Język polski

Wiązka zadań

R. Kapuściński "Lapidarium III" - czytanie tekstu literackiego

Drukuj

Sugerowane przeznaczenie Praca na lekcji, Sprawdzian

Opis wiązki zadań

Podstawą zadań jest krótki fragment książki Ryszarda Kapuścińskiego Lapidarium III. Fragment ten jest zapisem obserwacji zachowania tłumu rytualnie zalewającego latem wąskie uliczki wyspy Capri. Refleksja narratora jest wyraźnie krytyczna, nacechowana ironią wobec snobistycznego zachowania turystów, którzy bez względu na to, skąd przybywają, na wyspie postępują podobnie: przede wszystkim dzwonią do miejsc, z których przybyli, i przechwalają się, że są na Capri.

Zestaw (tekst i zadania) może pełnić dwie funkcje: 1) służyć sprawdzeniu umiejętności czytania tekstu literackiego, 2) zachęcać do lektury całości Lapidarium III.

Przeczytaj tekst i wykonaj poniższe zadania.

Capri

Statki jeden za drugim dopływają do portu. Wysiadają kolejne wycieczki. Tworzy się tłum, procesja, która wyrusza z molo i wciska się w wąskie uliczki miasteczka. Cicha dotąd wyspa (jest rano) wypełnia się szybko gwarem. Ale nie z tego powodu, że turyści rozmawiają ze sobą, nie! Robi się głośno, ponieważ zaraz po wyjściu na ląd turyści wyjmują z kieszeni, z toreb, z teczek i plecaków słuchawki telefonów komórkowych i zaczynają rozmawiać z Lizboną i Genewą, z Filadelfią i Melbourne, triumfalnie informując, że oto właśnie wylądowali na Capri, że są na Capri, że widzą domy, góry i skały, ogrody i plantacje, słońce i morze, że czują się świetnie, że zaraz będą jedli obiad (albo – to po południu – że właśnie zjedli obiad), że kupili koszulkę z napisem „Capri”, że za trzy godziny (za dwie, za jedną, za kwadrans, za chwilę) odpłyną z Capri itd., itd.

 Ryszard Kapuściński, Lapidarium III (fragment), Czytelnik, Warszawa 1997, s. 8.

Zadanie 1

Podkreśl czasowniki, którymi można zastąpić orzeczenie w pierwszym zdaniu.

 

dojeżdżają         docierają             powracają          zawijają               wchodzą

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

docierają, zawijają, wchodzą

 

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

3.2.3. Świadomość językowa. Uczeń tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się/ świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści.

Komentarz

Zadanie 1. odnosi się do świadomości językowej i wymaga rozpoznania znaczenia synonimów czasownika dopływać. Bardzo ważny przy tym jest kontekst użycia tego czasownika (dopływać do portu), bowiem nadaje on mu swoiste znaczenie. Zadanie sprawdza bogactwo języka ucznia.


Zadanie 2

Wypisz z tekstu rzeczownik, który jednocześnie informuje o uformowaniu i sposobie poruszania się licznie zgromadzonych ludzi.

 

.....................................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

procesja

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

3.2.11. Świadomość językowa. Uczeń operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka/ społeczeństwo i kultura/ region i Polska).

Komentarz

Zadanie 2. także odnosi się do świadomości językowej. Rozwiązanie wymaga znacznej precyzji języka, gdyż na podstawie kryteriów znaczeniowych podanych w poleceniu należy rozpoznać odpowiadający im rzeczownik (procesja) występujący w tekście.


Zadanie 3

Turyści dzwonią do Lizbony, Genewy, Filadelfii, Melbourne. Jaka jest funkcja tego wyliczenia w kontekście tematów ich rozmów?

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

 I. Odpowiedź poprawna: Wyliczenie podkreśla, że turyści pochodzą z różnych stron świata, a prowadzą schematyczne rozmowy na podobne tematy.

Przykłady:

  • Wyliczenie podkreśla, że wszyscy turyści mówią o tym samym, chociaż przyjechali na Capri z całego świata.
  • Funkcją wyliczenia jest pokazanie różnorodności turystów rozmawiających przez telefony z całym światem na te same tematy.

 II. Odpowiedź niepoprawna:

Inna odpowiedź.

Przykłady:

  • Funkcją wyliczenia jest pokazanie, że turyści pochodzą z tych właśnie miast.
  • Wyliczenie pokazuje, że turyści są obcokrajowcami, którzy dzwonią do swoich krajów.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

2.2.4. Analiza. Uczeń wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych, różnego typu zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych).

Komentarz

Zadanie 3. wymaga rozumienia funkcji dominującego w tekście środka stylistycznego – powtórzenia. W tym wypadku powtórzenie zostało dodatkowo skontrastowane na zasadzie różnorodność – monotonia. Nazwy miejscowości z różnych stron świata zostały przeciwstawione jednostajnie powtarzanej nazwie Capri.

Słowa kluczowe

tekst literacki

Zadanie 4

Podkreśl wyraz, który powoduje, że przytoczone zdanie można uznać za komentarz. Na podstawie tego komentarza określ stosunek narratora do zachowania turystów.

Turyści wyjmują z kieszeni, z toreb, z teczek i plecaków słuchawki telefonów komórkowych i zaczynają rozmawiać z Lizboną i Genewą, z Filadelfią i Melbourne, triumfalnie informując, że wylądowali na Capri.


 ......................................................................................................................................................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

I. Odpowiedź pełna: podkreślenie wyrazu triumfalnie i wyjaśnienie zawierające przesłankę: kpina / drwina / ironia / złośliwość / krytycyzm itp.

Przykłady wyjaśnienia:

  • Narrator drwi z zachowania turystów.
  • Stosunek narratora do turystów jest krytyczny.

 II. Odpowiedź częściowa: podkreślenie wyrazu triumfalnie LUB wyjaśnienie zawierające przesłankę: kpina / drwina / ironia / złośliwość / krytycyzm itp.

 III. Odpowiedź nieakceptowalna:

Inna odpowiedź.

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

1.1.4. Czytanie i słuchanie. Uczeń odróżnia informacje o faktach od opinii.
1.1.7. Czytanie i słuchanie. Uczeń rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację).
2.2.2. Analiza. Uczeń charakteryzuje postać mówiącą w utworze.

Komentarz

Zadanie 4. jest dwustopniowe. Sprawdza, czy uczeń rozpoznaje w zdaniu wyraz określający stosunek narratora do opisywanej rzeczywistości (triumfalnie), a następnie wymaga określenia, jaki jest ten stosunek (ironiczny). Są to czynności kluczowe dla zrozumienia wymowy przytoczonego fragmentu Lapidarium III.


Zadanie 5

Podkreśleniu jakiej cechy turystów służy fragment zawierający liczne powtórzenia nazwy Capri?

 A. Snobizmu.

B. Głupoty.

C. Niecierpliwości.

D. Gadatliwości.

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

A

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.
3.2.11. Świadomość językowa. Uczeń operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka/ społeczeństwo i kultura/ region i Polska).

Komentarz

Zadanie 5. podobnie jak 3. wymaga rozpoznania funkcji najważniejszego w przytoczonym tekście powtórzenia i na tej podstawie – rozpoznania najbardziej wyeksponowanej cechy turystów zwiedzających Capri (snobizmu).


Zadanie 6

Opisany w tekście sposób zwiedzania Capri przez turystów najlepiej określa słowo

A. moda.

B. rytuał.

C. obrzęd.

D. obyczaj.

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

B

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

2.1.2. Wstępne rozpoznanie. Uczeń rozpoznaje problematykę utworu.
3.2.11. Świadomość językowa. Uczeń operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka/ społeczeństwo i kultura/ region i Polska).

Komentarz

Zadanie 6. sprawdza, czy uczeń potrafi zintegrować informacje i środki stylistyczne występujące w całym fragmencie. Na tej podstawie powinien dojść do wniosku, że wszystko podporządkowane jest zamysłowi zbudowania literackiego obrazu snobistycznego rytuału „zaliczenia” modnej w określonych kręgach towarzyskich wyspy.

Słowa kluczowe

zachęta do lektury

Zadanie 7

Po przeczytaniu tekstu Bartek powiedział, że turyści odmieniają nazwę Capri przez wszystkie przypadki. Ewa stwierdziła, że to niemożliwe. Kto ma rację? Może oboje? Uzasadnij odpowiedź.

  .....................................................................................................................................................

 ......................................................................................................................................................

 ......................................................................................................................................................

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

I. Odpowiedź pełna: odpowiedź wskazująca na rację obojga i wyjaśnienie odwołujące się w wypadku Bartka do znaczenia frazeologizmu, w wypadku Ewy do nieodmienności nazwy Capri.

Przykłady:

  • Oboje mają rację. „Odmieniać coś przez wszystkie przypadki” oznacza „dużo o czymś mówić”, więc Bartek ma rację. Ale nazwa „Capri” jest nieodmienna, więc Ewa też ma rację.
  • Bartek ma rację, bo mówi o znaczeniu związku frazeologicznego. Ewa ma rację, bo nazwa „Capri” nie odmienia się przez przypadki.

 II. Odpowiedź częściowa: odpowiedź wskazująca na rację Bartka lub Ewy i odpowiednie wyjaśnienie.

Przykłady:

  • Rację ma Bartek, bo „odmieniać coś przez przypadki” ma znaczenie „dużo o czymś mówić”.
  • Rację ma Ewa, bo nazwa „Capri” nie odmienia się przez przypadki.

 III. Odpowiedź nieakceptowalna:

Inna odpowiedź.

Przykłady:

  • Oboje mają rację.
  • Rację ma Bartek, bo Capri odmienia się przez przypadki.

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

3.2.4. Świadomość językowa. Uczeń stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie.
3.2.10. Świadomość językowa. Uczeń stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, czasowników (w tym imiesłowów), przymiotników, liczebników i zaimków/ stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody i rządu).

Komentarz

Zadanie 7. jest najtrudniejszym w zestawie zadaniem odnoszącym się do świadomości językowej. Aby udzielić pełnej odpowiedzi, uczeń musi stwierdzić, że nazwa Capri należy do rzeczowników nieodmiennych, ale jednocześnie frazeologizm odmieniać coś przez wszystkie przypadki wcale do deklinacji się nie odwołuje.


Zadanie 8

Które zdjęcie lepiej oddaje atmosferę Capri opisaną w tekście? Uzasadnij odpowiedź.

  .....................................................................................................................................................

 ......................................................................................................................................................

 

 

 Capri2

Zdjęcie A

Źródło: Reuters, za The Telegraph (wydanie internetowe z dn. 20.07.2009), Thousands of people pack swimming pools and beaches in China to escape heatwave, http://www.telegraph.co.uk/news/picturegalleries/worldnews/5872083/Thousands-of-people-pack-swimming-pools-and-beaches-in-China-to-escape-heatwave.html?image=6, dostęp 22.09.2011.

 

Capri1

Zdjęcie B

Źródło: Lisa Homewood, Casa Almendras, Coast of Moraira, http://casaalmendras.com/details/pics/12/, dostęp 22.09.2011.

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

I. Odpowiedź poprawna: wskazanie zdjęcia A i uzasadnienie zawierające przesłankę: Tematem tekstu jest tłum. / Tematem tekstu nie są uroki wyspy.

Przykłady:

  • Atmosferę Capri lepiej oddaje zdjęcie A, bo plaża jest zatłoczona tak jak wyspa Capri.
  • Zdjęcie A, bo tekst jest o tłoku na wyspie.

II. Odpowiedź nieakceptowalna:

Inna odpowiedź.

Przykłady:

  • Atmosferę Capri lepiej oddaje zdjęcie A.
  • Atmosferę Capri lepiej oddaje zdjęcie B, na którym widać piękno wyspy.

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.

Wymaganie szczegółowe

1.1.1. Czytanie i słuchanie. Uczeń odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie.

Komentarz

Zadanie 8. pod pewnym względem jest podobne do 6. – również sprawdza rozumienie tekstu jako całości. Odnosi się do zaakcentowanej przez autora atmosfery panującej na wyspie, którą uczeń ma rozpoznać na podstawie zdjęcia dobrze oddającego klimat (tłoczny, duszny) zalanego falą turystów Capri, choć pozbawionego elementów jego krajobrazu (np. gór, skał, uliczek miasteczka) – występujących na zdjęciu drugim, w żaden sposób nie oddającym jednak atmosfery przytoczonego fragmentu Lapidarium.

Słowa kluczowe

słowo i obraz

Utwór powstał w ramach projektu "Badanie jakości i efektywności oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl