Cholesterol

Poprawna odpowiedź

1 - Fałsz

2 - Prawda

3 - Prawda

Wymaganie ogólne

3.3 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

Komentarz

Zadanie wymaga od ucznia uważnego przeczytania tekstu źródłowego. Z tekstu wynika, że:

• większość cholesterolu wytwarzana jest w organizmie człowieka, niewielka część jest pobierana z zewnątrz w pokarmie,
• istnieją dwa „nośniki” cholesterolu – jeden przenosi cholesterol z tkanek do wątroby („dobry”), drugi – z wątroby do tkanek („zły”),
• nadmiar cholesterolu jest szkodliwy (odkłada się w naczyniach krwionośnych) i dlatego organizm gromadzi go w wątrobie, a następnie wydala na zewnątrz.

Te trzy informacje pozwolą poprawnie rozwiązać to zadanie, to znaczy właściwie ocenić, które z przytoczonych stwierdzeń jest prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie 1 jest fałszywe, ponieważ sam cholesterol nie jest niekorzystny, jest wręcz niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu i jego komórek, przykładowo cholesterol wchodzi w skład błon komórkowych. Zatem nie można uznać za prawdziwe stwierdzenia o jego niekorzystnym działaniu.  Tylko 28% badanych uczniów uznało to stwierdzenie za fałszywe. Możliwe, że nieuważnie przeczytali zdanie lub też posłużyli się krążącym w mediach i wśród ludzi stereotypem o szkodliwości cholesterolu (a nie jego nadmiaru).

Stwierdzenie 2 jest prawdziwe i wynika wprost z tekstu źródłowego – „zły” cholesterol w nadmiarze odkłada się w tętnicach, co może prowadzić do ich niedrożności i niedokrwienia różnych narządów. Tak też zdecydowało 90% badanych.

Stwierdzenie 3 jest prawdziwe. HDL odprowadza cholesterol z tkanek do wątroby, przez co zmniejsza się jego poziom we krwi. W ten sposób przeciwdziała odkładaniu się płytek cholesterolowych na ścianach tętnic, czyli zapobiega miażdżycy. Tak oceniło to stwierdzenie 50% badanych uczniów. Tak niski wynik może brać się z uczniowskiej nieznajomości terminu „miażdżyca”. W podstawie programowej ten termin nie występuje, zatem teoretycznie uczniowie mogli nie wiedzieć, że tworzenie się złogów cholesterolowych na ścianach tętnic to właśnie miażdżyca.

Całe zadanie rozwiązało poprawnie tylko 14% badanych uczniów.

Zadanie można wykorzystać na lekcji o prawidłowej diecie, zwracając uwagę na fakt, że – wbrew powszechnie panującej opinii – sam cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a jedynie jego nadmiar może prowadzić do miażdżycy.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

C.

Wymaganie ogólne

1.2 Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.

Wymaganie szczegółowe

6.3.1. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. Układ pokarmowy i odżywianie się. Uczeń podaje funkcje poszczególnych części układu pokarmowego, rozpoznaje te części (na schemacie, modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia związek ich budowy z pełnioną funkcją.

Komentarz

Zadanie w niekonwencjonalny sposób sprawdza znajomość budowy układu pokarmowego człowieka. W tekście źródłowym znajdują się dwie istotne dla rozwiązania tego zadania  informacje:

• kwasy żółciowe powstałe w wyniku przekształcenia nadmiaru cholesterolu w wątrobie trafiają przewodami żółciowymi do dwunastnicy,
• kwasy żółciowe powstałe z nadmiaru cholesterolu usuwane są na zewnątrz organizmu.

Pozostaje zatem pytanie, przez które narządy kwasy trafiają z dwunastnicy na zewnątrz organizmu?

Uczeń, który potrafi rozpoznać na schemacie czy według opisu poszczególne części układu pokarmowego powinien też wiedzieć, w jakiej kolejności występują one po sobie w przewodzie pokarmowym.

Odpowiedź A należy odrzucić jako całkowicie nieprawdziwą, bo nie istnieje połączenie anatomiczne między jelitem cienkim a pęcherzem moczowym, który jest elementem innego układu – wydalniczego.

Odpowiedź B jest jeszcze bardziej nieprawdopodobna, bo dwunastnica nie łączy się z moczowodem, zatem taka droga wydalania kwasów żółciowych jest niemożliwa.

Odpowiedź D zakłada, że zawartość dwunastnicy cofa się do żołądka, a stamtąd trafia do pęcherza moczowego. Zatem miesza (podobnie jak odpowiedzi A i B) narządy dwóch odrębnych układów – wydalniczego i pokarmowego.

Odpowiedź C jest w tym zadaniu odpowiedzią poprawną, którą wybrało jedynie 33% badanych uczniów. Wynik dziwi, tym bardziej, że w treści zadania celowo używano terminu „usuwać” a nie „wydalać”, który jest zarezerwowany dla układu moczowego.

Stosunkowo niski wynik, uzyskany przez badanych uczniów może świadczyć o tym, że radzą sobie oni z budową narządów układu pokarmowego jedynie w sytuacjach standardowych, typowych, trudniej im wykorzystać nawet podstawową wiedzę do rozwiązania zadań nowych, nietypowych.

Zadanie można wykorzystać na lekcjach poświeconych zarówno układowi pokarmowemu, jak i wydalniczemu.

Słowa kluczowe