Oświetlenie Ziemi

Poprawna odpowiedź

1 – C, 2 – A.c, 3 – B.a, 4 – b

Wymaganie ogólne

3.1 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca.

Wymaganie szczegółowe

1.6. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie.
2.3. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi.

Komentarz

Zadanie uczy umiejętności określania położenia obiektów na mapie świata oraz dostrzegania zależności między szerokością geograficzną a kątem padania promieni słonecznych. Celowo nawiązano do możliwości, jakie daje e-learning, żeby przedstawiona sytuacja była realna dla uczniów.

Równie celowym założeniem jest podawanie przybliżonych wartości kąta padania promieni słonecznych, a nie – dokładnych wartości obliczonych za pomocą odpowiednich wzorów. W czasie rozwiązywania zadania, można dodatkowo naprowadzić uczniów na wyjaśnienie, skąd biorą się różnice w występowaniu pór roku na Ziemi, dlaczego latem jest cieplej, natomiast zimą – chłodniej, i w końcu – dlaczego na całej Ziemi nie może występować jedna pora roku.

Dla ułatwienia rozwiązania, w zadaniu uzupełniono dwa okna tabeli. Co ważne, uczeń nie musi znać położenia wymienionych w zadaniu miast, natomiast bez trudu powinien zlokalizować wymienione państwa (zgodnie z podstawą programową). Odczytywanie współrzędnych powinno sprowadzać się do wyobrażenia przybliżonego położenia wymienionych miejsc. Powinno się ono opierać na ustaleniu, że Norwegia leży na północ od Polski, Turcja – na południe od naszego kraju, a Australia – na półkuli południowej. Jeśli tylko uczeń potrafi odróżnić dane mówiące o długości geograficznej od szerokości geograficznej i ustalić wcześniej opisane położenie krajów, to wypełni bez problemów pierwszą kolumnę tabeli.

Jeśli pracujemy z uczniami, którzy mogą mieć kłopot z dużą ilością danych (na przykład z powodu dysleksji czy innych zaburzeń), można tę część tabeli uprościć, usuwając ze współrzędnych długości geograficzne.

Drugą kolumnę uczeń może wypełnić, znając cechy oświetlenia Ziemi w pierwszych dniach astronomicznych pór roku. Z tych wiadomości należy wyselekcjonować najważniejszą: datę przesilenia zimowego 22.12 oraz należy przypomnieć sobie, jak Słońce oświetla Ziemię, a w szczególności – na który równoleżnik promienie słoneczne padają prostopadle. Gdy uczniowie ustalą, że największy (90^o) jest kąt padania promieni słonecznych na Zwrotniku Koziorożca przebiegającym przez Australię, bez trudu powinni przyporządkować najwyższą wartość do Sydney (około 80⁰). Powinni również wiedzieć, że im dalej na północ, tym bardziej ten kąt będzie się zmniejszał – kolejno od około 30⁰ w Turcji, gdzie zimą dzień jest dłuższy niż w Polsce, dalej przez Kościerzynę (około 12⁰), aż po około 3⁰ w okolicy norweskiego Trondheim.

Treści związane z ruchami planety nie są łatwe do wyobrażenia sobie przez uczniów, więc warto poprzedzić lub uzupełnić pracę nad rozwiązaniem zadania odpowiednim filmem lub pokazem oświetlenia Ziemi w dniu przesilenia zimowego.

Zadanie można ożywić na przykład pomysłami na spędzenie ferii świąteczno-noworocznych w różnych miejscach świata, w zależności od preferencji uczniów, gdyby nie mieli żadnych ograniczeń, zwłaszcza finansowych.  

Słowa kluczowe