Wiązka zadań
Przysłowia i powiedzenia
Zestaw przeznaczony jest dla uczniów I lub II klasy gimnazjum. Celem zadań jest budzenie refleksji nad funkcją przysłów i powiedzeń w języku, uświadamianie uczniom obecności powiedzeń i przysłów w kulturze współczesnej (także popularnej) i poszerzenie znajomości związków frazeologicznych. Zaprezentowane zadania oraz teksty mają także inspirować do twórczości językowej i rozwijania świadomości językowej przez kształcącą zabawę.
Nauczyciel może zadecydować, które zadania warto zrobić z całym zespołem klasowym, a które indywidualnie lub w grupach.
TEKST I
Przysłowia są mądrością narodów – mówi jedno z bardziej znanych przysłów. Polacy mówią o tej mądrości od XVII wieku. Zdaniem Francuzów w przysłowiach słychać echo doświadczenia, Niemcy dostrzegają w nich prawdę, Hiszpanie – Ewangelię. Może się wydawać trochę nieprzyzwoita ta samogloryfikująca* się autotematyczność, ale te przysłowia od lat służą jako metaprzysłowiowe potwierdzanie stosowności stosowania innych przysłów. Mamy wątpliwości, czy dane przysłowie jest prawdziwe? Jak to, przecież nawet przysłowie mówi, że przysłowia mówią prawdę. A ponieważ przysłowia mówią prawdę, co samo przysłowie potwierdza, to i to przysłowie o mądrości przysłów jest prawdziwe i mądre.
Na podstawie: Jerzy Bralczyk, Polak potrafi. Przysłowia, hasła i inne polskie zdania osobne, Warszawa 2006.
* gloryfikacja – wychwalanie, sławienie kogoś lub czegoś
Zadanie 1
Wzorując się na podanym wyjaśnieniu, utwórz definicję pojęcia metaprzysłowie.
Literatura autotematyczna – metaliteratura, literatura o literaturze.
Metaprzysłowie – …………………………………………………………………………
Poprawna odpowiedź
Metaprzysłowie – przysłowie o przysłowiu, przysłowie autotematyczne.
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Wymaganie szczegółowe
1.3.1. Świadomość językowa. Uczeń rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy.
1.3.9. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych i wskazuje funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym.
Komentarz
Zamieszczony fragment tekstu J. Bralczyka zawiera celowe nagromadzenie słów typowych raczej dla stylu naukowego. Autor bawi się tymi sformułowaniami. Zadanie ma skłonić ucznia do refleksji nad znaczeniem wyrazów. Poprzez zauważenie analogii w budowie słów uczeń odkrywa funkcje przedrostków auto- i meta-.
Zadanie 2a
Uzupełnij tabelkę, wykorzystując informacje z tekstu.
Poprawna odpowiedź
Francuzi, Niemcy, Hiszpanie, Polacy
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Wymaganie szczegółowe
1.1.3. Czytanie i słuchanie. Uczeń porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie.
1.1.9. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski.
Komentarz
Zadanie 2b
Co wspólnego o przysłowiach mówią opinie przytoczone w tabelce?
Poprawna odpowiedź
Wszystkie opinie mówią o tym, że przysłowia uczą.
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Wymaganie szczegółowe
1.1.3. Czytanie i słuchanie. Uczeń porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie.
1.1.9. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski.
Komentarz
W pierwszej części zadania uczniowie muszą połączyć informacje z tekstu z opiniami w tabelce, w drugiej – odkryć wspólną cechę wszystkich opinii. Takie kojarzenie wiadomości połączone z uogólnianiem to bardzo kształcąca czynność – uczy logicznego myślenia.
Zadanie 3
Czy autor zgadza się z pochwałą przysłów zawartą w metaprzysłowiach? Uzasadnij odpowiedź odpowiednimi odwołaniami do tekstu.
Poprawna odpowiedź
Autor wyraża dystans wobec tych pochwał. Wskazuje na to przewrotność argumentacji, absurdalność dowodzenia, pozorna logika wywodu – jako dowód mądrości przysłowia podaje przysłowie.
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Wymaganie szczegółowe
1.1.4. Czytanie i słuchanie. Uczeń odróżnia informacje o faktach od opinii.
1.1.7. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację).
1.1.8. Czytanie i słuchanie. Uczeń dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji.
Komentarz
Tekst Bralczyka jest przewrotny, nasycony ironią. Autor bawi się językiem, toczy grę z czytelnikiem. Uczniowie powinni odczytać intencje autora i zauważyć, jakimi środkami językowymi się posługuje.
Zadanie 4
W ostatnich zdaniach tekstu J. Bralczyk uzasadnia tezę Przysłowia mówią prawdę. Sformułuj kontrargument kwestionujący słuszność jego wywodu.
Poprawna odpowiedź
To, że przysłowia mówią prawdę, nie zostało udowodnione. Rzekomym dowodem na słuszność postawionej tezy ma być jedno z przysłów, ale nie ma żadnego dowodu na to, że to przysłowie to mówi prawdę.
Wymaganie ogólne
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
3.1.5. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.
Komentarz
Zadanie rozwija umiejętność logicznego myślenia i argumentowania. Uczniowie powinni zbudować kontrargument po dokładnej analizie ostatniego zdania tekstu i odkryciu paradoksu w nim zawartego.
Zadanie 5
TEKST II
Komentarz J. Bralczyka do przysłowia Kiedy wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one:
Trochę cynicznie brzmi to przysłowie. Owszem, słusznie zachęca do przestrzegania reguł społeczności, do której wchodzimy, ale równocześnie usprawiedliwia nasze najbardziej oportunistyczne zachowania. Być może dzisiaj, tłumacząc tak nasze kraczące zachowania, jesteśmy dalej od sensu przysłowia, które dawniej raczej odradzało nam w ogóle wchodzenie w nieodpowiednie towarzystwo… Kiedyś, przewidując aż tak niemiłe konsekwencje, bylibyśmy być może bardziej powściągliwi w poszukiwaniu otoczenia…
Dziś kraczemy.
Na podstawie: Jerzy Bralczyk, Polak potrafi. Przysłowia, hasła i inne polskie zdania osobne, Warszawa 2006.
Jak pierwotnie rozumiano znaczenie przysłowia Kiedy wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one? Jakie znaczenie ma ono dzisiaj? Podaj przykład sytuacji, w której można go użyć.
Poprawna odpowiedź
Przysłowie pierwotnie było przestrogą przed skutkami przestawania z nieodpowiednimi ludźmi, którzy mogą mieć na nas negatywny wpływ. Dziś używamy go, mówiąc o konieczności dostosowania swojego zachowania, poglądów do towarzystwa, grupy, do której należymy. Można go użyć np. mówiąc o osobie, która podjęła pracę w instytucji, w której wszyscy mają zwyczaj obsypywać szefa pochlebstwami, i zaczyna robić to samo.
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.
3.2.4. Świadomość językowa. Uczeń stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie.
Komentarz
Analizę komentarza J. Bralczyka trzeba zacząć od sprawdzenia, czy dla uczniów jasny jest sens przysłowia Kiedy wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one. Na podstawie tekstu i własnej wiedzy uczniowie powinni zauważyć zmianę, jakiej uległo znaczenie przysłowia, i zaprezentować możliwości jego użycia w konkretnej sytuacji.
Zadanie 6
Jakie pozytywne i negatywne skutki może spowodować stosowanie się do przysłowia Kiedy wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one?
| Skutki pozytywne | Skutki negatywne |
|
|
|
Poprawna odpowiedź
skutki pozytywne: zdobycie akceptacji społeczności, do której wchodzimy
skutki negatywne: usprawiedliwianie zachowań konformistycznych
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
Wymaganie szczegółowe
1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.
2.4.2. Wartości i wartościowanie. Uczeń omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość/ dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.
Komentarz
Aby wykonać zadanie, uczniowie muszą zrozumieć sens tekstu, zauważyć, że zachowania, o których mówi przysłowie, trudno jest jednoznacznie ocenić.
Zadanie 7
Jak rozumiesz puentę Dziś kraczemy? Dlaczego autor użył w tym zdaniu czasownika w 1 osobie l.mn.?
Poprawna odpowiedź
J. Bralczyk przekonuje, że w dzisiejszych czasach skłonni jesteśmy dostosowywać się do innych, jesteśmy konformistami. Poprzez zastosowanie 1 os. l.mn. autor zaznacza, że problem dotyczy nas wszystkich, pokazuje zagadnienie jako bardziej uniwersalne. Zmniejsza także dystans miedzy sobą a czytelnikiem. Autor zaznacza swoją przynależność do krytykowanej społeczności, podkreśla, że ulega tym samym pokusom. Dzięki tym zabiegom zyskuje sympatię odbiorców.
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Wymaganie szczegółowe
1.1.7. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację).
Komentarz
Zadanie kieruje uwagę ucznia na chwyt retoryczny, którym posługuje się autor. Sięganie po 1 osobę liczby mnogiej to zabieg częsty np. w tekstach publicystycznych czy reklamowych, więc uczniowie powinni zrozumieć funkcje takiej konstrukcji tekstu.
Zadanie 8
Czy powinniśmy dostosowywać swoje zachowanie do oczekiwań otoczenia? Rozważ zagadnienie w rozprawce. Odwołaj się do przykładów z tekstów kultury i własnych doświadczeń.
Poprawna odpowiedź
Konformizm i indywidualizm to postawy budzące wiele emocji i warte refleksji. Uczniowie mogą odwołać się do tekstów omawianych w szkole oraz własnych lektur. Ciekawe przykłady mogą znaleźć również w filmach i swoich obserwacjach sytuacji życiowych.
Wymaganie ogólne
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
2.4.2. Wartości i wartościowanie. Uczeń omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość/ dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.
3.1.1. Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka, podanie, życiorys i CV, list motywacyjny, dedykacja/ dostosowuje odmianę i style języka do gatunku, w którym się wypowiada.
3.1.2. Mówienie i pisanie. Uczeń stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat.
3.2.11. Świadomość językowa. Uczeń operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka/ społeczeństwo i kultura/ region i Polska).
Komentarz
Zadanie 9
Przeczytaj trzy opowiastki. Czy w każdej z nich dobrze zostało dobrane powiedzenie, które podsumowuje opisaną sytuację? Uzasadnij odpowiedź.
A) Jarek od godziny chodził zirytowany po mieszkaniu. Nie mógł sobie wybaczyć takiej nieostrożności. Przez dwie godziny malował autoportret na plastykę. Uznał, że zasłużył na odpoczynek i poszedł na mecz. Praca została na stole i teraz widać było na niej ślady zabłoconych kocich łapek. Mama Jarka, patrząc na jego naburmuszoną minę, stwierdziła:
- Daj już spokój. Nie ma co płakać nad rozlanym mlekiem. Jutro zrobisz nową pracę.
B) Ola długo dobierała strój na zabawę karnawałową. Efekt był oszałamiający. Na jej widok młodsza siostra powiedziała z podziwem;
- Wyglądasz fantastycznie. Bardzo podoba mi się ta nowa torebka - pasuje do sukienki jak kwiatek do kożucha!
C) Gospodarz otworzył drzwi. Spóźniony gość krzyknął zadowolony:
- Cieszę się, że pocałowałem klamkę!
Poprawna odpowiedź
A) Mama trafnie wybrała powiedzenie. Oznacza ono, że nie należy zamartwiać się tym, co się już wydarzyło.
B) Młodsza siostra chciała wyrazić swoje uznanie, a tymczasem, źle dobierając powiedzenie, skrytykowała Olę. Przysłowie „Pasuje jak kwiatek do kożucha” oznacza, że coś w ogóle nie pasuje.
C) Gość nietrafnie użył powiedzenia, bo nie rozumiał jego znaczenia. „Pocałować klamkę” znaczy „nie zastać nikogo w domu”.
Wymaganie ogólne
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
3.2.4. Świadomość językowa. Uczeń stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie.
Komentarz
Zadanie sprawdza, czy uczeń rozumie znaczenie wybranych przysłów i zakres ich użycia. Przedstawione historyjki pokazują możliwość sięgania po przysłowia w codziennych sytuacjach.
Zadanie 10a
Tekst III
Zapisz przysłowie, do którego nawiązuje rysunek M. Raczkowskiego.
Poprawna odpowiedź
Jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz.
Wymaganie ogólne
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
Wymaganie szczegółowe
Komentarz
Zadanie 10b
Do której sytuacji to przysłowie byłoby trafnym komentarzem?
a) Trener przekonał cię, żebyś uwierzył w swoje możliwości i wystartował w zawodach.
b) Nie zainstalowałeś programu antywirusowego i wirus zniszczył ci dysk w komputerze.
c) Uczyłeś się do sprawdzianu, ale nauczyciel rozchorował się i sprawdzian się nie odbył.
d) Twój kolega kolejny raz nie dotrzymał słowa i nie przyniósł ci książki.
Poprawna odpowiedź
b)
Wymaganie ogólne
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
3.2.4. Świadomość językowa. Uczeń stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie.
Komentarz
Rysunek M. Raczkowskiego ma uświadamiać uczniom, że przysłowia wykorzystywane są w różnych tekstach kultury i zrozumienie sensu rysunku jest niemożliwe bez znajomości sensu przysłowia. Zadanie sprawdza znajomość znaczenia i zakresu użycia przysłowia „Jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz”.
Zadanie 11
Jakim zabiegom twórca rysunku poddał przysłowie? Podkreśl wszystkie poprawne odpowiedzi.
a) Odwrócił sens przysłowia.
b) Rozszerzył znaczenie przysłowia.
c) Podkreślił metaforyczny sens przysłowia.
d) Pokazał komiczne skutki udosłownienia przysłowia.
e) Sprowadził znaczenie przysłowia do absurdu.
Poprawna odpowiedź
a, d, e
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Wymaganie szczegółowe
Komentarz
Uczeń musi porównać przysłowie i tekst z rysunku, wyjaśnić, jakie mechanizmy językowe wykorzystał twórca, by osiągnąć humorystyczny efekt.
Zadanie 12
Przysłowie mówi: Pańskie oko konia tuczy. Przedstaw rysunek lub krótką historyjkę, w której to przysłowie zostanie wykorzystane w podobny sposób jak na rysunku M. Raczkowskiego.
Poprawna odpowiedź
Np.
- Siedzisz od rana w stajni i nawet nie nakarmiłeś konia?!
- Pasze takie drogie. Pomyślałem, że trochę na niego popatrzę i zaoszczędzę na owsie.
Wymaganie ogólne
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
Komentarz
Zadanie ma uruchomić wyobraźnię i pomysłowość uczniów. Przybliża sens przysłowia przez zabawę językową.
Zadanie 13
W podanych niżej fragmentach piosenek popularnego zespołu rockowego wykorzystano znane powiedzenia. Uzupełnij tabelę – wpisz powiedzenie oryginalne i określ, jakich zabiegów na nim dokonano i czemu te przekształcenia służą.
I
Początek miłości
To czas udawania,
Że wszystko co ludzkie
Jest nam obce.
Zakochani, sł. K. Nosowska, muz. Hey
II
Na pewno znasz te poranki, gdy
Wszystko co widzisz obietnicą cudu jest
Jeśli wiesz, co chcę powiedzieć...
(…)
Cóż, jedyną matką, jaką znasz,
Jest nadzieja... głupią matkę masz
Jeśli wiesz, co chcę powiedzieć...
Jeśli wiesz, co chcę powiedzieć, sł. K. Nosowska, muz. Hey
| Cytat | Powiedzenie oryginalne | Jak przekształcono powiedzenie i czemu to służy? |
| wszystko co ludzkie, jest nam obce |
||
| jedyną matką, jaką znasz, jest nadzieja... głupią matkę masz |
Poprawna odpowiedź
| Cytat | Powiedzenie oryginalne | Jak przekształcono powiedzenie i czemu to służy? |
| wszystko co ludzkie, jest nam obce | Nic co ludzkie, nie jest mi obce. | Odwrócono sens powiedzenia, odkreślając, że zakochani udają istoty niecielesne. |
| jedyną matką, jaką znasz, jest nadzieja... głupią matkę masz | Nadzieja jest matką głupich. | Sprowadzono powiedzenie do konkretnej sytuacji, w ten sposób przypisano ogólnemu powiedzeniu jednostkowego adresata (ty). |
Wymaganie ogólne
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
Wymaganie szczegółowe
2.2.10. Analiza. Uczeń znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych/ wskazuje przykłady mieszania się gatunków.
Komentarz
Wybrane teksty pokazują obecność związków frazeologicznych w piosenkach rockowych. Analiza teksów uświadamia, że powiedzenia i przysłowia żywotne są również we współczesnej kulturze popularnej.
Zadanie 14
Antyprzysłowia to żartobliwe wersje przysłów, np.: Niedaleko pada jedynka od dziennika. Wymyśl i zapisz antyprzysłowie o tematyce szkolnej.
Możesz wykorzystać któreś z następujących przysłów:
• Co się stało, to się nie odstanie.
• Gdzie drwa rąbią, tam wióry lecą.
• Jak cię widzą, tak cię piszą.
• Nie ma co płakać nad rozlanym mlekiem.
• Nie święci garnki lepią.
• Kłamstwo ma krótkie nogi.
• Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu.
• Nie dziel skóry na niedźwiedziu.
• Patrzy jak cielę na malowane wrota.
• Biednemu zawsze wiatr w oczy kole.
• Kto mieczem wojuje, od miecza ginie.
• Kto sieje wiatr, zbiera burzę.
• Tonący brzytwy się chwyta.
Poprawna odpowiedź
Np. Nie ma co płakać nad kolejną jedynką. Patrzy jak uczeń na zapisaną tablicę. Tonący ściągi się chwyta. Gdy nauczyciela nie ma, to uczniowie harcują.
Wymaganie ogólne
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
3.2.3. Świadomość językowa. Uczeń tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się/ świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści.
Komentarz
Znajomość przysłów wśród młodych ludzi jest raczej niewielka. Proponowane zadanie przybliża uczniom zbiór przysłów, a możliwość twórczej zabawy językowej ma rozbudzać zainteresowanie frazeologią. Uczniowie mogą je wykonywać indywidualnie lub w grupach.
Zadanie 15
Przysłowia pojawiają się także często w demotywatorach, czyli wymownych obrazkach bądź zdjęciach z odpowiednimi komentarzami.
Przykłady demotywatorów:
Za stroną: demotywatory.pl
Skonstruuj demotywator, w którym wykorzystasz jakieś przysłowie.
Poprawna odpowiedź
Demotywatory cieszą się dużą popularnością wśród młodzieży, a ich stworzenie często wymaga pomysłowości i wyobraźni. Warto tę formę twórczości internetowej wykorzystać w szkole. Zadanie może być także zadaniem domowym.
Wymaganie ogólne
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
3.2.4. Świadomość językowa. Uczeń stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie.
Komentarz
Utwór powstał w ramach projektu "Badanie jakości i efektywności oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
