Historia

Wiązka zadań

Okulary

Drukuj

Sugerowane przeznaczenie Praca na lekcji

Opis wiązki zadań

Wykorzystanie źródeł ikonograficznych podczas lekcji historii sprowadza się często do ilustrowania nauczycielskiej narracji portretami przywoływanych osób, bądź fotografiami przedstawiającymi pomniki omawianych bitew. Ciekawe efekty w codziennej pracy z uczniami można osiągnąć, gdy opowieść o przeszłości rozpoczniemy od analizy źródła ikonograficznego. W ten sposób okulary, w których został sportretowany kardynała Hugo z Saint Cher, mogą stać się pretekstem do dłuższej dyskusji na temat wiarygodności źródeł i problemu ahistoryzmu. Wyposażenie zadania stanowią dwa źródła. Pierwsze z nich to fragment kazania z początków XIV wieku, drugie to portret namalowany w połowie tego stulecia. Materiały te odnoszą się jednak do czasów dawniejszych – w tekście wspomniano o wcześniejszym o 20 lat wynalezieniu okularów, z kolei obraz pokazuje korzystającego z nich kardynała, który jednak żył w pierwszej połowie XIII wieku. Połączenie obu źródeł tworzy ciekawą zagadkę chronologiczną i zmusza uczniów do wnikliwej analizy obu przekazów. 

Na podstawie źródeł wykonaj zadania.

Fragment kazania Giordano da Rivalto wygłoszonego we Florencji w 1306 roku:

Nie minęło jeszcze 20 lat od wynalezienia sztuki wytwarzania okularów dla dobrego widzenia, jednej z najlepszych i najpotrzebniejszych sztuk, jakie zna świat. Tak niewiele czasu upłynęło od wynalezienia nowej sztuki, która wcześniej nie istniała.


Portret kardynała Hugona z St. Cher (zm. 1263); namalowany przez Tomasso da Modena w 1352 roku:

okuary

Zadanie 1

Przedstawienie kardynała w okularach świadczy o

A. tym, że czasami w nich pracował.

B. modzie panującej w pierwszej połowie XIII wieku.

C. tym, jaką wagę Kościół przywiązywał do tego wynalazku.

D. popularności okularów w momencie powstania obrazu.  

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

D

Wymaganie ogólne

2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

12.1 Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa.

Komentarz

W zadaniu 1. uczeń ma określić, co skłoniło autora obrazu do przedstawienia kardynała w okularach. Wskazanie odpowiedzi A sugeruje, że uczeń ma istotne problemy z myśleniem chronologicznym – nie zorientował się, że kardynał nie mógł nosić okularów, ponieważ zmarł zanim zostały one wynalezione. Wybór odpowiedzi B diagnozuje podobny problem, ale odpowiedź tę mogą również wskazać ci uczniowie, którzy mają trudności z przekładaniem dat rocznych na wieki. Zaznaczenie odpowiedzi C może świadczyć o dość powierzchownej analizie obu źródeł, która zatrzymała się na poziomie ustalenia ich kościelnej proweniencji. Wybór poprawnej odpowiedzi (D) wymaga zatem od ucznia przede wszystkim uporządkowania wydarzeń: dostrzeżenia, że okulary wynaleziono po śmierci kardynała, a zatem nie tylko nie mógł on ich nosić, ale też nie mogły być modne w jego czasach. Jeżeli uczeń prawidłowo zrekonstruuje kolejność wydarzeń powinien dostrzec, że okulary pojawiły się na obrazie nie na skutek wydarzeń związanych z osobą kardynała, ale w efekcie procesu, który miał miejsce za życia twórcy obrazu. Mamy tu zatem do czynienia ze stosunkowo trudną, ale możliwą do osiągnięcia w zadaniach zamkniętych sytuacją, w której uczeń musi nie tyle wyszukać poprawną odpowiedź w dostarczonych materiałach, co twórczo wykorzystać pozyskane informacje do rozwiązania postawionego problemu. Zadanie można również potraktować jako pretekst do rozmowy z uczniami na temat błędu ahistoryzmu – bezrefleksyjnego wyobrażania sobie przeszłości jako prostego odbicia czasów współczesnych – który to sposób myślenia niestety nie jest uczniom obcy. Zadania tego typu warto wykorzystywać także do kształcenia narracji historycznej np. prosząc uczniów o pisemne uzasadnienie dokonanego przez nich wyboru. 

Słowa kluczowe

ikonografia | średniowiecze

Zadanie 2

Istotnym skutkiem wynalezienia okularów było

A. zwiększenie nakładów drukowanych książek.

B. zwiększenie przeciętnej długości życia w Europie.

C. znaczne zwiększenie liczby osób umiejących czytać i pisać.

D. przedłużenie aktywności zawodowej przedstawicieli różnych profesji.


Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

D

Wymaganie ogólne

2.3 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych.

Wymaganie szczegółowe

12.1 Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa.

Komentarz

Drugie zadanie sprawdza umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego. Zadanie zostało skonstruowane w taki sposób, aby udzielenie poprawnej odpowiedzi nie było możliwe jedynie na poziomie analizy materiałów źródłowych. Uczeń nie znajdzie w nich zatem bezpośrednio podanej informacji o następstwach wynalazku, powinien jednak samodzielnie przeanalizować zaproponowane odpowiedzi i – korzystając z posiadanych wiadomości na temat średniowiecza – dokonać logicznej weryfikacji każdej z nich. Taki proces powinien umożliwić uczniom odrzucenie odpowiedzi B i C, natomiast odrzucenie odpowiedzi A może się również opierać na kluczu chronologicznym (znajomości daty wynalezienia druku). Zadanie ma jednak stanowić zaproszenie do dyskusji dla uczniów – warto się razem z nimi zastanowić, np. kto, poza duchowieństwem, mógł skorzystać z tego wynalazku i jak mogły wyglądać dalsze etapy jego doskonalenia.

Słowa kluczowe

średniowiecze

Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.

"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl

* Chcesz otrzymywać informacje o nowych zadaniach?

Zaprenumeruj newsletter na pierwszej stronie "Entuzjaści Edukacji"

* Słowa kluczowe

genealogia   ikonografia   mapa   nowożytność   starożytność   statystyka   średniowiecze   tekst    XIX w.   XX w.   
.