Ospa i półpasiec

Poprawna odpowiedź

1. – A.

2. – A.

Wymaganie ogólne

3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

7.3. Stan zdrowia i choroby. Uczeń wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób; w szczególności przedstawia drogi zakażenia się wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV, zasady profilaktyki chorób wywołanych przez te wirusy oraz przewiduje indywidualne i społeczne skutki zakażenia.

Komentarz

Zadanie sprawdza umiejętność analizy tekstu o tematyce biologicznej i formułowania wniosków na jego podstawie. Do jego rozwiązania nie są konieczne szczegółowe wiadomości o opisanych we wstępie chorobach, a jedynie ogólna wiedza o chorobach zakaźnych, wirusach i drogach zakażenia. W pierwszej części zadania uczeń powinien określić, czy możliwe jest zakażenie się ospą od osoby chorej na półpaśca, a w drugiej – dobrać odpowiednie uzasadnienie swojego wyboru.

Wszystkie niezbędne informacje podane są w tekście wprowadzającym. Dowiadujemy się z niego między innymi, że:

• ospę i półpaśca wywołuje ten sam wirus,
• w przebiegu obu chorób występują zmiany skórne,
• w obu przypadkach przenoszenie się wirusa na inną osobę odbywa się drogą kontaktową, czyli np. poprzez dotknięcie wspomnianych zmian skórnych albo zakażonej odzieży.

Jest zatem możliwe, że osoba zdrowa, wskutek kontaktu z sobą chorą na półpaśca, zostanie zainfekowana wirusem i rozwinie się u niej zakażenie pierwotne, czyli ospa wietrzna. W pierwszej części zadania należało zatem zaznaczyć odpowiedź A. Zrobiło tak 81% absolwentów gimnazjum uczestniczących w badaniu pilotażowym.

Nieco trudniejsza okazała się natomiast część druga, w której należało wskazać odpowiednie uzasadnienie dokonanego wyboru. Właściwą odpowiedź (A) zaznaczyło już tylko 61% badanych. Były to jednak niemal wyłącznie te same osoby, które prawidłowo odpowiedziały w części pierwszej, dzięki czemu całość zadania poprawnie rozwiązało 58% uczniów. Zadanie przy tym bardzo dobrze różnicowało badanych.

Warto zwrócić uwagę na konstrukcję zadania – w części drugiej wszystkie podane stwierdzenia są prawdziwe, ale tylko pierwsze stwierdzenie jest odpowiednim uzasadnieniem. Objawy ospy wietrznej i półpaśca istotnie się różnią (dystraktor B), jednak nie ma to związku z możliwością zakażenia się. W tekście wyraźnie zaznaczono bowiem, że w obu przypadkach rozprzestrzenianie wirusa odbywa się przez kontakt z chorobowo zmienioną skórą. Mimo to, odpowiedź tę wybrało 11% badanych. Najmniej (4%) uczniów wskazało dystraktor C, mówiący o nabyciu odporności przez osoby, które wcześniej chorowały na ospę. Błąd ten był prawdopodobnie spowodowany nieuwagą, ponieważ w pytaniu wprost mowa jest o „osobie niechorującej wcześniej na ospę wietrzną”. Najczęściej wybieraną odpowiedzią błędną był dystraktor D (23% zaznaczeń). Pozostanie wirusa w zwojach nerwowych umożliwia rozwinięcie się półpaśca u osoby, która wcześniej przeszła ospę, jednak pytanie dotyczyło innej sytuacji – zakażenia się ospą od osoby chorej na półpaśca. 

Ze względu na wysoką moc różnicującą, zadanie dobrze nadaje się na sprawdzian, jednak jego stosunkowo wysoka trudność sprawia, że w niektórych przypadkach lepiej jest omówić je na lekcji poświęconej chorobom wirusowym.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

1. – Fałsz.

2. – Fałsz.

3. – Prawda.

Wymaganie ogólne

3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

7.3. Stan zdrowia i choroby. Uczeń wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób; w szczególności przedstawia drogi zakażenia się wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV, zasady profilaktyki chorób wywołanych przez te wirusy oraz przewiduje indywidualne i społeczne skutki zakażenia.

Komentarz

Zadanie to sprawdza w dużej mierze te same umiejętności przedmiotowe, co pierwsze zadanie z wiązki. Z tego względu niewskazane jest stosowanie obu zadań łącznie – lepiej wybrać jedno. Warto jednak zauważyć, że odwołuje się do nieco innych umiejętności ogólnych. W pierwszym zadaniu sprawdzaliśmy umiejętność dobierania odpowiednich argumentów, w tym zaś – umiejętność oceny stwierdzeń.

Uczeń ma za zadanie ocenić prawdziwość trzech stwierdzeń, korzystając z informacji zawartych we wprowadzeniu. Stwierdzenie 1 jest fałszywe. W tekście obie jednostki chorobowe są wyraźnie rozgraniczone, podkreślona jest też odmienność występujących objawów. Wskazówką już zupełnie oczywistą jest fragment „(…) może prowadzić do rozwoju innej choroby – półpaśca”. Prawidłowej odpowiedzi udzieliło 72% badanych absolwentów gimnazjum. Pozostali najwyraźniej nie przeczytali tekstu wystarczająco uważnie.

Stwierdzenie 2 również jest fałszywe. Jak zaznaczono we wstępie do zadania, u osoby mającej pierwszy kontakt z wirusem rozwija się ospa wietrzna, a dopiero później, po wyleczeniu, może dojść do wystąpienia objawów półpaśca. Mimo to, właściwej odpowiedzi udzieliło jedynie 66% badanych.

Stwierdzenie 3 stanowi odpowiednik pytania pojawiającego się w pierwszym zadaniu z omawianej wiązki i oczywiście należy uznać je za prawdziwe. Wynik uczniów również był podobny jak w zadaniu pierwszym – właściwą odpowiedź zaznaczyło 79% badanych.

Całe zadanie zostało rozwiązane przez 45% absolwentów gimnazjum, przy czym wyraźnie różnicowało uczniów. Z tego względu dobrze nadaje się ono do wykorzystania na sprawdzianie, należy jednak mieć na uwadze jego dość wysoką trudność.

Słowa kluczowe