Starzenie się społeczeństwa

Poprawna odpowiedź

1. Tak,

2. Nie,

3. Tak,

4. Tak.

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
2.1 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń posługuje się podstawowym słownictwem geograficznym w toku opisywania oraz wyjaśniania zjawisk i procesów zachodzących w środowisku geograficznym.
2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)
3.1 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca.

Wymaganie szczegółowe

5.1. Ludność Polski. Uczeń wyjaśnia i poprawnie stosuje podstawowe pojęcia z zakresu demografii: przyrost naturalny, urodzenia i zgony, średnia długość życia.

Komentarz

Zadanie sprawdza rozumienie zjawiska, jakim jest starzenie się społeczeństwa, i czynników demograficznych, które są z nim powiązane. Uczeń ma ocenić, czy podane sformułowania opisują cechy wymienionego zjawiska i może się w tym celu posiłkować podaną specjalistyczną informacją o aktualnej sytuacji w krajach Unii Europejskiej oraz o prognozowanych zmianach. Zadanie sprawdza także, czy uczeń potrafi rozróżnić, która informacja z tekstu źródłowego opisuje jednocześnie cechy omawianego zjawiska.

Z informacji wynika, że w krajach UE przybywa osób starszych (ma miejsce starzenie się społeczeństwa), że współczynnik dzietności (1,6) ostatnio rośnie, ale jego poziom jest stosunkowo niski (mniej niż 2,1) i że liczba nowo narodzonych dzieci jest zbyt mała, aby następowała wymienialność pokoleń. Podana jest też definicja współczynnika dzietności.

Pierwsze stwierdzenie dotyczy liczby dzieci w statystycznej rodzinie. W krajach UE najczęściej jest to jedno lub dwoje dzieci, co można wywnioskować z podanego współczynnika dzietności (1,6). Prawidłowo to sformułowanie jako cechę starzenia określiło 71% spośród badanych uczniów III klasy gimnazjum. Prawdopodobnie uczniowie mają taką wiedzę lub wywnioskowali to na podstawie podanej wartości i definicji wskaźnika dzietności.

Drugie stwierdzenie opisuje charakter zmiany współczynnika dzietności. Prawdą jest, że współczynnik powoli rośnie, ale cechą społeczeństw starzejących się jest jego niski poziom, a nie wielkość zmiany i jej kierunek. Dodatkowo wzrost tego wskaźnika demograficznego sugeruje poprawę sytuacji demograficznej. 42% uczniów poprawnie nie wskazało tego sformułowania jako cechy omawianego zjawiska.

Stwierdzenie trzecie dotyczy przyrostu naturalnego. Z informacji źródłowej można wywnioskować (na podstawie niskiej dzietności niezapewniającej wymienialności pokoleń), że w krajach UE przyrost naturalny jest niski lub ujemny. Jest to też cechą starych społeczeństw. Poprawnie wskazało tak 76% badanych.

Czwarte stwierdzenie, że ludzie żyją coraz dłużej, jest cechą starzejących się społeczeństw, ale informacji na ten temat nie można wywnioskować z tekstu bez dodatkowych danych. 71% badanych poprawnie wskazało, że tak. Możliwe, że uczniowie powiązali dłuższe życie, a w konsekwencji starość, ze starzejącym się społeczeństwem.

Żeby rozwiązać zadanie poprawnie, uczeń powinien rozumieć, że zjawisko starzenia się społeczeństwa jest zjawiskiem złożonym i składa się na nie wiele czynników. Poprawnie całe zadanie rozwiązało jedynie 23% uczniów, czyli okazało się ono trudne. To zadanie warto wykorzystać na lekcji do dokładniejszego omówienia zawartych w nim zagadnień.

Słowa kluczowe