Wiązka zadań
Układ autonomiczny
Wiązka dwóch zadań dotyczy porównania działania dwóch części układu autonomicznego – części współczulnej i przywspółczulnej – i efektów tego działania. Obie części działają antagonistycznie względem siebie, co często – przy uczeniu się pamięciowym – powoduje pomyłki. Odniesienie wiedzy teoretycznej do sytuacji z życia codziennego ucznia ułatwia zrozumienie tych zagadnień. Uczeń może obserwować swój organizm w określonych sytuacjach i porównywać wyniki obserwacji z teorią, utrwalając w ten sposób wiedzę na ten temat. Oba zadania z wiązki diagnozują opanowanie przez ucznia tych samych umiejętności i wiadomości, ale w odmienny sposób.
Układ autonomiczny kieruje pracą narządów wewnętrznych bez udziału naszej woli. Narządami wykonawczymi są mięśnie gładkie, gruczoły wydzielnicze i mięsień sercowy, unerwiane przez dwie części układu autonomicznego: współczulną i przywspółczulną. Część przywspółczulna wpływa na narządy tak, aby zachować, odnowić i zgromadzić zapasy energii, umożliwiając relaks i odnowę organizmu. Cześć współczulna działa przeciwnie (antagonistycznie).
Zadanie 1
Wskaż część układu autonomicznego (wybierz A lub B), która jest aktywna w opisanych niżej sytuacjach.
| Lp. | Sytuacja | Aktywna część | |
| współczulna | przywspółczulna | ||
| 1 | Marta po zjedzeniu obiadu siedzi wygodnie w fotelu i słucha muzyki. | `square` A | `square` B |
| 2 | Ania siedzi w ławce szkolnej i rozwiązuje zadania na klasówce z matematyki. | `square` A | `square` B |
| 3 | Karol ćwiczy intensywnie w siłowni na ruchomej bieżni. | `square` A | `square` B |
Poprawna odpowiedź
1B
2A
3A
Wymaganie ogólne
3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
6.8.2. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. Układ nerwowy. Uczeń porównuje rolę współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego.
Komentarz
Zadanie diagnozuje umiejętność korzystania z informacji tekstowej (wstęp do zadania), przetwarzania jej i analizowania. Aby uczeń prawidłowo rozwiązał zadanie, powinien ustalić, co oznaczają takie stwierdzenia jak: zachowanie, odnowienie i zgromadzenie zapasów energii, umożliwianie relaksu i odnowy organizmu. Następnie powinien odnieść je do opisów sytuacji z życia codziennego umieszczonych w tabeli i ocenić, która z czynności służy tym procesom, a która wręcz przeciwnie (wykorzystanie informacji o antagonistycznym działaniu układów). Uczniowi w rozwiązaniu zadania może również pomóc znajomość zjawiska stresu w kontekście teoretycznym oraz w sytuacjach szkolnych i domowych (p. VI.8.4, 5). Zadanie zachęca zatem nauczyciela do łączenia tych treści na jednej lekcji. Jego zaletą jest to, że odnosi się do codziennych czynności, zarówno szkolnych, jak i domowych, wiążąc wiedzę podręcznikową z codziennym życiem ucznia. Warto zauważyć, że dzięki wstępowi do wiązki, zawierającemu niezbędne informacje, rozwiązanie tego zadania nie wymaga specjalnych wiadomości. Zadanie może być wykorzystane jako element pracy na lekcji dotyczącej układu autonomicznego lub też jako składowa testu sprawdzającego wiedzę z działu VI. Układ nerwowy.
Zadanie 2
W tabeli przedstawiono działanie układu autonomicznego (współczulnego i przywspółczulnego) na serce, gruczoły żołądka i oskrzela oraz możliwe efekty tego działania dla organizmu.
Zaznacz odpowiednie stwierdzenia dotyczące działania na te narządy układu współczulnego i wynikające z niego efekty działania dla organizmu.
| Narząd | Działanie nerwów współczulnych | Efekty działania w organizmie |
| serce | `square` A. przyspieszenie skurczów | `square` I. spowolniony przepływ krwi |
| `square` B. zwolnienie skurczów | `square` II. szybszy przepływ krwi | |
| gruczoły żołądka | `square` A. hamowanie wydzielania enzymów | `square` I. zmniejszenie intensywności trawienia |
| `square` B. pobudzanie wydzielania enzymów | `square` II. przyspieszenie trawienia | |
| oskrzela | `square` A. rozluźnienie mięśni gładkich | `square` I. zwężenie oskrzeli |
| `square` B. skurcz mięśni gładkich | `square` II. łatwiejszy przepływ powietrza |
Poprawna odpowiedź
1-A-II
2-A-I
3-A-II
Wymaganie ogólne
3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
6.8.2. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. Układ nerwowy. Uczeń porównuje rolę współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego.
Komentarz
Zadanie w inny sposób diagnozuje te same umiejętności i wiadomości, co zadanie poprzednie. Aby je rozwiązać poprawnie, uczeń powinien skojarzyć działanie określonych narządów wewnętrznych człowieka z opisanymi wcześniej sytuacjami z życia codziennego, wykorzystując przy tym treść wstępu do zadań. Powinien zatem kojarzyć fakt wydatkowania energii, stan pobudzenia i aktywności organizmu (zadanie dotyczy układu współczulnego) z odpowiednim funkcjonowaniem wymienionych w zadaniu narządów. Zadanie zachęca do integrowania wiedzy o poszczególnych narządach i układach oraz do wykorzystywania jej w interpretacji działania organizmu człowieka, podlegającego regulacji i kontroli ze strony układu nerwowego. Może być wykorzystane zarówno na lekcji – jako podsumowanie jej fragmentu lub całości, jak i w teście sprawdzającym wiadomości z działu. Zadania w wersji dla ucznia mogą być pozbawione wstępu do wiązki.
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
