Wiązka zadań
Siła tarcia
Zadanie
Jako przykład działania siły tarcia spoczynkowego, występującego gdy staramy się wprowadzić w ruch spoczywające ciało, Grzegorz, wskazał następującą sytuację:
Jeżeli pcham szafę, ale działam na nią zbyt małą siłą, szafa nie porusza się. Dopiero gdy siła działająca na szafę jest odpowiednio duża, to jestem w stanie ją przesunąć.
Nauczycielowi spodobała się wypowiedź Grzegorza. Uzupełnił ją następująco:
Gdy, starając się poruszyć ciało z miejsca, zwiększmy wartość działającej siły, rośnie wartość siły tarcia spoczynkowego, tak, że siły te się równoważą. Dopiero, gdy ciało przesuwa się, to działa na nie siła tarcia kinetycznego. Siła tarcia kinetycznego jest mniejsza od maksymalnej siły tarcia spoczynkowego i jest w przybliżeniu stała.
Który z poniższych wykresów przedstawia zależność siły tarcia (T) od przyłożonej siły (F)?
Poprawna odpowiedź
B.
Wymaganie ogólne
1 Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.
4 Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno-naukowych).
Wymaganie szczegółowe
1.12. Ruch prostoliniowy i siły. Uczeń opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała.
8.2. Wymagania przekrojowe. Uczeń wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia
8.7. Wymagania przekrojowe. Uczeń rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie danych liczbowych lub na podstawie wykresu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą
8.8. Wymagania przekrojowe. Uczeń sporządza wykres na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na osiach) a także odczytuje dane z wykresu
8.9. Wymagania przekrojowe. Uczeń rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu oraz wskazuje wielkość maksymalną i minimalną
Komentarz
Zadanie dotyczy zagadnienia wykraczającego niemal całkowicie poza podstawę programową gimnazjum. Nie znaczy to jednak, że samo zadanie jest spoza podstawy. Jego istotą bowiem nie jest znajomość przedstawionych zagadnień, a umiejętność powiązania tekstu z odpowiadającym mu wykresem.
Zgodnie z przedstawionym opisem, uczeń powinien odszukać wykres, na którym wartość siły tarcia rośnie wraz ze wzrostem siły zewnętrznej (co ogranicza wybór do wykresów B i D), a następnie wybrać wykres obrazujący spadek siły tarcia po ruszeniu ciała z miejsca (wykres B).
W przeprowadzonym wśród absolwentów gimnazjów badaniu poprawną odpowiedź wybrało wprawdzie zaledwie 1/3 uczniów, ale wybór ten był silnie skorelowany z ogólnym wynikiem ucznia z całego wykorzystanego w badaniu testu.
Zadanie raczej nie nadaje się na pracę kontrolną ze względu na pozorną niezgodność z podstawą programową i związaną z tym możliwą negatywną reakcją uczniów. Nadaje się natomiast bardzo dobrze na inspirujące ćwiczenie w czasie lekcji.
Utwór powstał w ramach projektu "Badanie jakości i efektywności oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
