Wiązka zadań
Rtęć i świetlówki
Zadanie
Świetlówki kompaktowe zawierają rtęć. W jednej świetlówce znajduje się około 5 mg rtęci. Z tego powodu wiele osób kwestionuje ich dopuszczalność z punktu widzenia ochrony środowiska. Zużyte świetlówki powinny być utylizowane w taki sposób, by ponownie wykorzystać zawartą w nich rtęć. Można jednak przyjąć, że wskutek niedbałości użytkowników znaczna liczba świetlówek może trafić na wysypisko śmieci. Tam też trafiają najczęściej zwykłe żarówki zawierające wolfram.
Istnieje jednak drugi aspekt tego zjawiska. W Polsce (i wielu innych krajach) energia elektryczna produkowana jest przede wszystkim w elektrowniach węglowych. Produkcja energii elektrycznej przy spalaniu węgla wiąże się nie tylko z emisją dwutlenku węgla czy tlenku siarki, lecz także innych niebezpiecznych substancji, w tym rtęci. Można przyjąć, że wyprodukowanie w elektrowni węglowej 1 kWh energii elektrycznej wiąże się z emisją co najmniej 0,01 mg rtęci. Świetlówka kompaktowa zastępująca żarówkę o mocy 100 W w całym okresie użytkowania pozwala zaoszczędzić ponad 600 kWh energii.
Wskaż, które z poniższych stwierdzeń można uznać za prawdziwe na podstawie powyższego tekstu, które – nie, a których nie da się ocenić.
| Stwierdzenie | Z tekstu |
| 1. Świetlówek nie powinno się wyrzucać na śmietnik. |
`square` A. wynika, że jest prawdziwe `square` B. wynika, że jest nieprawdziwe `square` C. nie da się tego jednoznacznie wywnioskować |
| 2. Masowa wymiana żarówek na świetlówki w Polsce spowoduje zwiększenie emisji rtęci przez elektrownie węglowe. |
`square` A. wynika, że jest prawdziwe `square` B. wynika, że jest nieprawdziwe `square` C. nie da się tego jednoznacznie wywnioskować |
| 3. Wyprodukowanie świetlówki wymaga większego zużycia energii niż wyprodukowanie żarówki. |
`square` A. wynika, że jest prawdziwe `square` B. wynika, że jest nieprawdziwe `square` C. nie da się tego jednoznacznie wywnioskować |
| 4. Rtęć trafia do atmosfery także gdy nie używamy świetlówek. |
`square` A. wynika, że jest prawdziwe `square` B. wynika, że jest nieprawdziwe `square` C. nie da się tego jednoznacznie wywnioskować |
Poprawna odpowiedź
1A, 2B, 3C, 4A
Wymaganie ogólne
4 Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno-naukowych).
Wymaganie szczegółowe
8.2. Wymagania przekrojowe. Uczeń wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia
Komentarz
Zadanie nie wymaga praktycznie żadnej wiedzy szkolnej, wymaga za to bardzo ścisłego myślenia i logicznego wnioskowania.
Pierwsze stwierdzenie wynika z tekstu w sposób dość oczywisty. W tekście mamy nie tylko informację o tym, że świetlówki powinny być utylizowane w celu odzyskania rtęci, ale również że, niestety, część z niech trafia na śmietnik. Ta druga uwaga dodatkowo wzmacnia, wynikającą już z poprzednich zdań, konieczność utylizacji świetlówek zamiast ich wyrzucania na śmietnik.
Drugie stwierdzenie wymaga dużej uwagi przy ocenie. W tekście bowiem jest co nieco na temat elektrowni węglowych i emitowaniu przez nie rtęci, ale zawarte tam informacje wyraźnie wskazują, że jest wręcz odwrotnie niż głosi analizowane stwierdzenie. Wymiana tradycyjnych żarówek na świetlówki zmniejszy bowiem zużycie energii, a co za tym idzie –również emisję rtęci przez elektrownie.
Stwierdzenie trzecie jest być może prawdziwe, ale nie da się tego wywnioskować z przytoczonego tekstu, gdyż nic w nim nie ma o energochłonności procesu produkcji. Jest za to informacja o różnicy w energochłonności obu typów żarówek w czasie pracy. Trzeba tu dużej koncentracji, aby się nie pomylić.
Prawdziwość ostatniego stwierdzenie wynika z podanej w tekście informacji, że elektrownie węglowe emitują rtęć. Nietrudno zauważyć, że dzieje się to niezależnie od faktu, czy odbiorcą wyprodukowanej energii jest świetlówka, czy żarówka tradycyjna.
W przeprowadzonym wśród uczniów liceów badaniu zadanie okazało się bardzo trudne. Poprawnych odpowiedzi wierszach dla wszystkich czterech stwierdzeń udzieliło zaledwie 16% uczniów. Jedynie ocena pierwszego z nich nie sprawiła uczniom problemu – poprawną ocenę wybrało aż 84% uczniów. Każde z pozostałych trzech stwierdzeń poprawnie oceniła jedna trzecia uczniów.
Być może dodatkowym problemem była długość tekstu i samego zadania. Zadanie nie nadaje się na pracę klasową, ale dobrze nadaje się do ćwiczenia logicznego wnioskowania, zwłaszcza w ramach lekcji związanej z ochroną środowiska. Rzeczą bowiem niezwykle ważną jest kształcenie w społeczeństwie umiejętności rzeczowej oceny tekstów i stwierdzeń.
Utwór powstał w ramach projektu "Badanie jakości i efektywności oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
