Kod czy informacja genetyczna?

Poprawna odpowiedź

1. Informacja genetyczna
2. Kod genetyczny
3. Informacja genetyczna
4. Kod genetyczny

Wymaganie ogólne

3.3 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną.

Wymaganie szczegółowe

8.3. Genetyka. Uczeń przedstawia sposób zapisywania i odczytywania informacji genetycznej (kolejność nukleotydów w DNA, kod genetyczny); wyjaśnia różnicę pomiędzy informacją genetyczną a kodem genetycznym.

Komentarz

Mierzona tym zadaniem umiejętność to rozróżnianie i rozumienie znaczenia dwóch podstawowych pojęć z zakresu genetyki molekularnej – „kod genetyczny” i „informacja genetyczna”. Różnica pomiędzy jednym i drugim określeniem jest zasadnicza – informacja genetyczna to sekwencja nukleotydów w kwasie nukleinowym, zapisana za pomocą kodu genetycznego. Niestety, określenia te są bardzo często traktowane przez uczniów jako synonimy, a nierzadko błędne ich użycie ma miejsce również w mediach, co z pewnością utrwala mylenie znaczenia tych pojęć.

O braku rozumienia istoty pojęć, o których mowa w zadaniu, świadczy bardzo niski odsetek uczniów (7%), którzy, rozwiązując zadanie, poprawnie wskazali termin, jakiego należało użyć, aby wszystkie cztery zdania były prawdziwe. Nie jest wykluczone, że i wśród nich są tacy, którym udało się „wystrzelać” poprawne zaznaczenia, zwłaszcza, że prawdopodobieństwo całkowicie losowego udzielenia właściwej odpowiedzi wynosiło w tym przypadku 6,25%. Istotne znaczenie ma również fakt, że aż 8% uczniów w ogóle nie podjęło próby rozwiązania zadania.

Jedną z cech kodu genetycznego jest jego uniwersalność (z nielicznymi wyjątkami w mitochondrialnym DNA). Nie może zatem różnić się w obrębie osobników tego samego gatunku, bez względu na stopień pokrewieństwa między nimi (jak w zdaniu czwartym), jak i  różnych gatunków (zdanie drugie). Informacja genetyczna jest natomiast różna u poszczególnych osobników (z wyjątkiem klonów). Niestety, prawie połowa badanych uczniów wskazała w zdaniu 4. …nie różni się u rodzica i jego dziecka jako poprawne zastosowanie terminu „informacja genetyczna”, a co trzeci uczeń w zdaniu 2. …hipopotama i żyrafy niczym się nie różni tylko co trzeci uczeń wskazuje jako poprawne określenie „kod genetyczny”. W pozostałych zdaniach (1. i 3.) należało zaznaczyć odpowiedź „informacja genetyczna”. Skoro jest to sekwencja nukleotydów w materiale genetycznym – stanowi zapis większości cech organizmu i powiela się zatem w replikacji. W obydwu przypadkach poprawnych odpowiedzi udzieliło ok. 30% badanych uczniów.

Problem rozdzielenia terminów „informacja genetyczna” i „kod genetyczny” nie jest łatwy, mimo iż różnica między nimi jest zasadnicza. Trudności w rozumieniu znaczenia omawianych pojęć mają nie tylko uczniowie gimnazjum, ale również licealiści. Istotną zatem rolą nauczyciela jest wyraźne oddzielenie tych dwóch pojęć podczas omawiania zagadnień dotyczących informacji genetycznej, jej powielania i odczytywania. Podczas lekcji można wykorzystać zaproponowany w zadaniu sposób rozróżniania tych pojęć, podając inne przykłady dokończenia zdań i następnie wykorzystać zadanie na sprawdzianie. Bardzo istotne jest to, aby zadanie było punktowane w systemie zerojedynkowym. Jeżeli uczeń wie, na czym polega różnica między kodem i informacją genetyczną, powinien poprawnie wskazać właściwy termin w każdym zdaniu, jeśli natomiast uczeń nie rozumie różnicy, to nie może otrzymać punktu za częściową odpowiedź.