Serek gruszkowy

Poprawna odpowiedź

1 – ester
2 – cukier
3 – białko

Wymaganie ogólne

1.1 Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno – komunikacyjnych.
2.1 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych;
2.2 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń zna związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływ na środowisko naturalne;
3.2 Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń projektuje i przeprowadza proste doświadczenia chemiczne.

Wymaganie szczegółowe

9.1 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory sumaryczne i strukturalne.
9.7 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań.
9.10 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego/ opisuje właściwości fizyczne tłuszczów/ projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego.
9.13 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO4) i soli kuchennej/ opisuje różnice w prze biegu denaturacji i koagulacji białek/ wylicza czynniki, które wywołują te procesy/ wykrywa obecność białka w różnych produktach spożywczych.
9.17 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie/ podaje wzory sumaryczne tych związków/ wymienia różnice w ich właściwościach/ opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów/ wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych.

Komentarz

W realnym życiu rzadko spotykamy się z substancjami czystymi w sensie chemicznym. Woda, którą pijemy, to w rzeczywistości roztwór różnych soli, oleje są wzbogacane w witaminy, nawet sól kuchenna, czyli chlorek sodu, ma często dodatek jodku lub jodanu potasu w celu poprawienia jej właściwości spożywczych. Takie produkty, jak napoje, wędliny czy serki, to układy wieloskładnikowe. Każdy z nas może stwierdzić, co znajduje się w produkcie – wystarczy przeczytać ulotkę na opakowaniu. Jak jednak sprawdzić, czy podane informacje są zgodne z prawdą? Należy wykonać odpowiednie doświadczenie, na przykład takie jak opisane w powyższym zadaniu. Zadanie jest złożone; zostało skonstruowane w ten sposób, że wymaga od ucznia:

• dokładnego zapoznania się z opisem i obserwacjami przedstawionego doświadczenia;
• przeprowadzenia wnioskowania na podstawie tych informacji oraz własnych wiadomości.

Układ doświadczalny jest bardzo prosty, a schematyczny rysunek przedstawia dwie probówki z serkiem już po wykonaniu doświadczenia. Nie jest wymagana znajomość nazw systematycznych związków organicznych oraz wzorów substancji, ani umiejętność zapisu równań reakcji wymienionych we wstępie.

Podanie prawidłowej odpowiedzi przez ucznia wymaga: dostrzeżenia, że pojawienie się przyjemnego zapachu gruszek jest związane z obecnością w serku estru (wiersz 1), stwierdzenia faktu, że fioletowe zabarwienie serka po dodaniu do niego jodyny jest związane z obecnością w serku skrobi i posłużenia się wiadomościami o tym, że skrobia jest cukrem (wiersz 2), wnioskowania, że zabarwienie na żółto serka po dodaniu kwasu azotowego(V) świadczy o obecności w serku białka (wiersz 3) i wiadomości o tym, że obecności tłuszczów nie można wykryć ani za pomocą kwasu azotowego(V), ani jodyny. Uczeń musi odnieść się do wiadomości z chemii organicznej, wymienionych w podstawie programowej: znać reakcje charakterystyczne dla poszczególnych grup związków organicznych (estrów, cukrów, tłuszczów i białek) oraz objawy tych reakcji. Ponadto zadanie pokazuje, czy uczeń wykonywał lub przynajmniej obserwował pokazy zalecanych do przeprowadzenia na III etapie edukacyjnym doświadczeń. Warto zauważyć, że w zadaniu nie jest sprawdzana sama znajomość reakcji charakterystycznych dla poszczególnych grup związków organicznych, ale umiejętność zastosowania tych wiadomości w  konkretnej sytuacji.

Słowa kluczowe