Biologia

Wiązka zadań

Ospa i półpasiec

Drukuj

Sugerowane przeznaczenie Praca na lekcji, Sprawdzian, Praca domowa

Ospa wietrzna i półpasiec wywoływane są przez ten sam wirus z rodziny Herpesviridae. Około dwa tygodnie po pierwszym kontakcie z wirusem rozwijają się objawy ospy wietrznej, po przebyciu której pacjent niemal zawsze nabywa na nią trwałą odporność. Wirus pozostaje jednak w zwojach nerwowych i w stanach obniżonej odporności może wywołać inną chorobę – półpasiec. W przebiegu ospy wietrznej i półpaśca powstają inne zmiany skórne, ale w obydwu przypadkach wirus rozprzestrzenia się przez kontakt ze zmienioną chorobowo skórą.

Zadanie 1

(1) Czy osoba niechorująca wcześniej na ospę wietrzną może się nią zakazić od osoby chorej na półpaśca?

`square` A. Tak,

`square` B. Nie,

ponieważ

`square` A. obydwie choroby wywołuje ten sam wirus.

`square` B. objawy ospy wietrznej i półpaśca się różnią.

`square` C. po przebyciu ospy wietrznej nabywa się na nią trwałą odporność.

`square` D. po przebyciu ospy wietrznej wirus pozostaje w zwojach nerwowych.

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

1. – A.

2. – A.

Wymaganie ogólne

3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

7.3. Stan zdrowia i choroby. Uczeń wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób; w szczególności przedstawia drogi zakażenia się wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV, zasady profilaktyki chorób wywołanych przez te wirusy oraz przewiduje indywidualne i społeczne skutki zakażenia.

Komentarz

Zadanie sprawdza umiejętność analizy tekstu o tematyce biologicznej i formułowania wniosków na jego podstawie. Do jego rozwiązania nie są konieczne szczegółowe wiadomości o opisanych we wstępie chorobach, a jedynie ogólna wiedza o chorobach zakaźnych, wirusach i drogach zakażenia. W pierwszej części zadania uczeń powinien określić, czy możliwe jest zakażenie się ospą od osoby chorej na półpaśca, a w drugiej – dobrać odpowiednie uzasadnienie swojego wyboru.

Wszystkie niezbędne informacje podane są w tekście wprowadzającym. Dowiadujemy się z niego między innymi, że:

  • ospę i półpaśca wywołuje ten sam wirus,
  • w przebiegu obu chorób występują zmiany skórne,
  • w obu przypadkach przenoszenie się wirusa na inną osobę odbywa się drogą kontaktową, czyli np. poprzez dotknięcie wspomnianych zmian skórnych albo zakażonej odzieży.

Jest zatem możliwe, że osoba zdrowa, wskutek kontaktu z sobą chorą na półpaśca, zostanie zainfekowana wirusem i rozwinie się u niej zakażenie pierwotne, czyli ospa wietrzna. W pierwszej części zadania należało zatem zaznaczyć odpowiedź A. Zrobiło tak 81% absolwentów gimnazjum uczestniczących w badaniu pilotażowym.

Nieco trudniejsza okazała się natomiast część druga, w której należało wskazać odpowiednie uzasadnienie dokonanego wyboru. Właściwą odpowiedź (A) zaznaczyło już tylko 61% badanych. Były to jednak niemal wyłącznie te same osoby, które prawidłowo odpowiedziały w części pierwszej, dzięki czemu całość zadania poprawnie rozwiązało 58% uczniów. Zadanie przy tym bardzo dobrze różnicowało badanych.

Warto zwrócić uwagę na konstrukcję zadania – w części drugiej wszystkie podane stwierdzenia są prawdziwe, ale tylko pierwsze stwierdzenie jest odpowiednim uzasadnieniem. Objawy ospy wietrznej i półpaśca istotnie się różnią (dystraktor B), jednak nie ma to związku z możliwością zakażenia się. W tekście wyraźnie zaznaczono bowiem, że w obu przypadkach rozprzestrzenianie wirusa odbywa się przez kontakt z chorobowo zmienioną skórą. Mimo to, odpowiedź tę wybrało 11% badanych. Najmniej (4%) uczniów wskazało dystraktor C, mówiący o nabyciu odporności przez osoby, które wcześniej chorowały na ospę. Błąd ten był prawdopodobnie spowodowany nieuwagą, ponieważ w pytaniu wprost mowa jest o „osobie niechorującej wcześniej na ospę wietrzną”. Najczęściej wybieraną odpowiedzią błędną był dystraktor D (23% zaznaczeń). Pozostanie wirusa w zwojach nerwowych umożliwia rozwinięcie się półpaśca u osoby, która wcześniej przeszła ospę, jednak pytanie dotyczyło innej sytuacji – zakażenia się ospą od osoby chorej na półpaśca. 

Ze względu na wysoką moc różnicującą, zadanie dobrze nadaje się na sprawdzian, jednak jego stosunkowo wysoka trudność sprawia, że w niektórych przypadkach lepiej jest omówić je na lekcji poświęconej chorobom wirusowym.

Słowa kluczowe

choroby zakaźne | ospa | wirusy

Zadanie 2

Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń.

  Stwierdzenie Prawda czy fałsz?
1. Ospa i półpasiec to ta sama choroba, bo wywołuje ją ten sam wirus. `square` Prawda / `square` Fałsz
2. Na półpaśca może zachorować osoba niechorująca wcześniej na ospę. `square` Prawda / `square` Fałsz
3. Można zachorować na ospę po kontakcie z osobą chorą na półpaśca. `square` Prawda / `square` Fałsz

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

1. – Fałsz.

2. – Fałsz.

3. – Prawda.

Wymaganie ogólne

3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

7.3. Stan zdrowia i choroby. Uczeń wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób; w szczególności przedstawia drogi zakażenia się wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV, zasady profilaktyki chorób wywołanych przez te wirusy oraz przewiduje indywidualne i społeczne skutki zakażenia.

Komentarz

Zadanie to sprawdza w dużej mierze te same umiejętności przedmiotowe, co pierwsze zadanie z wiązki. Z tego względu niewskazane jest stosowanie obu zadań łącznie – lepiej wybrać jedno. Warto jednak zauważyć, że odwołuje się do nieco innych umiejętności ogólnych. W pierwszym zadaniu sprawdzaliśmy umiejętność dobierania odpowiednich argumentów, w tym zaś – umiejętność oceny stwierdzeń.

Uczeń ma za zadanie ocenić prawdziwość trzech stwierdzeń, korzystając z informacji zawartych we wprowadzeniu. Stwierdzenie 1 jest fałszywe. W tekście obie jednostki chorobowe są wyraźnie rozgraniczone, podkreślona jest też odmienność występujących objawów. Wskazówką już zupełnie oczywistą jest fragment „(…) może prowadzić do rozwoju innej choroby – półpaśca”. Prawidłowej odpowiedzi udzieliło 72% badanych absolwentów gimnazjum. Pozostali najwyraźniej nie przeczytali tekstu wystarczająco uważnie.

Stwierdzenie 2 również jest fałszywe. Jak zaznaczono we wstępie do zadania, u osoby mającej pierwszy kontakt z wirusem rozwija się ospa wietrzna, a dopiero później, po wyleczeniu, może dojść do wystąpienia objawów półpaśca. Mimo to, właściwej odpowiedzi udzieliło jedynie 66% badanych.

Stwierdzenie 3 stanowi odpowiednik pytania pojawiającego się w pierwszym zadaniu z omawianej wiązki i oczywiście należy uznać je za prawdziwe. Wynik uczniów również był podobny jak w zadaniu pierwszym – właściwą odpowiedź zaznaczyło 79% badanych.

Całe zadanie zostało rozwiązane przez 45% absolwentów gimnazjum, przy czym wyraźnie różnicowało uczniów. Z tego względu dobrze nadaje się ono do wykorzystania na sprawdzianie, należy jednak mieć na uwadze jego dość wysoką trudność.

Słowa kluczowe

choroby zakaźne | ospa | wirusy

Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.

"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl

* Chcesz otrzymywać informacje o nowych zadaniach?

Zaprenumeruj newsletter na pierwszej stronie "Entuzjaści Edukacji"

* Słowa kluczowe

aberracje chromosomowe   adaptacja zwierząt   AIDS   albinizm   Alfred R. Wallace   alkohol   allel   allel dominujący   allel recesywny   aminokwasy   analiza   analiza tekstu   analiza wykresów   analiza wyników   anatomia liścia   anemia sierpowata   anoreksja   antagonizm działania   antybiotyki   argumentacja   
.