Długość dnia

Poprawna odpowiedź

1- C

2 - II

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymaganie szczegółowe

1.6. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie.
2.3. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi.

Komentarz

Jednym ze skutków ruchów Ziemi są zmiany oświetlenia różnych miejsc w ciągu roku. Na taki stan ma wpływ głównie kształt Ziemi, zbliżony do kuli, i nachylenie osi Ziemi do płaszczyzny orbity. Kąt padania promieni słonecznych i długość trwania dnia i nocy zmieniają się w poszczególnych strefach oświetlenia Ziemi. W strefie międzyzwrotnikowej promienie słoneczne padają pod kątem prostym przynajmniej w jednym dniu w ciągu roku, a dzień i noc trwają podobnie długo. W strefie umiarkowanej obserwujemy zmiany długości dni i nocy w czasie poszczególnych pór roku i duże różnice kątów padania promieni słonecznych. Zjawiska dnia i nocy polarnej, trwających od jednej doby do połowy roku, i najmniejsze kąty padania promieni słonecznych można zaobserwować w strefie okołobiegunowej

Wydaje się, że w czasie nauki geografii uczniom sprawia kłopot zrozumienie samego zjawiska różnic w oświetleniu Ziemi, w podobnym stopniu, jak zrozumienie jego zróżnicowania przestrzennego. Dość często można obserwować na przykład zdziwienie faktem różnic w długości dnia i nocy na stosunkowo niewielkim obszarze, jakim jest nasz kraj.

Należy zauważyć, że w zadaniu odstąpiono celowo od podania konkretnych dat pierwszych dni pór roku, aby uczeń skupił się nad istotą zagadnienia, a nie szukał w pamięci pewnych informacji. Z treści zadania dowiadujemy się, że należy analizować oświetlenie Ziemi latem, a nie tylko jednego dnia – dnia przesilenia letniego.

Do prawidłowego rozwiązania zadania uczeń powinien wybrać miejsce oznaczone literą C, jako najbardziej oddalone od równika (uzasadnienie II). Kolejny krok w zadaniu polega na ustaleniu, czy zmiany związane z oświetleniem Ziemi zachodzą wraz z szerokością, czy też z długością geograficzną. Nie użyto tych określeń wprost, ponieważ – tak jak w przypadku dat przesileń i równonocy – nie chodzi o sprawdzenie, czy uczeń nauczył się definicji szerokości i długości geograficznej, lecz o to, czy rozumie zróżnicowanie oświetlenia Ziemi. Jeśli uczeń wybrał odpowiedź I, możemy przypuszczać, że pomylił długość trwania dnia i nocy ze skutkiem ruchu obrotowego, czyli z występowaniem czasu na Ziemi. Jeśli wybierze punkt A, możemy się domyślać, że wprawdzie wiąże szerokość geograficzną z długością dnia i nocy, ale w sposób odwrotny do rzeczywistego przebiegu zjawiska. Być może myli długość dnia z wysokimi temperaturami, które rzeczywiście są z reguły wyższe w niższych szerokościach geograficznych.

 Pozostałe wybory – B i D – świadczą o zupełnym niezrozumieniu prawidłowości związanych z ruchem Ziemi.

W powyższym zadaniu wprowadzono ciekawy wątek spędzania wakacji w rejonach nadbałtyckich. Również nowoczesne sposoby komunikacji – komunikator internetowy – przybliżają młodemu człowiekowi treść i problem z zadania. Wstępem do powyższego zadania, czy też zagadnień związanych z długością trwania dni i nocy w różnych porach roku, może być także ulotka reklamująca na przykład wizytę w Norwegii.

Celowym zabiegiem jest pozbawienie mapy i treści zadania zbędnych szczegółów. Dlatego zadanie można przeznaczyć dla uczniów o różnych zdolnościach i zróżnicowanym zaangażowaniu w proces uczenia się geografii.

Powinno się także pamiętać o zapytaniu uczniów, którzy wybrali inne odpowiedzi niż podane później jako poprawne, o sposób rozumowania. Należy pamiętać o korzyściach płynących z nauki poprzez błędy.

Zadanie można wprowadzić po omówieniu teoretycznym skutków ruchów Ziemi. Może być zastosowane zarówno w pracy na lekcji, jak i jako praca domowa czy podczas sprawdzianu. Sprawdzamy w nim umiejętności złożone – analizę map i wnioskowanie na podstawie mapy. Jest to zadanie praktyczne.

Słowa kluczowe