Wiązka zadań
Okulary
Wykorzystanie źródeł ikonograficznych podczas lekcji historii sprowadza się często do ilustrowania nauczycielskiej narracji portretami przywoływanych osób, bądź fotografiami przedstawiającymi pomniki omawianych bitew. Ciekawe efekty w codziennej pracy z uczniami można osiągnąć, gdy opowieść o przeszłości rozpoczniemy od analizy źródła ikonograficznego. W ten sposób okulary, w których został sportretowany kardynała Hugo z Saint Cher, mogą stać się pretekstem do dłuższej dyskusji na temat wiarygodności źródeł i problemu ahistoryzmu. Wyposażenie zadania stanowią dwa źródła. Pierwsze z nich to fragment kazania z początków XIV wieku, drugie to portret namalowany w połowie tego stulecia. Materiały te odnoszą się jednak do czasów dawniejszych – w tekście wspomniano o wcześniejszym o 20 lat wynalezieniu okularów, z kolei obraz pokazuje korzystającego z nich kardynała, który jednak żył w pierwszej połowie XIII wieku. Połączenie obu źródeł tworzy ciekawą zagadkę chronologiczną i zmusza uczniów do wnikliwej analizy obu przekazów.
Na podstawie źródeł wykonaj zadania.
Fragment kazania Giordano da Rivalto wygłoszonego we Florencji w 1306 roku:
Nie minęło jeszcze 20 lat od wynalezienia sztuki wytwarzania okularów dla dobrego widzenia, jednej z najlepszych i najpotrzebniejszych sztuk, jakie zna świat. Tak niewiele czasu upłynęło od wynalezienia nowej sztuki, która wcześniej nie istniała.
Portret kardynała Hugona z St. Cher (zm. 1263); namalowany przez Tomasso da Modena w 1352 roku:
Zadanie 1
Przedstawienie kardynała w okularach świadczy o
A. tym, że czasami w nich pracował.
B. modzie panującej w pierwszej połowie XIII wieku.
C. tym, jaką wagę Kościół przywiązywał do tego wynalazku.
D. popularności okularów w momencie powstania obrazu.
Poprawna odpowiedź
D
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
12.1 Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa.
Komentarz
W zadaniu 1. uczeń ma określić, co skłoniło autora obrazu do przedstawienia kardynała w okularach. Wskazanie odpowiedzi A sugeruje, że uczeń ma istotne problemy z myśleniem chronologicznym – nie zorientował się, że kardynał nie mógł nosić okularów, ponieważ zmarł zanim zostały one wynalezione. Wybór odpowiedzi B diagnozuje podobny problem, ale odpowiedź tę mogą również wskazać ci uczniowie, którzy mają trudności z przekładaniem dat rocznych na wieki. Zaznaczenie odpowiedzi C może świadczyć o dość powierzchownej analizie obu źródeł, która zatrzymała się na poziomie ustalenia ich kościelnej proweniencji. Wybór poprawnej odpowiedzi (D) wymaga zatem od ucznia przede wszystkim uporządkowania wydarzeń: dostrzeżenia, że okulary wynaleziono po śmierci kardynała, a zatem nie tylko nie mógł on ich nosić, ale też nie mogły być modne w jego czasach. Jeżeli uczeń prawidłowo zrekonstruuje kolejność wydarzeń powinien dostrzec, że okulary pojawiły się na obrazie nie na skutek wydarzeń związanych z osobą kardynała, ale w efekcie procesu, który miał miejsce za życia twórcy obrazu. Mamy tu zatem do czynienia ze stosunkowo trudną, ale możliwą do osiągnięcia w zadaniach zamkniętych sytuacją, w której uczeń musi nie tyle wyszukać poprawną odpowiedź w dostarczonych materiałach, co twórczo wykorzystać pozyskane informacje do rozwiązania postawionego problemu. Zadanie można również potraktować jako pretekst do rozmowy z uczniami na temat błędu ahistoryzmu – bezrefleksyjnego wyobrażania sobie przeszłości jako prostego odbicia czasów współczesnych – który to sposób myślenia niestety nie jest uczniom obcy. Zadania tego typu warto wykorzystywać także do kształcenia narracji historycznej np. prosząc uczniów o pisemne uzasadnienie dokonanego przez nich wyboru.
Zadanie 2
Istotnym skutkiem wynalezienia okularów było
A. zwiększenie nakładów drukowanych książek.
B. zwiększenie przeciętnej długości życia w Europie.
C. znaczne zwiększenie liczby osób umiejących czytać i pisać.
D. przedłużenie aktywności zawodowej przedstawicieli różnych profesji.
Poprawna odpowiedź
D
Wymaganie ogólne
2.3 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych.
Wymaganie szczegółowe
12.1 Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa.
Komentarz
Drugie zadanie sprawdza umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego. Zadanie zostało skonstruowane w taki sposób, aby udzielenie poprawnej odpowiedzi nie było możliwe jedynie na poziomie analizy materiałów źródłowych. Uczeń nie znajdzie w nich zatem bezpośrednio podanej informacji o następstwach wynalazku, powinien jednak samodzielnie przeanalizować zaproponowane odpowiedzi i – korzystając z posiadanych wiadomości na temat średniowiecza – dokonać logicznej weryfikacji każdej z nich. Taki proces powinien umożliwić uczniom odrzucenie odpowiedzi B i C, natomiast odrzucenie odpowiedzi A może się również opierać na kluczu chronologicznym (znajomości daty wynalezienia druku). Zadanie ma jednak stanowić zaproszenie do dyskusji dla uczniów – warto się razem z nimi zastanowić, np. kto, poza duchowieństwem, mógł skorzystać z tego wynalazku i jak mogły wyglądać dalsze etapy jego doskonalenia.
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
