Wiązka zadań
Receptory temperatury
Zadanie
Na lekcji biologii trzech ochotników wzięło udział w doświadczeniu badającym działanie receptorów skóry reagujących na temperaturę. Przed każdym uczniem postawiono trzy miski z wodą. W misce z lewej strony znajdowała się ciepła woda, o temperaturze 40°C, w misce z prawej – woda zimna, mająca ok. 15°C, a w środkowej woda letnia (ok. 30°C). Na znak nauczyciela uczniowie włożyli lewe dłonie do ciepłej wody, a prawe do zimnej. Po około 2 minutach przełożyli obie dłonie do środkowej miski. Wszyscy stwierdzili, że lewą dłonią czują, iż woda w tej misce jest zimna, a prawą – iż jest ciepła.
Oceń poprawność wniosków z tego doświadczenia, które zapisali uczniowie, wpisując TAK lub NIE w ostatniej kolumnie tabeli.
| Wniosek | Czy jest poprawny? | |
| 1. | W skórze lewej dłoni znajdują się receptory reagujące na zimno, a w skórze dłoni prawej receptory reagujące na ciepło. | `square` Tak / `square` Nie |
| 2. | W temperaturze powyżej 30°C receptory termiczne w skórze przestają działać. | `square` Tak / `square` Nie |
| 3. | Receptory termiczne znajdujące się w skórze rejestrują różnicę temperatur. | `square` Tak / `square` Nie |
Poprawna odpowiedź
1 – Nie,
2 – Nie,
3 – Tak.
Wymaganie ogólne
1.2 Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.
2.1 Znajomość metodyki badań biologicznych. Uczeń planuje, przeprowadza i dokumentuje obserwacje i proste doświadczenia biologiczne.
2.2 Znajomość metodyki badań biologicznych. Uczeń określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą, formułuje wnioski.
3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
3.3 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
6.11.1. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. Skóra. Uczeń podaje funkcje skóry, rozpoznaje elementy jej budowy (na schemacie, modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia jej cechy adaptacyjne do pełnienia funkcji ochronnej, zmysłowej (receptory bólu, dotyku, ciepła, zimna) i termoregulacyjnej).
Komentarz
Zadanie rozwija i sprawdza znajomość i rozumienie procedur badania naukowego, a przede wszystkim poprawność wnioskowania na podstawie wyników doświadczenia.
Pierwszy wniosek jest nieprawidłowy – gdyby receptory w obu rękach działały odmiennie, człowiek odbierałby bodźce termiczne w odmienny sposób (prawą ręką – ciepło, a lewą ręką – zimno, co nie jest zgodne z rzeczywistością. Także z treści zadania nie wynika, by uczniowie nie czuli zimna w misce z lewej, ani też ciepła w misce z prawej strony.
Drugi wniosek również jest nieprawdziwy, bo z treści zadania nie wynika, że uczniowie nie czuli temperatury wyższej niż 30° C. Poza tym temperatura skóry zdrowego człowieka waha się w granicach trzydziestu kilku stopni Celsjusza zatem, gdyby receptory miały takie ograniczenie, nie mogłyby działać.
Treść zadania zmusza ucznia do zastanowienia się, dlaczego ręką wyjętą z zimnej wody i włożoną do wody o temperaturze pokojowej odczuwamy ciepło, a ręką wyjętą z ciepłej wody włożoną do tej samej miski czujemy zimno. Gdyby receptory w skórze miały zdolność pomiaru wartości temperatury, odczuwałyby ją w sposób rzeczywisty, rejestrowałyby jej wartość bezwzględną. Czyli w misce z wodą o temperaturze pokojowej obie ręce powinny odebrać taką samą informację. Tak się nie stało, więc sensownym wytłumaczeniem tego zjawiska jest stwierdzenie, że receptory skórne rejestrują jedynie różnice temperatur. Jeśli temperatura rośnie – receptory rejestrują ten wzrost i człowiek czuje ciepło, jeśli spada – odwrotnie, człowiek czuje chłód, zimno.
Zadanie w niekonwencjonalny sposób opisuje jeden z aspektów funkcji termoregulacyjnej skóry. Ze względu na swój charakter nadaje się do pracy na zajęciach edukacyjnych, może też stanowić inspirację do przeprowadzenia przez uczniów tego prostego doświadczenia w klasie lub też w domu. Na zajęciach można też dopytać uczniów, jak należy zaplanować próbę kontrolną w tym doświadczeniu lub też, jak sformułować rozwiązywany w nim problem badawczy.
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
