Wiązka zadań

Sztuka romańska w Polsce

Sugerowane przeznaczenie Praca na lekcji

Opis wiązki zadań

Rozmawiając z uczniami o sztuce romańskiej, chętnie pokazalibyśmy im przykłady romańszczyzny w najbliższej okolicy. Obiektów tych na ziemiach polskich nie spotkamy jednak często. Występują wyspowo, a są i takie przestrzenie kraju, gdzie w ogóle ich nie ma. Wyjaśnienie przyczyn tego zjawiska jest interesującym tropem badawczym, również na lekcji historii. Stanowi doskonałą okazję do powtórzenia podstawowych wiadomości o pierwszych wiekach istnienia państwa polskiego i użycia elementarnej faktografi i do wyjaśnienia tego problemu. Uczniowie mają dostrzec zależność między postępem procesu chrystianizacji ziem polskich a napływem wzorca kulturowego z Zachodu, jakim była sztuka romańska. Ćwiczenie to stanowi dobrą okazję do połączenia rozważań o przeszłości z poznawaniem współczesnej kulturowej mapy Polski.

Wiązka ukazała się w książce Umiejętności złożone w nauczaniu historii i przedmiotów przyrodniczych, red. B. Ostrowska i K. Spalik, Warszawa 2010

Na podstawie mapy rozwiąż zadania.

Mapa przedstawia rozmieszczenie sakralnych obiektów sztuki romańskiej na ziemiach polskich. Obiekty te powstały między X a XIII wiekiem.

Źródło: Zygmunt Świechowski, Sztuka romańska w Polsce, Wydawnictwo Arkady, Warszawa, 1982, s. 273.

Zadanie 1

Obiekty sztuki romańskiej nie występują lub występują rzadko na części bszaru Polski. Przyporządkuj każdemu z obszarów jedną przyczynę tego stanu rzeczy.

Lp.	Region	Przyczyna
1.	Pomorze Zachodnie (Szczecińskie) i Pomorze Gdańskie	I. II. III.
2.	Ziemie północno-wschodniej Polski	I. II. III.
3.	Ziemie południowo-wschodniej Polski	I. II. III.

Przyczyny:

I. W okresie od X do XIII wieku ziemie te znajdowały się w strefi e oddziaływania kultury bizantyjskiej.

II. W XI wieku powróciło tam pogaństwo i ziemie te zostały schrystianizowane ostatecznie przez Bolesława Krzywoustego.

III. Ziemie te aż do połowy XIII wieku pozostały pogańskie.

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

1 – II

2 – III

3 – I

Wymaganie ogólne

1.1 Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa.
1.2 Chronologia historyczna. Uczeń dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym.
2.3 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych.
2.4 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości dla rozumienia świata współczesnego.

Wymaganie szczegółowe

10.2 Bizancjum i Kościół wschodni. Uczeń charakteryzuje rolę Bizancjum jako kontynuatora cesarstwa rzymskiego i rozpoznaje osiągnięcia kultury bizantyjskiej (prawo, architektura, sztuka).
12.1 Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa.
13.3 Polska pierwszych Piastów. Uczeń wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe, społeczne i polityczne chrystianizacji Polski.
13.4 Polska pierwszych Piastów. Uczeń ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury.
14.3 Polska dzielnicowa i zjednoczona. Uczeń porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Piastów.

Komentarz

W tym zadaniu uczeń wyjaśnia przyczyny nieobecności romańszczyzny na wskazanych obszarach Polski. Rozwiązywanie zadania powinien rozpocząć od zlokalizowania na mapie Polski wskazanych obszarów: Pomorza Zachodniego i Gdańskiego oraz ziem północno-wschodniej i południowo-wschodniej Polski (mapa jest wyłącznie materiałem pomocniczym). W odniesieniu do Pomorza Zachodniego i Gdańskiego uczeń powinien wiedzieć, że dzielnice te wchodziły w skład państwa pierwszych Piastów, zostały utracone i ponownie znalazły się pod kontrolą piastowską dopiero za panowania Bolesława Krzywoustego. Zatem jedynym poprawnym wyjaśnieniem wyspowego występowania sztuki romańskiej na Pomorzu jest zdanie II. W odniesieniu do ziem północno-wschodniej Polski kluczem do rozwiązania są elementarne wiadomości o obecności w tej przestrzeni pogańskich Prusów, chrystianizowanych dopiero przez Krzyżaków począwszy od XIII wieku. W przypadku ziem południowo-wschodnich uczeń powinien być świadom sąsiedztwa Rusi Kijowskiej i wiązać jej kulturę z kulturą bizantyjską.

W pilotażu tego zadania najwięcej odpowiedzi niepoprawnych dotyczyło ziem północno-wschodnich. Wszystko wskazuje na to, że uczniowie nie potrafią wykorzystać posiadanej informacji o obecności zakonu krzyżackiego na tych ziemiach i nie wiążą jego przybycia w XIII wieku z początkiem chrystianizacji ziem północno-wschodniej Polski. Być może większość z nich nawet zna datę sprowadzenia Krzyżaków do Polski, ale nie umie użyć tej informacji do objaśnienia różnych procesów.

Słowa kluczowe

mapa | średniowiecze

Zadanie 2

Sakralne obiekty sztuki romańskiej skupione są w Wielkopolsce, w Małopolsce i na Śląsku. Przyporządkuj każdej z tych dzielnic dwie przyczyny tego zjawiska.

Lp.	Region	Przyczyny występowania obiektów sztuki romańskiej
1.	Wielkopolska	I. II. III.
2.	Małopolska	I. II. III.
3.	Śląsk	I. II. III.

Przyczyny:

I. W okresie od X do XIII wieku dzielnica ta pozostawała pod silnym oddziaływaniem niemieckiego kręgu kulturowego.

II. W okresie od X do XIII wieku w tej dzielnicy znajdowało się centrum polityczne kraju (stolica państwa Piastów).

III. Już za panowania Bolesława Chrobrego w tej dzielnicy znajdowało się biskupstwo, a w związku z tym rozwinęła się tam organizacja kościelna.

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

1 – II, III

2 – II, III

3 – I, III

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

12.1 Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa.
13.3 Polska pierwszych Piastów. Uczeń wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe, społeczne i polityczne chrystianizacji Polski.
13.4 Polska pierwszych Piastów. Uczeń ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury.

Komentarz

W tym zadaniu uczeń powinien wyjaśnić przyczyny występowania obiektów romańskich na podanych obszarach Polski. Rozwiązywanie zadania powinien rozpocząć od właściwego zlokalizowania na mapie Polski wskazanych dzielnic. W przypadku Wielkopolski do rozwiązania potrzebne są elementarne wiadomości o centrum politycznym państwa Piastów (Gniezno, Poznań) oraz o arcybiskupstwie gnieźnieńskim (zjazd gnieźnieński), dlatego też uczeń powinien wybrać przyczyny II i III. W odniesieniu do Małopolski potrzebna jest również elementarna wiedza o centrum politycznym Polski (Kraków) i zjeździe gnieźnieńskim (ustanowienie biskupstwa w Krakowie), stąd uczeń powinien również wybrać przyczyny II i III. W odniesieniu do Śląska wymagane są fundamentalne wiadomości o silnych wpływach niemieckich (sąsiedztwo cesarstwa i Czech) oraz o zjeździe gnieźnieńskim (ustanowienie biskupstwa we Wrocławiu). Uczeń powinien także wiedzieć, że żadne z miast Śląska nie miało stołecznego charakteru.

W przeprowadzonym pilotażu tego zadania najwięcej odpowiedzi niepoprawnych dotyczyło Wielkopolski, a zatem uczniowie nie potrafi li wykorzystać informacji o centrum politycznym państwa i centrum organizacji kościelnej na ziemiach polskich. Być może większość pamięta o zjeździe gnieźnieńskim, ale nie umie tych wiadomości wykorzystać w sytuacji, gdy mamy do czynienia z umiejętnością złożoną – wyjaśnianiem przyczyn zjawiska historycznego.

Słowa kluczowe

mapa | średniowiecze

Utwór powstał w ramach projektu "Badanie jakości i efektywności oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl