Fizyka

Wiązka zadań

Wycieczka do Australii

Drukuj

Sugerowane przeznaczenie Praca na lekcji, Sprawdzian

Zadanie

Janek pojechał na wycieczkę do Australii. Będąc w nieznanym kraju, postanowił posłużyć się kompasem, dla uzyskania lepszej orientacji w terenie. Niestety okazało się, że podążając na zachód według wskazań urządzenia, nie dotarł do zaplanowanego celu, gdyż z powodu nieprawidłowych wskazań kompasu zboczył z wybranego kierunku.

Oceń, co mogło być powodem nieprawidłowego działania kompasu.

  Stwierdzenie Tak czy Nie?
1. Janek znajdował się za daleko od bieguna północnego, więc pole magnetyczne Ziemi było zbyt słabe. `square` Tak / `square` Nie
2. Na półkuli południowej kompas wskazuje biegun południowy, więc Janek powinien poruszać się w przeciwną stronę. `square` Tak / `square` Nie
3. Znajdujące się w pobliżu złoża rudy żelaza zakłócają pole magnetyczne Ziemi. `square` Tak / `square` Nie
4. Janek znajdował się blisko plaży i wpływ oceanu zmienił wskazania kompasu. `square` Tak / `square` Nie

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

1 – nie

2 – nie

3 – tak

4 – nie

Wymaganie ogólne

1 Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.
3 Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zależności fizycznych.

Wymaganie szczegółowe

5.2. Magnetyzm. Uczeń opisuje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu
5.3. Magnetyzm. Uczeń opisuje oddziaływanie magnesów na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania

Komentarz

Zadanie sprawdza umiejętność wyciągania wniosków na podstawie wiedzy i własnych obserwacji. Uczeń powinien znać pojęcie magnesu oraz potrafić wyjaśnić zachowanie się igły magnetycznej w polu magnetycznym Ziemi, a tym samym rozumieć działanie kompasu.

Magnes ma dwa bieguny: północny i południowy. Jednoimienne bieguny magnesów odpychają się, a różnoimienne przyciągają. Ziemia jest wielkim magnesem. Jej północny biegun magnetyczny znajduje się w pobliżu południowego bieguna geograficznego i na odwrót, dlatego północny biegun igły magnetycznej zwraca się w przybliżeniu ku północnemu biegunowi Ziemi. Zawsze w każdym punkcie kuli ziemskiej, czy to na półkuli północnej, czy też na południowej, niezależnie od odległości od bieguna północnego Ziemi, igła magnetyczna w kompasie zachowuje się tak samo. Zawsze jej północny biegun wskazuje północny biegun ziemski. Świadczy to o fałszywości stwierdzeń 1 i 2.

Magnes oddziałuje również z żelazem. Żelazo składa się z domen magnetycznych, czyli namagnesowanych obszarów, które zachowują się jak małe magnesy. Jeśli w pobliżu nie ma żadnego magnesu, domeny te skierowane są w różne strony i na zewnątrz żelazo nie wykazuje właściwości magnetycznych. Jednak kiedy zbliżymy magnes, domeny magnetyczne obracają się tak, aby utworzyć uporządkowany zbiór z biegunami skierowanym w tę samą stronę. Mówimy wtedy o namagnesowaniu się żelaza.

Tak się właśnie dzieje ze znajdującymi się w polu magnetycznym Ziemi rudami żelaza. Kawałki żelaza namagnesowują się i stają się magnesami, powodując lokalne zaburzenia pola magnetycznego Ziemi. Jeśli igła magnetyczna znajdzie się blisko złóż rud żelaza, to ‘odczuwa’ ich wpływ jako zaburzenie pola magnetycznego Ziemi i jej wskazania są odchylone od faktycznego kierunku północ-południe (wyznaczonego przez niezaburzone pole magnetyczne Ziemi). Tym samym prawdziwe jest stwierdzenie 3.

Natomiast ani woda w oceanie, ani piasek na plaży nie mają właściwości magnetycznych i nie wpływają na odchylenia igły. Wskazuje to na nieprawdziwość stwierdzenia 4.

W badaniu przeprowadzonym wśród uczniów pierwszych klas liceów około 20% uczniów rozwiązało całość zadania poprawnie. Najwięcej problemów sprawił punkt 2. Mniej więcej połowa badanych uważała, że na półkuli południowej kompas wskazuje biegun południowy Ziemi. Również około 33% badanych przyjęło błędne założenie, jakoby duża odległość od bieguna północnego Ziemi była powodem odchylenia wskazań igły magnetycznej w kompasie. Przyczynę odchylenia igły w złożach rud żelaza upatrywało poprawnie prawie 67% badanych uczniów. Nieco ponad 16% uczestników badania spodziewało się (błędnie) wpływu oceanu na wskazania igły magnetycznej.

Słowa kluczowe

igła magnetyczna | kompas | magnes

Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.

"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl

* Chcesz otrzymywać informacje o nowych zadaniach?

Zaprenumeruj newsletter na pierwszej stronie "Entuzjaści Edukacji"

* Słowa kluczowe

absorpcja światła   Akomodacja oka   amperomierz   amplituda   amplituda drgań   analiza tekstu   analiza wykresów   atom wodoru   barwy   bateria   biomasa   bryła sztywna   ciepło   ciepło topnienia   ciepło właściwe   ciężar   ciśnienie   cyfry znaczące   czas   częstotliwość drgań    
.