Poradnia genetyczna

Poprawna odpowiedź

1. Tak., 2. Tak., 3. Nie.

Wymaganie ogólne

102.1 Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Uczeń objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności.
105.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń objaśnia i komentuje informacje.
105.2 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji.
105.4 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

106.5.3 (Rozszerzenie) Genetyka i biotechnologia. Genetyka mendlowska. Uczeń zapisuje i analizuje krzyżówki jednogenowe i dwugenowe (z dominacją zupełną i niezupełną oraz allelami wielokrotnymi, posługując się szachownicą Punnetta) oraz określa prawdopodobieństwo wystąpienia poszczególnych genotypów i fenotypów w pokoleniach potomnych.

Komentarz

Zadanie dotyczy rozumienia losowości zdarzeń związanych z dziedziczeniem cech wśród potomstwa. We wstępie uczeń dowiaduje się o sposobie dziedziczenia choroby genetycznej zwanej albinizmem, do rozwiązania zadania nie jest więc wymagana pamięciowa wiedza dotycząca tej choroby. Na podstawie danych ze wstępu oraz rozumienia losowości dziedziczenia, uczeń musi ocenić prawdziwość trzech podanych stwierdzeń. Stwierdzenia odnoszą się do prawdopodobieństwa odziedziczenia choroby przez dzieci rodziców, będących nosicielami recesywnej choroby genetycznej.

Aby prawidłowo określić prawdziwość kolejnych stwierdzeń, uczeń musi wiedzieć, że odziedziczenie prawidłowej lub zmienionej wersji genu jest zawsze zjawiskiem losowym, całkowicie niezależnym od wcześniejszych zdarzeń, takich jak płeć rodzeństwa czy liczba urodzonych w rodzinie dzieci.

Stwierdzenie pierwsze oraz stwierdzenie drugie są prawdziwe, ponieważ, ze względu na opisaną losowość, może się zdarzyć, że wszystkie urodzone w tej rodzinie dzieci będą chore, jak i wszystkie mogą być zdrowe, i to niezależnie od tego, ile dzieci zdecydują się mieć Ania i Marek. Dla każdego rodzącego się dziecka tych rodziców, prawdopodobieństwo wystąpienia choroby wynosi 0,25 (iloczyn 50% szans odziedziczenia wadliwego allelu po matce i 50% szans odziedziczenia wadliwego allelu po ojcu), a prawdopodobieństwo, że będzie zdrowe (może także być zdrowym nosicielem) wynosi 0,75. Zatem gdyby Ani i Markowi urodziło się nawet dziesięcioro dzieci, istnieje szansa, że wszystkie one będą zdrowe (prawdopodobieństwo 0,056) lub wszystkie chore (prawdopodobieństwo 0,00000095).

Ostatnie stwierdzenie nie jest prawdziwe. Odnosi się ono do błędnego rozumienia pojęcia prawdopodobieństwa – jeśli prawdopodobieństwo odziedziczenia choroby przez dzieci wynosi 1/4, to uważa się, że co czwarte dziecko będzie chore. Jednak, jak opisano wyżej, nie jest to prawdą, ponieważ prawdopodobieństwo jest stałe dla każdego rodzącego się dziecka.

Zadanie jest bardzo spójne jeśli chodzi o konstrukcję i pomiar jednej konkretnej umiejętności. Jest zatem narzędziem polecanym do wykorzystania podczas sprawdzianu, a także pracy na lekcji podsumowującej dział Genetyka mendlowska.

Słowa kluczowe