy.
2.3. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi.
2.4. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.

Komentarz

Zadanie to stanowi cenne uzupełnienie poprzedniego (zadania 1). Oba bowiem sprawdzają podobny zakres wiedzy, ale w zupełnie inny sposób. W tym zadaniu uczeń powinien poprawnie zanalizować sposób oświetlenia Ziemi przez promienie słoneczne. Fakt, że obszar nieoświetlony nie sięga bieguna północnego, świadczy o tym, że rysunek dotyczy lata na półkuli północnej. Z podanych w tabeli miesięcy tylko czerwiec odpowiada temu warunkowi.

Wbrew pozorom wyciągnięcie takiego wniosku nie jest dla ucznia proste, gdyż znacznie częściej spotyka się on z  rysunkiem ukazującym oświetlenie Ziemi w rzucie na płaszczyznę zawierającą jej oś obrotu, a nie zewnętrzny widok. Zwykle zadania podręcznikowe skupiają się bowiem na innych umiejętnościach, np. na odczytywaniu wysokości górowania słońca w określonych porach roku niż pokazaniu zmian oświetlenia.

Określenie pory dnia składa się z dwóch kroków. W pierwszym uczeń powinien skojarzyć, że granica obszaru oświetlonego i nieoświetlonego to miejsca, w  których słońce właśnie wschodzi lub zachodzi. Drugi krok to stwierdzenie kierunku, w jakim obraca się Ziemia, dzięki czemu można określić, że mamy do czynienia z zachodem słońca, a nie ze wschodem.

Inną drogą określenia pory dnia jest odwołanie się do wyobraźni przestrzennej. Kiedy staniemy w zaznaczonym punkcie i spojrzymy w kierunku słońca, to zauważymy, że znajduje się ono po zachodniej stronie nieba (w czerwcu jest to północny zachód) – a zatem znaleźliśmy się tam o zachodzie słońca.

Zadanie pozwala stwierdzić, czy uczeń w pełni rozumie i potrafi sobie wyobrazić zmiany oświetlenia Ziemi w różnych porach dnia i roku. Zapewne łatwiej poradzą sobie z tym zadaniem uczniowie w klasach, w których przeprowadzono na lekcji prosty pokaz oświetlenia globusa za pomocą lampki.

Słowa kluczowe