Wiązka zadań
Jad kiełbasiany
Zadanie 1
Jad kiełbasiany (botulina, „botoks”) jest jedną z najsilniejszych znanych trucizn bakteryjnych. Dawka śmiertelna przy podaniu doustnym to zaledwie 0,000001g/kg masy ciała. Botulina poraża mięśnie, a śmierć jest skutkiem paraliżu mięśni oddechowych oraz serca. Jad kiełbasiany znalazł zastosowanie w leczeniu niektórych chorób. Zastrzyk z botuliny likwiduje przykurcze mięśni, zeza i nadmierne pocenie. W medycynie estetycznej stosuje się botoks w celu porażenia niektórych mięśni twarzy, co powoduje zanik zmarszczek mimicznych. Działanie botuliny polega na tym, że trwale uniemożliwia wydzielanie neuroprzekaźnika acetylocholiny w synapsie, blokując tym samym impuls nerwowy pobudzający mięsień do skurczu. Pełne wznowienie przekazywania impulsów zachodzi po dłuższym czasie (nawet kilku miesięcy), kiedy wytworzą się nowe połączenia nerwowo-mięśniowe.
Oceń prawdziwość stwierdzeń podanych w tabeli.
| Stwierdzenie | Czy jest prawdziwe? |
| 1. Jad kiełbasiany nawet w niewielkich dawkach stanowi zagrożenie dla życia człowieka. | `square` Prawda / `square` Fałsz |
| 2. Działanie botuliny polega na znoszeniu napięcia mięśniowego. | `square` Prawda / `square` ` ` Fałsz |
| 3. Botoks może być stosowany do leczenia chorób, w których występują ciągłe skurcze mięśni. | `square` Prawda / `square` ` ` Fałsz |
Poprawna odpowiedź
1 – Prawda, 2 – Prawda, 3 – Prawda.
Wymaganie ogólne
3.1 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji.Uczeń wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji, w tym technologię informacyjno-komunikacyjną.
3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
3.3 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.
4.2 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi.
Wymaganie szczegółowe
Komentarz
Poprawne rozwiązanie zadania jest uwarunkowane uważnym przeczytaniem tekstu źródłowego, ponieważ wszystkie potrzebne informacje, konieczne do oceny stwierdzeń, są w nim zawarte.
Stwierdzenie 1 może być uznane za prawdziwe, bo jest zgodne z 1 i 2 zdaniem z tekstu. Śmiertelna dawka botuliny równa 0,000001g/kg masy ciała, zatem z pewnością mieści się w pojęciu „dawka niewielka”. Poprawnie oceniło to stwierdzenie 96% uczniów klas III gimnazjum uczestniczących w badaniu próbnym.
Ocena stwierdzenia 2 nie była już tak prosta i jednoznaczna dla uczniów. Mimo, że w tekście była mowa o paraliżu mięśni oddechowych, o leczeniu przykurczów mięśniowych i o porażeniu przez botulinę mięśni mimicznych twarzy, a także o blokowaniu impulsu nerwowego pobudzającego mięśnie do skurczu tylko 37% badanych uczniów uznało, że te procesy wiążą się ze znoszeniem napięcia mięśniowego.
Dziwi fakt, że w tym kontekście prawdziwość stwierdzenia 3 poprawnie oceniło 65% badanych. Jeśli botoks może być stosowany w leczeniu chorób, w których występują ciągłe skurcze mięśni to – logicznie rozumując – będzie przydatny w znoszeniu ich napięcia. Być może przyczyną tej rozbieżności w ocenie obu stwierdzeń jest przyzwyczajenie uczniów do zróżnicowanych odpowiedzi poprawnych – P F P lub F P F i zaznaczanie w tym zadaniu choć jednej opcji różniącej się od innych (F), mimo, że stwierdzenie wydaje się również prawdziwe.
Całość zadania poprawnie rozwiązało 18% badanych uczniów.
Zadanie nadaje się na lekcję, na przykład jako uatrakcyjnienie tematu o bakteriach. Ze względu na dość długi i zawierający nowe dla ucznia terminy tekst źródłowy, może być podstawą ćwiczenia czytania ze zrozumieniem i umiejętności selekcjonowania i klasyfikowania danych.
Zadanie 2
Odpowiedz na poniższe pytanie i dobierz uzasadnienie.
(1) Czy efekt wygładzania zmarszczek mimicznych za pomocą botoksu jest trwały?
`square` A. Tak
`square` B. Nie
(2) ponieważ
`square` A. botulina uniemożliwia wydzielanie acetylocholiny w synapsach.
`square` B. wytwarzają się nowe połączenia nerwowo-mięśniowe.
Poprawna odpowiedź
1 – B, 2 – B.
Wymaganie ogólne
3.1 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji.Uczeń wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji, w tym technologię informacyjno-komunikacyjną.
3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
3.3 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.
4.2 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi.
Wymaganie szczegółowe
Komentarz
Kolejne zadanie diagnozujące umiejętność korzystania z tekstu źródłowego. Uczeń, aby poprawnie rozwiązać zadanie, powinien poszukać odpowiedzi w tekście. Nie jest ona w nim wprost sformułowana – informacje dotyczą porażenia mięśni twarzy przez botoks, blokowania przez niego synaps przez uniemożliwienie wydzielania neuroprzekaźnika oraz wznowienia przekazywania impulsów dzięki powstaniu nowych połączeń nerwowo-mięśniowych. Jeśli uczeń połączy ze sobą te informacje, może wywnioskować, że porażenie mięśni twarzy w wyniku stosowania botoksu jest nietrwałe, bo po pewnym czasie powstaną nowe połączenia, które umożliwią prawidłowe działanie mięśni, a więc i powrót zmarszczek mimicznych. W pierwszej części zadania poprawną odpowiedź B zaznaczyło 67% badanych uczniów, a w drugiej części prawidłowe uzasadnienie wybrało 63% badanych. Zadanie w całości poprawnie rozwiązało 57% badanych uczniów. Zadanie dobrze różnicowało badanych uczniów, to znaczy uczniowie, którzy uzyskali w całym teście słabsze wyniki radzili sobie z nim wyraźnie słabiej niż uczniowie, którzy uzyskali w teście wysokie wyniki.
Zadanie może służyć na lekcji do ćwiczenia umiejętności pracy z tekstem źródłowym, polegającej na selekcjonowaniu, klasyfikowaniu i syntezie informacji oraz wnioskowaniu na podstawie analizy danych.
Utwór powstał w ramach projektu "Badanie jakości i efektywności oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
