Geny otyłości

Poprawna odpowiedź

D

Wymaganie ogólne

2.2 Znajomość metodyki badań biologicznych. Uczeń określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

8.2. Genetyka. Uczeń przedstawia strukturę podwójnej helisy DNA i wykazuje jej rolę w przechowywaniu informacji genetycznej i powielaniu (replikacji) DNA.
8.4. Genetyka. Uczeń przedstawia zależność pomiędzy genem a cechą.

Komentarz

Zadanie sprawdza umiejętność planowania badań, wymagając jednocześnie pewnej podstawowej wiedzy z zakresu genetyki. Aby udzielić prawidłowej odpowiedzi, uczeń musi przede wszystkim rozumieć, że postawiona w poleceniu hipoteza zakłada związek pomiędzy informacją genetyczną danego człowieka a jego skłonnością do otyłości. Należy zatem wskazać spośród wymienionych sytuacji taką, w której ową korelację da się zaobserwować (przy założeniu, że rzeczywiście ona istnieje).

Propozycja A sprowadza się do porównania dwóch grup osób otyłych. Zaznaczono, że ich problem z nadwagą rozpoczął się już w dzieciństwie, jednak nie oznacza to wcale, że ma on podłoże genetyczne. Równie dobrze przyczyną mogą być czynniki środowiskowe, na przykład nawyki żywieniowe rodziców. Z podobnych względów nie ma sensu porównywanie Amerykanów i Azjatów, ponieważ nawet jeśli istnieje różnica w częstotliwości występowania otyłości w tych dwóch populacjach, to trudno określić, na ile decydują o tym czynniki genetyczne, a na ile – kulturowe. Ponadto obie populacje są zróżnicowane pod względem genetycznym, co szczególnie wyraźnie widać na przykładzie Amerykanów – tylko niewielka ich część jest rdzennymi mieszkańcami kontynentu, a pozostali pochodzą z Europy, Afryki czy Azji. Odpowiedź A zdecydowanie nie jest zatem prawidłowa.

W odpowiedzi B wprost zaproponowane jest porównywanie efektu czynnika środowiskowego, jakim jest dieta. W żaden sposób nie jest tu brany pod uwagę ewentualny wpływ genów, wobec czego również i tę odpowiedź należy uznać za błędną.

Propozycja przedstawiona w punkcie C mogłaby ewentualnie pozwolić jedynie na porównanie skłonności do otyłości występującej u mężczyzn i u kobiet. W podejściu takim jednak można by zbadać wyłącznie wpływ genów sprzężonych z płcią, które stanowią tylko niewielki fragment genomu człowieka. Ponadto, gdyby udało się ustalić, że któraś z płci ma większą tendencję do tycia, trudno byłoby określić, na ile wynika to z uwarunkowań genetycznych, a na ile z takich czynników jak nawyki żywieniowe czy poziom aktywności fizycznej, które teoretycznie mogłyby być w jakiś sposób powiązane z płcią. Takie badanie nie pozwoliłoby zatem na zweryfikowanie postawionej hipotezy.

Pozostaje wobec tego jedynie odpowiedź D, która zakłada porównanie osób o niemal identycznym genotypie (bliźniąt jednojajowych czyli monozygotycznych), ale wychowujących się w odmiennych środowiskach (w różnych rodzinach adopcyjnych). Jeśli okazałoby się, że otyłości u jednego z bliźniąt z często towarzyszy otyłość u drugiego (mimo różnych warunków, w których się wychowywały), byłoby to silnym argumentem przemawiającym za prawdziwością postawionej hipotezy. Porównywanie bliźniąt monozygotycznych jest zresztą klasycznym i szeroko stosowanym sposobem sprawdzania, czy dana cecha ma podłoże genetyczne.

Słowa kluczowe