Granica i most

Poprawna odpowiedź

równoleżnika

szerokości

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymaganie szczegółowe

1.6. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie.

Komentarz

Zaletą pierwszego zadania jest sposób sprawdzania umiejętności określania położenia geograficznego oraz matematyczno-geograficznego (pkt 1.6 wymagań szczegółowych).

Wprawdzie na mapie nie wykreślono siatki kartograficznej, a zastosowane odwzorowanie kartograficzne nie należy do często stosowanych, jednak w wymienionych w pierwszym zdaniu dystraktorach, mając do wyboru albo „wyznaczenie granicy wzdłuż południka” albo „wyznaczenie granicy wzdłuż równoleżnika”, uczeń bez problemu powinien wybrać wariant drugi. Jest to elementarna wiedza geograficzna i trudno komentować konieczność jej opanowania. Wiedząc, czym są południki i równoleżniki, oraz rozumiejąc sposób, w jaki konstruowana jest siatka kartograficzna, uczeń w zdaniu drugim nie powinien mieć wątpliwości przy wyborze poprawnej odpowiedzi – chodzi oczywiście o tę samą szerokość geograficzną. Zadanie poprawnie rozwiązało 38% uczniów biorących udział w badaniu, przy czym wyraźnie lepiej radzili sobie z nim ci uczniowie, którzy ogólnie uzyskali lepsze wyniki w całym badaniu.

Omawiając zadanie, warto wspomnieć, że zarówno w minionych dziejach, jak i obecnie granice wyznacza się w mniej lub bardziej arbitralny sposób, co ma odzwierciedlenie w ich kształcie na mapach oraz przebiegu względem obiektów geograficznych. Jest to temat, który doskonale nadaje się do omówienia z uczniami na zajęciach, np. w odniesieniu do punktu 9.1 treści szczegółowych, zgodnie z którym uczeń powinien wykazywać się znajomością podziału politycznego Europy. Rozwiązując zadanie w czasie zajęć, nauczyciel może spytać o czynniki, które mają wpływ na kształt granic na mapach (np. granica może przebiegać wzdłuż rzeki, grzbietu górskiego, środkiem pustyni). Nauczyciel może również zastanowić się wraz z uczniami, czy wyznaczanie granic wzdłuż równoleżników lub południków jest uwarunkowane czynnikami środowiskowymi. Może także poprosić o wskazanie tych obiektów, które mogą być uznane za granice „naturalne”. Dyskusję można rozpocząć od rzek, które dziś w wielu przypadkach są „naturalnymi” granicami państw, natomiast w czasach historycznych – jako osie komunikacyjne – często były czynnikiem bardziej integrującym obszar, niż go dzielącym. Naturalne bariery stanowiły natomiast lasy i pustynie.

W czasie zajęć można również spytać o przebieg granic Polski i zwrócić szczególną uwagę na te odcinki, na których granica ma postać „linii prostej” (np. granica na wschód od Przemyśla).

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

dłuższy niż

północny

Wymaganie ogólne

2.1 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń posługuje się podstawowym słownictwem geograficznym w toku opisywania oraz wyjaśniania zjawisk i procesów zachodzących w środowisku geograficznym.
2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)
3.1 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca.

Wymaganie szczegółowe

2.3. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi.

Komentarz

Tok myślenia w czasie rozwiązywania zadania można opisać, jak następuje. Wprawdzie na mapie nie wykreślono siatki kartograficznej, jednak po uważnym zapoznaniu się z jej treścią, można założyć, że długość geograficzna miejscowości Blaine zbliżona jest do długości geograficznej miejscowość Redding (pierwsza miejscowość leży „dokładnie” nad drugą). Jeżeli chodzi o szerokość geograficzną, to widać wyraźnie, że różnica między Blaine i Redding jest znacząca.

Wraz ze zmianą szerokości geograficznej zmienia się kąt padania promieni słonecznych, a tym samym zmienia się długość cienia rzucanego przez obiekt. Oczywiste jest, że cień jest tym dłuższy, im niżej nad horyzontem znajduje się Słońce. Ponadto, dla obszarów położonych poza strefą międzyzwrotnikową, wysokość Słońca nad horyzontem maleje wraz ze wzrostem szerokości geograficznej. Podsumowując, rzucany przez obiekt cień będzie tym dłuższy, im wyższa będzie szerokość geograficzna miejscowości.

Z treści zadania nie wiemy, czy miasto Redding położone jest w strefie międzyzwrotnikowej czy poza nią. Informacji tej nie odczytamy również z mapy. Jeżeli jednak wiemy, że w miejscowości Redding cień rzucany w południe wyznacza północ, oznacza to, że Słońce góruje na południe od tego miasta. Zatem w położonym dalej na północ Blaine (w wyższej szerokości geograficznej), cień będzie dłuższy (i jest to poprawna odpowiedź w pierwszym zdaniu) oraz również będzie wyznaczał kierunek północny (i jest to poprawna odpowiedź w drugim zdaniu), gdyż miejscowości mają podobną długość geograficzną.

Na podstawie wyników badania można stwierdzić, że omawiane zadanie nie należy do łatwych. Poprawnie odpowiedziało na nie zaledwie 17% uczniów uczestniczących w badaniu, przy czym często nie radzili sobie z nim nawet ci uczniowie, którzy ogólnie wypadali dobrze w całości testu.

Słowa kluczowe