Stonka i ziemniak

Poprawna odpowiedź

Fałsz, Fałsz, Prawda.

Wymaganie ogólne

1.2 Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.
1.3 Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń przedstawia i wyjaśnia zależności między organizmem a środowiskiem.
3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

4.6. Ekologia. Uczeń wyjaśnia, jak zjadający i zjadani regulują wzajemnie swoją liczebność.
4.9. Ekologia. Uczeń opisuje zależności pokarmowe (łańcuchy i sieci pokarmowe) w ekosystemie, rozróżnia producentów, konsumentów i destruentów oraz przedstawia ich rolę w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem.

Komentarz

Na podstawie przeczytanego tekstu uczeń ma za zadanie ocenić prawdziwość trzech przedstawionych w tabeli stwierdzeń, sprawdzamy zatem umiejętność analizy tekstu i formułowania wniosków na tej podstawie. Nie jest przy tym wymagana głębsza znajomość opisywanego zagadnienia, ponieważ wszystkie potrzebne informacje podano już we wstępie. Dowiadujemy się z niego przede wszystkim, że stonka nie miała żadnej styczności z ziemniakiem, dopóki człowiek nie rozpoczął uprawy tej rośliny, co doprowadziło do rozprzestrzenienia się obu gatunków na bardzo dużym obszarze.

Stwierdzenie pierwsze jest zatem całkowicie fałszywe – stonka nie mogła w naturze regulować populacji ziemniaka, ponieważ występował on w zupełnie innym, odległym o tysiące kilometrów, ekosystemie. Odpowiedź Fałsz zaznaczyło 59,9% uczniów, co nie stanowi dobrego wyniku, zważywszy, że przy zupełnie losowym udzielaniu odpowiedzi odsetek ten wyniósłby 50%. Na wykresie 1 widać jednak, że ocena tego stwierdzenia wyraźnie różnicuje uczniów. Ci z grupy 1. (osiągającej najniższe wyniki w całym teście), częściej wybierali odpowiedź błędną, podczas gdy niemal 90% uczniów z grupy 8. (najlepsze wyniki w całym teście) odpowiedziało poprawnie.

Drugie stwierdzenie odnosi się w zasadzie do tej samej kwestii. Skoro stonka od początku swojego istnienia obywała się bez ziemniaka, to oczywiście nie może on być jej jedyną rośliną żywicielską. Stwierdzenie drugie jest przy tym znacznie krótsze od pierwszego i brak w nim bardziej skomplikowanych wyrażeń, takich jak „regulacja liczebności populacji”. Można by spodziewać się zatem, że nawet słabsi uczniowie po przeczytaniu tekstu nie będą mieli trudności z ocenieniem tego zdania jako fałszywego. Okazuje się jednak, że za prawdziwe uznało je aż 52,7% badanych. Co więcej, osoby zaznaczające w drugim wierszu Prawda przeważały we wszystkich grupach poza 8., zatem nawet dość zdolni uczniowie nie poradzili sobie z tym, zdawałoby się, banalnym zadaniem. Najprawdopodobniej wynika to z istnienia utartego, powtarzanego od najwcześniejszych lat nauki, schematu „stonka żywi się ziemniakami” (dodatkowo utrwalonego w nazwie owada). Wygląda zatem na to, że absolwenci gimnazjów bardziej są skłonni polegać na wyuczonych wiadomościach, niż korzystać z danych źródłowych lub też że analiza tych danych sprawia im większą trudność, niż można by przypuszczać.

Prawdziwość zdania trzeciego okazała się być najłatwiejsza do oceniania – poprawnej odpowiedzi Prawda udzieliło aż 80,9% badanych. Wynika to najprawdopodobniej z faktu, że stwierdzenie to znajdowało potwierdzenie nie tylko w analizowanym tekście, ale też w wiedzy potocznej uczniów – tej samej, która utrudniła prawidłową odpowiedź w przypadku stwierdzenia 2.

Całe zadanie poprawnie zdołało rozwiązać 24,1% uczniów, przy czym wyraźnie widać, że wzrost odsetka prawidłowych odpowiedzi pojawia się dopiero w dwóch ostatnich grupach. Tylko najzdolniejsi uczniowie potrafili zatem udzielać poprawnych odpowiedzi, korzystając z tekstu i nie sugerując się utartymi skojarzeniami.

Ze względu na te nieco zaskakujące wyniki, zadanie warto omówić na lekcji, aby zwrócić uwagę uczniów na konieczność uważnej analizy postawionego problemu i unikania pokusy udzielania „oczywistych” odpowiedzi.

Wykres 1. Rozkład częstości odpowiedzi dla stwierdzenia pierwszego. Na osi X zaznaczono poziom ucznia (1 – grupa uczniów, którzy uzyskali najniższe wyniki w całym teście, 8 – grupa o najwyższych wynikach), na osi Y zaś – odsetek uczniów z danej grupy, którzy wybrali daną odpowiedź. W legendzie wykresu określono dodatkowo, jaki procent uczniów ze wszystkich grup łącznie zaznaczył poszczególne odpowiedzi. Wartości nie sumują się do 100%, ponieważ pewna część uczniów nie wybrała żadnej odpowiedzi.

Wykres 2. Rozkład częstości odpowiedzi dla stwierdzenia drugiego. Oznaczenia takie same, jak na wykresie 1.

Wykres 3. Rozkład częstości odpowiedzi dla stwierdzenia trzeciego. Oznaczenia takie same, jak na wykresie 1.

Wykres 4. Odsetek uczniów w poszczególnych grupach, którzy rozwiązali poprawnie całe zadanie. Oznaczenia takie same, jak na wykresie 1.

Słowa kluczowe