Wiązka zadań

"Czarnoksiężnik (...)" - zestaw po przeczytaniu powieści

Sugerowane przeznaczenie Praca na lekcji, Sprawdzian

Opis wiązki zadań

Poniższe zadania uczniowie wykonują na lekcji po przeczytaniu lektury „Czarnoksiężnik z Archipelagu”. Celem zestawu jest sprawdzenie, czy uczniowie przeczytali książkę i w jakim stopniu zrozumieli jej problematykę. Część zadań wymaga wnikliwego przeczytania podanego fragmentu, a część odwołuje się do znajomości całej powieści. Dzięki przeprowadzeniu wstępnej diagnozy nauczyciel lepiej będzie mógł zaplanować tok lekcji poświęconych lekturze.

Ged na wyspie smoków
Smok był chudy jak ogar i wielki jak pagórek. Ged wpatrywał się weń, przejęty grozą. Nie było takiej pieśni ani opowieści, która mogłaby przygotować umysł na ten widok. Ged omal nie zapatrzył się w oczy smoka i nie został usidlony; człowiek bowiem nie może spoglądać w smocze źrenice. Umknął wzrokiem przed lepkim, zielonym spojrzeniem, które go obserwowało, i wystawił przed siebie laskę, wyglądającą w tej chwili jak drzazga, jak cienka gałązka.
- Ośmiu miałem synów, mały czarnoksiężniku – odezwał się potężny, oschły głos smoka. – Pięciu zginęło, jeden umiera: wystarczy. Zabijając ich, nie zdobędziesz mojego skarbu.
- Nie chcę twojego skarbu.
Żółty dym wydobył się z sykiem z nozdrzy potwora: był to smoczy śmiech.
- Nie chciałbyś zejść na brzeg obejrzeć go, mały czarnoksiężniku? Jest wart obejrzenia.
- Nie, smoku.(…)
- Czy po to przybyłeś, aby prosić mnie o pomoc, mały czarnoksiężniku?
- Nie, smoku.
- A jednak mógłbym ci pomóc. Będziesz potrzebował wkrótce pomocy w walce przeciwko temu, co ściga cię w ciemności.
Ged stał oniemiały.
- Czym jest to, co cię ściga? Powiedz mi jego imię.
- Gdybym mógł to nazwać… - Ged zawahał się.
Żółty dym zakłębił się nad długim łbem smoka, wydobywając się z nozdrzy, z dwu okrągłych ognistych jam.
- Gdybyś mógł to nazwać, mógłbyś to zapewne ujarzmić, mały czarnoksiężniku. Może będę umiał zdradzić ci jego imię, kiedy ujrzę to z bliska. A to się zbliży, jeśli zaczekasz u brzegów mojej wyspy. To się zjawi wszędzie tam, dokąd ty przybędziesz. Jeśli nie chcesz, aby to się zbliżyło, musisz przed nim uciekać. I mimo wszystko będzie to szło w ślad za tobą. Czy chciałbyś znać jego imię?
Ged znów stał w milczeniu. Nie umiał odgadnąć, skąd smok dowiedział się o uwolnionym przezeń cieniu, ani też skąd może znać imię cienia. Arcymag powiedział kiedyś, że cień nie ma imienia. Lecz smoki mają swoją własną mądrość i stanowią rasę starszą niźli człowiek. Niewielu ludzi potrafi się domyślić, co smok wie i skąd się tego dowiedział; ci nieliczni to Władcy Smoków. Dla Geda tylko jedno było pewne: choć smok mógł rzeczywiście mówić prawdę, choć byłby w samej rzeczy zdolny wyjawić istotę i mię owego cienia i w ten sposób dać Gedowi prawdę, czynił to wyłącznie dla swych własnych celów.
- Bardzo rzadko się zdarza – powiedział wreszcie młodzieniec – aby smoki chciały wyświadczać ludziom przysługi.
- Ale jest rzeczą bardzo zwyczajną – odparł smok – że koty bawią się myszami, zanim je zabiją.
- Ja jednak nie przybyłem tu, aby się bawić, czy też być czyjąś zabawką. Przybyłem, aby dobić z tobą targu.
Szpic smoczego ogona, ostry jak miecz, ale pięciokrotnie od miecza dłuższy, wygiął się łukowato ku górze jak ogon skorpiona ponad pokrytym łuską niczym kolczugą grzbietem smoka, wznosząc się wyżej niźli wieża. Smok przemówił oschle:
- Ja nie dobijam z nikim targu. Ja biorę. Co takiego możesz mi zaofiarować, czego nie potrafiłbym odebrać ci, kiedy tylko zechcę?
- Bezpieczeństwo. Twoje bezpieczeństwo. Przysięgnij, że nigdy nie polecisz na wschód od Pendoru, a ja przysięgnę, ze pozostawię cię bez szwanku. (…)
- Ofiarujesz mi bezpieczeństwo? Grozisz mi? Czym?
- Twoim imieniem, Yevaud.
Głos Geda zadrżał przy wymawianiu tego imienia, lecz wypowiedział je wyraźnie i głośno. Na jego dźwięk Stary Smok zamarł w bezruchu.(…)
- Nasze siły są równe, Yevaud. Ty masz swoją moc: ja znam twoje imię. Zawrzesz ze mną układ? (…)
- Wiem, czego chcesz czarnoksiężniku. Ja także mogę ofiarować ci bezpieczeństwo, bo wiem, co może cię ocalić. Znam to jedno, co może cię ocalić. Okropność idzie twoim śladem. Zdradzę ci jej imię.
Serce Geda zabiło mocniej; zacisnął w dłoni laskę, stojąc równie nieruchomo ja smok. Przez chwilę walczył z nagłą, wstrząsającą nim nadzieją. To nie o własne życie się targował. Mógł mieć nad smokiem jedną, i tylko jedną przewagę. Odsunął nadzieję i uczynił to, co uczynić musiał.
- Nie tego żądam, Yevaud.
Gdy wymawiał imię smoka, było to, jakby trzymał olbrzymiego potwora na delikatnej, cienkiej smyczy, zaciskając ją na jego gardzieli. Mógł wyczuć odwieczną złośliwość i znajomość ludzi w spojrzeniu smoka, które na nim spoczywało, mógł widzieć stalowe szpony, każdy długości ludzkiego przedramienia, twardą jak kamień skórę, niszczący ogień, który czaił się w smoczej gardzieli; a jednak wciąż się zaciskała.
Ged znów przemówił:
- Yevaud! Przysięgnij na swoje imię, że ty ani twoi synowie nie zjawicie się na Archipelagu.
Płomienie buchnęły nagle jasno i głośno ze smoczej paszczy i smok odezwał się:
- Przysięgam na swoje imię!
Cisza zapadła na wyspie i Yevaud spuścił swój wielki łeb.
Ursula K. Le Guin, Czarnoksiężnik z Archipelagu, przeł. S. Barańczak, Gdańsk 1991.

Zadanie 1

Co jest celem Geda?

A. Zgładzenie wszystkich smoków.
B. Zdobycie bogactw zgromadzonych na wyspie.
C. Uzyskanie pomocy w walce z cieniem.
D. Powstrzymanie smoków przed napaściami na ludzi.

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.

Komentarz

Uczeń może odpowiedzieć na pytanie na podstawie podanego fragmentu. Zadanie sprawdza rozumienie podstawowych informacji.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 2

Jaką moc ma wzrok smoka?

A. Zamienia w kamień.
B. Zniewala.
C. Oślepia.
D. Zabija.

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.
1.3.3. Świadomość językowa. Uczeń dostrzega zróżnicowanie słownictwa – rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy/ dostrzega negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów)/ rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) – rozumie ich funkcję w tekście.

Komentarz

Uczeń może odpowiedzieć na pytanie na podstawie przytoczonego fragmentu. Zadanie sprawdza umiejętność wyszukiwania informacji i rozumienie słowa „usidlić” w podanym kontekście.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 3

Co oznacza epitet lepkie spojrzenie?

A. Oczy smoka są pokryte śluzem.
B. Smok widzi zwykle jak przez mgłę.
C. Spojrzenie smoka przyciąga wzrok.
D. Wzrok smoka wyraża jego chciwość.

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

Komentarz

Zadanie kładzie nacisk na rozumienie funkcjonalności użytych środków stylistycznych. Epitet lepkie sugestywnie pokazuje siłę, z jaką spojrzenie smoka działa na człowieka.

Zadanie sprawdza również umiejętności z zakresu drugiego etapu: II.2.4) Rozpoznaje w tekście literackim porównanie, przenośnię, epitet (…) i objaśnia ich rolę.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 4

Jaką funkcję w opisie laski Geda pełnią porównania?
………………………………………………………….....................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Odp. Podkreślają kontrast między wielkością smoka i czarnoksiężnika.

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

Komentarz

Zadanie kładzie nacisk na rozumienie funkcjonalności użytych środków stylistycznych. Porównanie najcenniejszego atrybutu czarodziejskiej mocy do drzazgi i cienkiej gałązki uzmysławia czytelnikowi, z jak trudnym przeciwnikiem przyjdzie się zmierzyć Gedowi.

Zadanie sprawdza również umiejętności z zakresu drugiego etapu: II.2.4) Uczeń rozpoznaje w tekście literackim porównanie, przenośnię, epitet (…) i objaśnia ich rolę.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 5

Używany przez smoka zwrot mały czarnoksiężniku wyraża:

A. ukrytą sympatię.
B. głęboką pogardę.
C. brak pewności.
D. poczucie wyższości.

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

1.1.7. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację).

Komentarz

Smok początkowo nie traktuje Geda poważnie. Jest przekonany, że jego potędze człowiek nie jest w stanie zagrozić. Wielokrotnie, zwracając się do Geda, używa określenia mały, by podkreślić swoją wyższość. Epitet ten podkreśla lekceważący stosunek smoka do Geda.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 6

Co sprawia, że smok zmienia sposób zwracania się do Geda? Na czym ta zmiana polega i o czym świadczy?

………………………………………………………….....................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Odp. Po usłyszeniu od Geda swojego imienia smok po raz pierwszy powiedział do niego „czarnoksiężniku”. Dopiero teraz zaczął doceniać przybysza. Zmiana sposobu zwracania się do Geda świadczy o tym, że smok uznał go za godnego siebie przeciwnika i zaczął darzyć szacunkiem

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

1.1.7. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację).
2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.

Komentarz

Zadanie wymaga prześledzenia zmian, które zachodzą w relacji między smokiem i Gedem. Sprawdza także zrozumienie kluczowego momentu w przedstawionej sytuacji. Uczeń może odpowiedzieć na pytanie na podstawie podanego fragmentu, jednak znajomość całości książki (wiedza o roli imion w świecie Archipelagu) ułatwia rozwiązanie zadania.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 7

Podkreśl nazwy cech, które na podstawie przytoczonego fragmentu można przypisać smokowi.

hojność, mądrość, bezmyślność, przebiegłość, prawdomówność, egoizm, skłonność do poświęceń, złośliwość, życzliwość, wielkoduszność

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

mądrość, przebiegłość, egoizm, złośliwość

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

1.1.7. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację).
2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.

Komentarz

Zadanie wymaga bardzo dokładnej lektury fragmentu i odczytania elementów charakterystyki bezpośredniej i pośredniej.
Zadanie sprawdza również umiejętności z zakresu drugiego etapu: SP II.1.10 Uczeń charakteryzuje i ocenia bohaterów.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 8

Wybierz jedną z cech smoka i uzasadnij, na jakiej podstawie można mu tę cechę przypisać.

………………………………………………………….....................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Odp. Np. mądrość – smok zaskakuje Geda swoją wiedzą o jego zmaganiach z cieniem, wykazuje się inteligencją w trakcie rozmowy, próbując skłonić Geda do takiego postępowania, które leży w interesie smoka. O mądrości smoka mówi także wprost fragment: „smoki mają swoją własną mądrość i stanowią rasę starszą niźli człowiek.”

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

3.1.5. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.

Komentarz

Polecenie jest rozwinięciem zadania 7. Uczeń musi uzasadnić swoją opinię poprzez odwołanie się do konkretnych informacji z tekstu.

Zadanie sprawdza również umiejętności z zakresu drugiego etapu: SP II.1.10 Uczeń charakteryzuje i ocenia bohaterów.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 9

W jaki sposób smok próbuje manipulować Gedem? Podaj dwa przykłady.

………………………………………………………….....................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Odp. kuszenie skarbami, wmawianie Gedowi, że będzie potrzebował pomocy, obiecywanie zdradzenia imienia cienia

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

1.1.8. Czytanie i słuchanie. Uczeń dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji.

Komentarz

Zadanie sprawdza, czy uczeń dostrzega w wypowiedziach smoka ukryte intencje. Najpierw kusi Geda skarbami, by skłonić go do wyjścia na ląd – wtedy łatwiej będzie smokowi go pokonać. Później dwukrotnie odwołuje się do tego, co dla Geda jest najważniejsze, czyli problemów związanych z cieniem. Smok liczy na to, że Ged da się omamić szansą na zdobycie imienia cienia, zrezygnuje z walki i pozwoli się „usidlić”.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 10

Dlaczego nazwanie smoka jego imieniem zmusiło go do uległości?
………………………………………………………….....................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Wiąże się to z wiarą w magiczną moc języka; mieszkańcy Archipelagu uważali, że znajomość czyjegoś imienia daje władzę nad tą osobą.

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.

Komentarz

Zadanie sprawdza rozumienie całości powieści. W świecie Archipelagu imię ma moc magiczną. Znajomość czyjegoś imienia daje władzę nad tą osobą. Zdradzenie komuś swego imienia jest największym dowodem zaufania.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 11

Czarnoksiężnika z Archipelagu znano pod różnymi imionami. Wyjaśnij, kto i w jakich okolicznościach używał w stosunku do bohatera następujących imion:
Duny......………………………………………………………….....................
Ged.......………………………………………………………….....................
Krogulec………………………………………………………….....................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Duny – tak nazywała go matka, wołano tak na niego, gdy był małym chłopcem (przed obrzędem Przejścia).
Ged - to imię otrzymał po zwycięstwie nad Kargami od Ogiona, znali je tylko nieliczni przyjaciele.
Krogulec – tak nazwały go dzieci w rodzinnej wiosce, bowiem często towarzyszyły mu drapieżne ptaki.

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.

Komentarz

Zadanie wymaga znajomości całości powieści. Sprawdza, czy uczeń zna losy głównego bohatera i czy rozumie, jakie funkcje w świecie Archipelagu pełniły imiona, jaką moc im przypisywano.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 12

Wyjaśnij, jakie znaczenie w życiu Geda odegrały następujące postaci:
Kargowie ………………………………………………………………………
Ogion …………………………………………………………………………..
Vetch ………………………………………………………………………….

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

1. Kargowie – napadli na wioskę Geda, ten pokonał ich i ujawnił swoją niezwykłą moc, zyskał możliwość nauki u słynnego maga, otrzymał swoje prawdziwe imię.
2. Ogion – nadał Gedowi imię, uczył go magii, wielokrotnie mu pomógł; scena, gdy Ged uznaje go za swojego mistrza po ucieczce od Serret podkreśla przemianę, której uległ Ged.
3. Vetch – jedyny przyjaciel ze szkoły magii na Roke, wyruszył z Gedem na poszukiwanie Cienia, ratował Geda przed osamotnieniem.

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.

Komentarz

Zadania sprawdza znajomość lektury, rozumienie znaczenia wybranych sytuacji i relacji między bohaterami.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 13

Porównaj postawę Geda podczas spotkania ze smokiem i podczas przywołania cienia. Wypełnij tabelkę.

	Spotkanie ze smokiem	Pojedynek z Jasperem
Cel, który chciał osiągnąć
Cechy charakteru, którymi się wykazał
Skutek podjętych działań

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

	Spotkanie ze smokiem	Pojedynek z Jasperem
Cel, który chciał osiągnąć	Powstrzymanie smoka przed atakami na ludzi	Pokazanie swojej mocy
Cechy charakteru, którymi się wykazał	Odwaga, troskliwość wobec innych, poczucie odpowiedzialności	Pycha, lekkomyślność
Skutek podjętych działań	Zapewnił mieszkańcom Archipelagu bezpieczeństwo	Sprowadził na siebie chorobę i niebezpieczeństwo, doprowadził do śmierci maga Nemmerlego

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.

Komentarz

Zadanie wymaga znajomości całego utworu. W tabeli zostały zestawione dwie sytuacje, w których Ged staje do pojedynku. Porównanie postawy bohatera w tych dwóch ważnych sytuacjach ujawnia zmiany, jakie w nim zachodzą. Jest to również zadanie przygotowujące do tworzenia charakterystyki Geda.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 14

Jakie imię nosi cień? O czym to świadczy?
………………………………………………………….....................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

Imię cienia to Ged. Uczeń powinien zauważyć, że cień nie jest czymś „na zewnątrz” Geda i świadczy o jego złożonej osobowości.

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.
2.3.1. Interpretacja. Uczeń przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją.

Komentarz

Zadanie wymaga znajomości całego utworu. Sprawdza, czy uczeń rozumie przesłanie książki: refleksję nad złożonością natury człowieka, obecnością w każdym z nas ciemnych stron osobowości.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Utwór powstał w ramach projektu "Badanie jakości i efektywności oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl