S. Mrożek "Chcę być koniem" - czytanie tekstu literackiego

Poprawna odpowiedź

Odpowiedzi mogą być różnorodne, nie ma żadnej wzorcowej. Uczniowie mogą odwoływać się do pragnienia swobody, beztroski, możliwości choroby psychicznej, poczucia związku z przyrodą. Mogą również pokazywać różne funkcje tytułu (wprowadzenie w tematykę, zaciekawienie, rozśmieszenie czytelnika).

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

2.2.2. Analiza. Uczeń charakteryzuje postać mówiącą w utworze.
2.2.5. Analiza. Uczeń omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego).

Komentarz

Pytania te należy zadać uczniom przed przeczytaniem przez nich opowiadania.

Zadanie 1. jest „rozgrzewką” przed lekturą tekstu. Ma zaintrygować ucznia. Prowokuje do kreatywnego myślenia, pobudza wyobraźnię, pozwala puścić wodze fantazji. Buduje pozytywne nastawienie do proponowanej przez nauczyciela lektury. Dzięki temu uczeń bardziej zaangażuje się w przeczytanie tekstu.

Poprawna odpowiedź

Przykładowe odpowiedzi:

• brak nowoczesnego, dużego mieszkania z łazienką (ew. brak mieszkania) – „natychmiast udałbym się do urzędu mieszkaniowego. - Proszę o nowoczesne, duże mieszkanie – powiedziałbym”
• przeświadczenie, że jest się szarym, zwyczajnym człowiekiem – „Czy panowie nie widzą, że ja nie jestem zwyczajnym, takim sobie, szarym człowiekiem? Ja jestem kimś innym, kimś ekstra!”
• brak zdolności –  „nikt by nie mógł powiedzieć, że jestem niezdolny”
•  brak powodzenia u kobiet – „Kobiety interesowałyby się mną”
•  posiadanie wrogów – „Moim wrogom dałbym nową broń do ręki”

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.

Wymaganie szczegółowe

1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.

Komentarz

Zadanie 2. wymaga od ucznia dokładnego przeczytania opowiadania i udzielenia szczegółowej odpowiedzi na pytanie dotyczące treści utworu. Zadanie nie polega na prostym wyszukiwaniu informacji, uczeń musi wyciągnąć wnioski z przesłanek zawartych w tekście oraz poprzeć je odpowiednimi cytatami z utworu. Zadanie tego typu skłania do uważnej lektury, a ta sprawi, że uczeń lepiej poradzi sobie z dalszymi zadaniami.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Poprawną odpowiedzią może być wskazanie każdej z wymienionych cech, pod warunkiem, że uczeń uzasadni je adekwatnie do przesłanek wynikających z tekstu.

Przykłady:

• Bohater jest zakompleksiony, gdyż nie wierzy w siebie. Uważa, że nie ma talentu. Myśli, że nie ma powodzenia u kobiet.
• Niewielu ludzi marzy o tym, żeby być koniem. To raczej dziwne marzenie, dlatego wydaje mi się, że bohater jest ekscentryczny.

 Odpowiedź niepoprawna:

Przykład:

• Bohater jest ekscentryczny, bo jest dziwny.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

2.2.2. Analiza. Uczeń charakteryzuje postać mówiącą w utworze.
3.1.5. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.

Komentarz

Zadanie 3. kształtuje umiejętność  charakteryzowania osoby mówiącej w utworze. Rozwija również umiejętność wysnuwania wniosków na podstawie informacji zawartych w tekście, gdyż o cechach bohatera uczeń wnioskuje na podstawie jego zachowań, a nie informacji wyrażonych wprost. Swoją odpowiedź uczeń powinien uzasadnić, co pozwala nauczycielowi sprawdzić sposób myślenia przyjęty przez ucznia.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Obie odpowiedzi mogą być poprawne, jeżeli zostaną właściwie uzasadnione. Uzasadniając pierwsze z określeń, uczeń powinien odwołać się do nierealności marzenia bohatera. Na przykład:

• Bohater jest fantastą, gdyż oddaje się nierealnym marzeniom.

W wypadku wyboru drugiego z określeń uczeń powinien podkreślić zainteresowanie bohatera tzw. realnym życiem, tzn. chęć posiadania nowoczesnego mieszkania, chęć flirtowania z kobietami, chęć bycia sławnym, itp.

• Bohater jest realistą. Chociaż marzy o byciu koniem, to jednak, gdyby marzenie się spełniło, chciałby to wykorzystać do zaspokojenia bardzo przyziemnych potrzeb, na przykład do zdobycia mieszkania z łazienką.
• Bohater jest realistą. Co prawda chciałby być koniem, ale tylko po to, aby spełnić inne swoje marzenia - mieć mieszkanie, być znanym, flirtować z kobietami. Marzenia te dotyczą po prostu codziennych problemów, z którymi boryka się w realnym życiu.

Odpowiedź niepoprawna - przykład:

• Bohater jest fantastą, ponieważ lubi marzyć.

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

2.2.2. Analiza. Uczeń charakteryzuje postać mówiącą w utworze.
3.1.5. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.

Komentarz

Zadanie 4. można uznać za kontynuację zadania 3. Skłania ono ucznia do oceny bohatera, ocena ta dotyczy jednak tylko jednego aspektu – stosunku bohatera do rzeczywistości, w której żyje. Specyficzne w zadaniu jest to, że poprawność jego rozwiązania zależna jest nie od oceny, którą uczeń wybierze, a od argumentów, które poda, uzasadniając swój wybór.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

W odpowiedzi uczeń powinien wykazać, że rozumie znaczenie związku frazeologicznego oraz odnosi je do sytuacji, okoliczności lub wydarzeń, które mogłyby być udziałem bohatera.

Przykład:

a)      Cieszyłby się dobrym zdrowiem.

b)      Właściwe powiedzenie brzmi „koń by się uśmiał” i jest komentarzem do czegoś bezsensownego, głupiego. Bohater opowiadania, będąc koniem, mógłby więc wyśmiewać głupotę innych, ewentualnie maskować śmiechem własną głupotę.

c)       Każdy się czasem myli, więc i błędy popełniane przez bohatera opowiadania mogłyby być wytłumaczone, usprawiedliwione.

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

1.2.3. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów i antonimów oraz szkolnego słownika terminów literackich – w formie książkowej i elektronicznej.
3.2.4. Świadomość językowa. Uczeń stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie.

Komentarz

Zadanie 5. jest dwustopniowe i dotyczy świadomości językowej. Wymaga od ucznia nie tylko wyjaśnienia związków frazeologicznych, ale też ich interpretacji w kontekście opowiadania.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Aby poprawnie rozwiązać zadanie, uczeń powinien zastosować  zwrot „mieć łeb” w znaczeniu dosłownym (łeb – głowa) oraz przenośnym (mieć łeb na karku – być sprytnym, zaradnym).

Przykład:

1. Ten koń ma wielki łeb.
2. Marcin ma łeb na karku, potrafi poradzić sobie w różnych sytuacjach.

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

3.2.4. Świadomość językowa. Uczeń stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie.

Komentarz

Zadanie 6. odnosi się do świadomości językowej i wymaga funkcjonalnego rozumienia wieloznaczności zwrotu mieć łeb.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Odpowiedź może być stopniowana – pełna powinna odwoływać się do dwóch elementów wypowiedzi: zastosowania zdania pytającego wyrażającego powątpiewanie oraz do dosłownego i przenośnego znaczenia słowa kucyk (mały koń, konik, niedorosły, niepoważny, dziecinny).

Przykład:

• Zdanie pytające wskazuje na to, że nadawca wątpi w wartość bohatera. Kucyk jest „niedorosłym”, „niepełnowartościowym” koniem, kojarzy się z zabawką, z czymś niepoważnym, a więc w kontekście całej wypowiedzi wyraża lekceważenie, jest ironiczne i obraźliwe.

Odpowiedź niepełna – uczeń odwołuje się do jednego z wyżej wymienionych elementów

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

1.1.7. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację).
3.2.9. Świadomość językowa. Uczeń wykorzystuje wykrzyknik jako część mowy w celu wyrażenia emocji/ stosuje wołacz w celu osiągnięcia efektów retorycznych.

Komentarz

Zadanie 7. wymaga rozpoznania intencji wypowiedzi w danym kontekście. Wykorzystuje elementy świadomości językowej  ucznia w celu zbliżenia go do poprawnego odczytania intencji nadawcy komunikatu. Pokazuje również uczniowi, jak sytuacja i osoba nadawcy może wpływać na odbiór komunikatu językowego.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Przykład:

• W tekście użyto wielu czasowników w trybie przypuszczającym. Autor użył ich po to, aby pokazać, że sytuacja, którą opisuje,  jest nierzeczywista, wyobrażona przez bohatera, potencjalna. Używając tych czasowników, bohater mówi o swoich pragnieniach, o tym co mogłoby się wydarzyć.

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.

Wymaganie szczegółowe

1.3.8. Świadomość językowa. Uczeń odróżnia czasowniki dokonane i niedokonane.

Komentarz

Zadanie 8. odwołuje się do świadomości językowej. Wymaga rozpoznania trybu gramatycznego  czasowników oraz wyjaśnienia jego funkcji w tekście.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Uczeń powinien odwołać się w swojej odpowiedzi do marzeń bohatera dotyczących zmiany, zarówno warunków życia, jak i osobowości bohatera (obu tych czynników – odpowiedź pełna, jednego z nich – odpowiedź niepełna)

Przykład:

• Bohater tak naprawdę nie chce być koniem, pragnie tylko, by coś zmieniło się w jego życiu. Chce być inny, pragnie odmiany warunków, w których przyszło mu żyć. Marzy, by się wyróżniać spośród szarego tłumu podobnych sobie ludzi. Tęskni za oryginalnością. Ma dość prozy życia.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

2.3.1. Interpretacja. Uczeń przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją.

Komentarz

Zadanie 9. dotyczy co prawda odczytania jednego ze sformułowań, którym posłużył się bohater, ale sprawdza całościowe odczytanie problematyki utworu. Poprawna odpowiedź stawia ucznia przed koniecznością  przedstawienia własnej interpretacji słów bohatera w kontekście wiedzy, jaką uczeń pozyskał o jego życiu i cechach. Uczniowskie odpowiedzi do tego zadania pozwolą ocenić nauczycielowi, w jaki stopniu jego uczniowie zrozumieli tekst.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Uczeń proponuje tytuł, który trafnie opisuje bohatera pragnącego zmian, na przykład Chcę być wyjątkowy, Chcę być inny lub Marzenia o innym życiu, Pragnę odmiany i inne, w których użyje na przykład sformułowań zmiana, przemiana, artysta, utalentowany, wyjątkowy, człowiek sukcesu, oryginalny, itp.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

2.3.1. Interpretacja. Uczeń przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją.

Komentarz

Zadanie 10. może być zadaniem kontrolnym w stosunku do zadania 9. Wymaga od ucznia zrozumienia całości tekstu, szczególnie na poziomie informacji niewyrażonych wprost i jednocześnie skonkretyzowania tego rozumienia w krótkiej, syntetycznej formie tytułu. Sytuacją ciekawą dla ucznia może być inne niż zazwyczaj podejście – zadanie proponuje bowiem wyrażenie wprost tego, co w tekście ukryte.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

a) W odpowiedzi ucznia powinny pojawić się następujące informacje (wszystkie lub przynajmniej dwie): brak mieszkań, biurokracja, obojętność urzędników, kolejki, ujednolicenie społeczeństwa, tęsknota ludzi do innego życia, itp.

b) Uczeń powinien zauważyć, że większość problemów bohatera można uznać za nadal aktualne. Problemy mieszkaniowe, biurokracja, uczucie wykluczenia czy poczucie przeciętności są również elementami naszej rzeczywistości.

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.
2.3.2. Interpretacja. Uczeń uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny.
2.4.2. Wartości i wartościowanie. Uczeń omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość/ dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.

Komentarz

Zadanie 11. jest dwustopniowe. Wymaga od ucznia wyszukania i zinterpretowania informacji zawartych w tekście. Daje możliwość wykorzystania odwołań do kontekstu historycznego lub wiedzy pozaszkolnej o okresie PRL-u płynącej np. ze wspomnień czy opowiadań rodziców, dziadków, itp. Ta część zadania może byc pretekstem do dyskusji o związkach literatury z rzeczywistością.

Druga część zadania wymaga od ucznia zestawienia problemów bohatera rozpoznanych w toku lektury z obserwacjami i doświadczeniami uczniów wynikającymi z oceny rzeczywistości, w której żyją. Pomaga uczniowi zrozumieć uniwersalność i ponadczasowość pewnych ludzkich marzeń, ale i ludzkich problemów.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Przykład:

• Absurd – nonsensowne plany związane z życiem pośród ludzi w skórze konia
• Karykaturalne przejaskrawienie – niesłychane powodzenie u kobiet
• Komizm + tragizm – niemożność zrealizowania życiowych planów w ludzkiej postaci
• Realizm + fantastyka –  udawanie się do urzędu pod postacią konia

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

Komentarz

Zadanie 12. wprowadza pojęcie groteski. Służy też ocenie i przyporządkowaniu wybranych elementów tekstu pod kątem cech właściwych dla konwencji utworu. Może być zadaniem dodatkowym, np. tylko dla uczniów zainteresowanych, ponieważ podstawa programowa nie wymienia wprost groteski jako konwencji, którą uczeń gimnazjum powinien umieć rozpoznawać.