Wiązka zadań
Kto zna prawdę o Gedzie? - "Czarnoksiężnik z Archipelagu"
Zadania na lekcję w klasie III gimnazjum, rozwijające umiejętność charakteryzowania bohatera literackiego na przykładzie „Czarnoksiężnika z Archipelagu”. Przygotowują ucznia do napisania charakterystyki z elementami reportażu, który pojawia się na kolejnym etapie edukacyjnym.
Zadanie 1
Dzielimy klasę na grupy. Każda z nich losuje postać z powieści. Z jej punktu widzenia każda grupa opisuje Geda.
Bohaterowie do wylosowania: dzieci z wioski Dziesięć Olch, Ogion, Jasper, Vetch, rybak Pechvarry.
Swoje spostrzeżenia grupy zapisują w tabelce.
| Zaobserwowane zachowania | Cechy charakteru i usposobienia |
|
|
Poprawna odpowiedź
Dzieci z wioski Dziesięć Olch
| Zaobserwowane zachowania | Cechy charakteru i usposobienia |
| Ged zawsze się izolował, włóczył się samotnie po górach, wykrzykiwał dziwne słowa, dużo czasu spędzał u ciotki czarownicy |
Odmieniec, odludek, samotnik, „krzykliwy, hardy i pełen gniewu", tajemniczy, groźny
|
Ogion
| Zaobserwowane zachowania | Cechy charakteru i usposobienia |
|
Potrafił ukryć swoją wieś we mgle przed najeźdźcami, trudno mu było pogodzić się z powolnym tokiem nauki, sięgnął po zaklęcie, które przewyższało jego moc, uległ manipulacji córki czarownicy |
Utalentowany, ambitny, zarozumiały, doświadczony, pyszny, żądny sławy, nieostrożny, lekkomyślny, naiwny |
Jasper
| Zaobserwowane zachowania | Cechy charakteru i usposobienia |
| Nie znał manier, łatwo można go było wyprowadzić z równowagi, sprowokować, długo żywił urazę, uważał, że musi pokazywać swoją wyższość, miał przesadne wyobrażenie na swój temat | Niewychowywany, prostacki, pozbawiony ogłady, zazdrosny, dumny, pamiętliwy, drażliwy, pyszałkowaty, przewrażliwiony, chorobliwie ambitny, zawistny |
Vetch
| Zaobserwowane zachowania | Cechy charakteru i usposobienia |
| Czuł się samotny w Roke, lepiej radził sobie od innych uczniów, dał się wciągnąć do rywalizacji z Jasperem, wywołał cień, Zawierzył mi swoje imię, wyruszył w pościg za cieniem, zmierzył się z nim |
Skryty, nieufny, ale otwarty wobec przyjaciela, wierny w przyjaźni, ambitny, potężny, lekkomyślny, wytrwały, odważny |
Rybak Pechvarry
| Zaobserwowane zachowania | Cechy charakteru i usposobienia |
| Spędzał dnie w milczeniu nad książką, nie budował dystansu między sobą a mieszkańcami wioski, współpracował przy budowie łódki, chętnie przyjmował wskazówki, naraził własne życie, próbując uratować mojego synka, pokonał smoki zagrażające wyspie | Wycofany, tajemniczy, ale pozbawiony wyniosłości, życzliwy, współczujący, pracowity, przyjazny, odpowiedzialny, odważny, potężny |
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Wymaganie szczegółowe
1.1.1. Czytanie i słuchanie. Uczeń odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie.
Komentarz
Zadanie sprawdza również umiejętność z zakresu drugiego etapu: II.2.10 Uczeń charakteryzuje i ocenia bohaterów.
Zadanie pokazuje, że nie ma „jednej prawdy” o człowieku, uświadamia złożoność, wielowymiarowość bohatera. Angażuje uczniów emocjonalnie poprzez przyjęcie punktu widzenia jednego z bohaterów.
Zadanie 2
Przeprowadzamy dyskusję nad wynikami pracy grup.
Które z cech przypisanych Gedowi uznać można za niezmienne bez względu na punkt widzenia? Które wynikają z uprzedzeń lub sympatii innych postaci?
Poprawna odpowiedź
Uczniowie powinni zauważyć, że:
- niektóre z cech charakteru Geda zostały wyjaskrawione (np. ze względu na niechęć Jaspera wobec Geda),
- Ged inaczej zachowywał się wobec różnych osób.
Powinny się także pojawić spostrzeżenia na temat zmian, którym ulegał bohater.
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Wymaganie szczegółowe
1.1.6. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym.
1.1.8. Czytanie i słuchanie. Uczeń dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji.
Komentarz
Zadanie sprawdza również umiejętności z zakresu drugiego etapu: II.2.10 Uczeń charakteryzuje i ocenia bohaterów.
Zadanie skłania do krytycznej refleksji nad wynikami zadania pierwszego. Ged to przykład bohatera, który ulega przemianie – koniecznie trzeba zauważyć, na czym ta przemiana polegała.
Zadanie 3
Które z cech Geda przyczyniły się do pojawienia się cienia?
a) Przypomnienie okoliczności pierwszego przywołania cienia.
b) Głośne odczytanie fragmentu pojedynku z Jasperem.
Analiza motywacji postępowania Geda.
Poprawna odpowiedź
W obydwu sytuacjach Ged dał się sprowokować do lekkomyślnych działań – chciał udowodnić swoją moc. W pierwszej sytuacji uległ manipulacji córki czarownicy, pragnął jej zaimponować. W drugiej sytuacji rzucił wyzwanie Jasperowi, który publicznie traktował go z wyraźną pogardą. Geda zaślepiła nienawiść, zgubiła nadmierna pewność siebie, pycha, lekkomyślność, złudna wiara w swoją moc.
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
Wymaganie szczegółowe
1.1.1. Czytanie i słuchanie. Uczeń odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie.
2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.
Komentarz
Zadanie kieruje uwagę uczniów na kluczowy moment w życiu Geda – przywołanie cienia. Zmusza również do zauważenia negatywnych cech charakteru bohatera, który raczej budzi sympatię czytelników.
Zadanie 4
Jaka była postawa Geda wobec cienia?
Analiza zmian w zachowaniu Geda.
Poprawna odpowiedź
Uczniowie powinni zauważyć kolejne etapy:
- życie w Roke pod magiczną osłoną
- próba zamieszkania w świecie „zewnętrznym”
- ucieczka z wioski po przekroczeniu granicy życie-śmierć przy ratowaniu chłopca
- daremna próba schronienia się na Roke
- walka z pokusami (oferty „pomocy” smoka i Serret)
- pogoń za cieniem
- stoczenie pojedynku
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
Wymaganie szczegółowe
1.1.1. Czytanie i słuchanie. Uczeń odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie.
2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.
Komentarz
Uczniowie muszą prześledzić kolejne etapy w życiu Geda i zauważyć, że ich kolejność nie jest przypadkowa, układa się w wyraźny ciąg: od ukrywania się przed cieniem do świadomego zmierzenia się z nim. Przygotowuje uczniów do refleksji nad kluczowym pytaniem – kim właściwie jest cień?
Zadanie 5
Kim jest cień? - swobodna dyskusja lub debata ekspertów
Poprawna odpowiedź
a) Uczniowie swobodnie przedstawiają różne koncepcje, odczucia związane z cieniem. Następnie wyszukują fragmenty tekstu, które mogą potwierdzić ich tezy.
Punktem wyjścia do dyskusji może też być interpretacja cytatów:
„Jest to cień twojej buty, cień twojej niewiedzy, cień, który rzucasz”. (Gensher)
„ten stwór nie miał ciała, nie był istotą żywą, nie był duchem, nie miał imienia, nie posiadał innego istnienia prócz tego, które sam Ged mu nadał.” (narrator)
„Ged ani nie został pokonany, ani nie zwyciężył, lecz nazywając cień swej śmierci swoim własnym imieniem, uczynił siebie całością” (narrator)
W dyskusji powinny pojawić się różne koncepcje (cień jako ciemna strona osobowości, grzech, poczucie winy, świadomość śmierci, zła we wszechświecie).
b) Uczniów można podzielić na grupy: magowie, psychologowie, filozofowie, kapłani. Każda grupa przygotowuje interpretację z punktu widzenia swojej „specjalności”. Częściowo ich koncepcje będą się zapewne pokrywać.
Wymaganie ogólne
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
2.3.1. Interpretacja. Uczeń przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją.
2.4.2. Wartości i wartościowanie. Uczeń omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość/ dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.
3.1.5. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.
Komentarz
Cień i sposoby walki z nim to zagadnienia kluczowe dla interpretacji powieści. Można spotkać się z ich różnymi odczytaniami. W zależności od poziomu klasy nauczyciel może uczniom zostawić zupełną swobodę lub przedstawić przykładowe interpretacje w duchu psychoanalizy Junga i interpretacje Lema.
Zadanie 6
W świecie Archipelagu Ged jest postacią niezwykłą, bohaterem cyklu opowieści „Czyny Geda”. Wciel się w rolę dociekliwego dziennikarza z Roke i stwórz reporterski portret Geda.
Skorzystaj ze wskazówek:
a) wstęp
• Wyjaśnij, dlaczego szukasz prawdy o Gedzie. (Podziw? Wątpliwości co to tego, czy sława jest zasłużona? Krążące plotki? Jakaś niespodziewanie zasłyszana opinia?)
Możesz zacząć np. tak:
Trudno byłoby wśród mieszkańców Archipelagu znaleźć kogoś, kto nie słyszał o wielkim czarnoksiężniku Gedzie. Postanowiłem jednak sprawdzić, czy rzeczywiście jest to człowiek tak idealny, jak głosi słynna opowieść „Czyny Geda”.
b) rozwinięcie
• Opisz, gdzie się udałeś, by zebrać informacje (np. Wioska Dziesięć Olch, Roke…)
• Nakreśl sylwetki swoich rozmówców. Przywołaj ich wypowiedzi, opinie na temat Geda- możesz je zacytować lub sparafrazować.
c) zakończenie
Możesz przedstawić własną opinię, podsumować efekty swojego dziennikarskiego śledztwa na temat „jaki naprawdę był Ged?”.
Pamiętaj!
• Staraj się zaciekawić czytelnika wielowymiarowością Geda.
• Zadbaj o styl – wprowadź pytania retoryczne, zdania wykrzyknikowe, elementy opisu miejsc, rozmówców…
• Nadaj tytuł swojemu artykułowi.
Poprawna odpowiedź
Uczniowie tworzą portret Geda.
Wymaganie ogólne
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
3.1.1. Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka, podanie, życiorys i CV, list motywacyjny, dedykacja/ dostosowuje odmianę i style języka do gatunku, w którym się wypowiada.
3.1.2. Mówienie i pisanie. Uczeń stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat.
Komentarz
Celem zadania jest przełamywanie schematyzmu charakterystyki szkolnej. Uczniowie powinni wykorzystać materiał zgromadzony podczas lekcji oraz pytania pomocnicze do stworzenia portretu zawierającego elementy reportażu.
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
