Wiązka zadań
Sałata GMO
Zadanie
Masz przed sobą dwa poletka sałaty. Na jednym z nich rośnie zwykła sałata, a na drugim sałata tej samej odmiany, lecz zmodyfikowana genetycznie (GMO) w taki sposób, że do jej genomu wprowadzono geny odpowiedzialne za produkcję szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
(1) Odróżnienie zwykłej sałaty od sałaty GMO bez badań laboratoryjnych będzie
`square` A. możliwe,
`square` B. niemożliwe,
(2) ponieważ
`square` A. sałata GMO jest większa i dorodniejsza od zwykłej sałaty.
`square` B. tego typu modyfikacja genetyczna nie wpływa na wygląd i smak sałaty.
`square` C. geny są tak małe, że ich obecność można wykryć jedynie przy użyciu mikroskopu.
`square` D. na tak zmodyfikowanej genetycznie sałacie nie będzie ślimaków ani owadów obecnych na zwykłej sałacie.
Poprawna odpowiedź
1 – B,
2 – B.
Wymaganie ogólne
Wymaganie szczegółowe
Komentarz
Zadanie sprawdza, czy uczeń jest świadomy różnic pomiędzy organizmami modyfikowanymi genetycznie a ich niemodyfikowanymi odpowiednikami. W szczególności zadanie skupia się na niektórych obiegowych opiniach na temat GMO.
W badaniu przeprowadzonym na grupie uczniów klas I liceum ogólnokształcącego okazało się, że zadanie jest łatwe – prawidłowej odpowiedzi w obu częściach udzieliło 70% badanych, co świadczy o tym, że uczniowie w większości dobrze znają właściwości GMO.
Aby dojść do prawidłowej odpowiedzi, uczeń musi ocenić, czy opisana modyfikacja może mieć wpływ na fenotyp sałaty. W podanym przykładzie nie ma ku temu żadnych przesłanek, należy więc w części 1 wybrać odpowiedź B. Odpowiedź tę należy uzasadnić, wybierając właściwą odpowiedź w części 2. Odpowiedzi A i D można odrzucić, ponieważ uzasadniają różnice fenotypowe, czyli ich wybór byłby sprzeczny z wyborem w części 1. Odpowiedź C jest z gruntu nieprawdziwa – mikroskop nie może być narzędziem badania genów. Pozostaje zatem odpowiedź B, która jest poprawna.
Zdecydowana większość uczniów, bo aż 78%, nie miała problemu z określeniem, że bez badań laboratoryjnych nie sposób odróżnić obu sałat, przy czym aż 90% z tej grupy podało prawidłowe uzasadnienie, mówiące że podana modyfikacja nie ma wpływu na wygląd i smak sałaty. Odpowiedź B w części drugiej została wybrana przez 71% badanych.
Drugą najczęściej podawaną odpowiedzią w części 2 była odpowiedź A (13% badanych). Uczniowie wybierający to uzasadnienie ulegli zapewne obiegowym opiniom o roślinach GMO, które jakoby mają być większe i dorodniejsze. Oczywiście prace nad modyfikacjami roślin prowadzącymi do bujnego wzrostu są naturalnym kierunkiem badań, niemniej jednak należy pamiętać, że nie każda modyfikacja ma taki właśnie cel.
Odpowiedź D w części 2 wskazało 8% badanych. Prawdopodobnie uczniowie wybierający tę odpowiedź kojarzyli inny, częsty sposób modyfikacji roślin, mający na celu ich ochronę przed szkodnikami. Nie jest to prawdą – nie każda modyfikacja roślin ma taki cel.
Najrzadziej wybieraną odpowiedzią w części 2 była odpowiedź C. Jedynie 7% badanych zdecydowało się na jej zaznaczenie. Odpowiedź ta ma sens jedynie w połączeniu z odpowiedzią B w części 1, lecz taka kombinacja nie jest zbyt prawdopodobna. Można bowiem przypuszczać, że uczeń, który świadomie (nie „strzelając”) wybrał odpowiedź B w części 1, czyli wie, że obu sałat nie można rozróżnić bez specjalistycznych badań, poda właściwe uzasadnienie. Wybór odpowiedzi C świadczy zatem o „strzelaniu”. Dla formalności należy wyjaśnić, że przedmiotem obserwacji mikroskopowych (czy to z użyciem mikroskopu świetlnego, czy elektronowego) może być chromosom, DNA czy nawet pojedyncze zasady azotowe. Natomiast żaden mikroskop nie pozwala na odczytanie informacji genetycznej, którą analizuje się metodami fizyko-chemicznymi (sekwencjonowanie).
Zadanie najlepiej nadaje się na sprawdzian podsumowujący lekcje poświęcone biotechnologii i organizmom modyfikowanym genetycznie.
Utwór powstał w ramach projektu "Badanie jakości i efektywności oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
