Podstawy programowe - Przyroda (licea i technika)

1.1 Metoda naukowa i wyjaśnianie świata. Uczeń: podaje różnicę pomiędzy obserwacją a eksperymentem (w fizyce,chemii, biologii)

1.2 Metoda naukowa i wyjaśnianie świata.Uczeń: opisuje warunki prawidłowego prowadzenia i dokumentowania obserwacji

1.3 Metoda naukowa i wyjaśnianie świata.Uczeń: opisuje warunki prawidłowego planowania i przeprowadzania eksperymentów(jeden badany parametr, powtórzenia, próby kontrolne,standaryzacja warunków eksperymentu) oraz sposób dokumentowania ich wyników

1.4 Metoda naukowa i wyjaśnianie świata.Uczeń: planuje i przeprowadza wybrane obserwacje i eksperymenty

1.5 Metoda naukowa i wyjaśnianie świata.Uczeń: wymienia przykłady zjawisk fizycznych przewidzianych przez teorię, a odkrytych późźniej (np. fale elektromagnetyczne)

1.6 Metoda naukowa i wyjaśnianie świata.Uczeń: przedstawia powiązania chemii z fizyką i biologią, a zwłaszcza rolę fizyki w wyjaśnianiu zjawisk chemicznych oraz rolę chemii w wyjaśnianiu zjawisk biologicznych

1.7 Metoda naukowa i wyjaśnianie świata.Uczeń: omawia założenia teorii ewolucji oraz wyjaśnia, dlaczego jest ona centralną teorią biologii

1.8 Metoda naukowa i wyjaśnianie świata.Uczeń: przedstawia różne teorie dotyczące rozwoju Wszechświata, korzystając z wiedzy z różnych źźródeł informacji.

2.1 Historia myśli naukowej. Uczeń: omawia rozwój danej nauki (fizyki, chemii, biologii) od starożytności po współczesność, podaje przykłady najważniejszych osiągnięć w poszczególnych okresach)

2.2 Historia myśli naukowej. Uczeń: ocenia znaczenie obserwacji i eksperymentów w rozwoju danej nauki

2.3 Historia myśli naukowej. Uczeń: Uczeń: wyjaśnia, dlaczego obiekty i zjawiska odkryte przez Galileusza nie były znane wcześniej

2.4 Historia myśli naukowej. Uczeń: przedstawia hierarchiczną budowę Wszechświata, wskazując na różnice skal wielkości i wzajemnej odległości obiektów astronomicznych

2.5 Historia myśli naukowej. Uczeń: przedstawia ewolucję poglądów na budowę Wszechświata

2.6 Historia myśli naukowej. Uczeń: określa różnice między alchemią a chemią

2.7 Historia myśli naukowej. Uczeń: wyszukuje informacje o sprzęcie i odczynnikach stosowanych przez alchemików i współczesnych chemików

2.8 Historia myśli naukowej. Uczeń: przedstawia znaczenie, jakie miało dla chemii opracowanie układu okresowego pierwiastków

2.9 Historia myśli naukowej. Uczeń: wyjaśnia różnicę pomiędzy poglądami kreacjonistów i ewolucjonistów

2.10 Historia myśli naukowej. Uczeń: ocenia znaczenie systematyki dla rozwoju biologii, a zwłaszcza teorii ewolucji

2.11 Historia myśli naukowej. Uczeń: przedstawia historię myśli ewolucyjnej – od Lamarcka po współczesność

2.12 Historia myśli naukowej. Uczeń: analizuje zmiany w podejściu do gospodarowania zasobami środowiska naturalnego.

3.1 Wielcy rewolucjoniści nauki. Uczeń: przedstawia dokonania wybranych uczonych na tle okresu historycznego, w którym żyli i pracowali

3.2 Wielcy rewolucjoniści nauki. Uczeń: na wybranych przykładach pokazuje, w jaki sposób uczeni dokonali swoich najważniejszych odkryć

3.3 Wielcy rewolucjoniści nauki. Uczeń: wykazuje przełomowe znaczenie tych odkryć dla rozwoju danej dziedziny nauki

3.4 Wielcy rewolucjoniści nauki. Uczeń: przedstawia przełom pojęciowy wprowadzony przez twórców mechaniki kwantowej (na przykład rolę determinizmu i indeterminizmu)

3.5 Wielcy rewolucjoniści nauki. Uczeń: przedstawia znaczenie podróży Darwina na okręcie „Beagle” dla powstania teorii ewolucji na drodze doboru naturalnego i wyjaśnia, dlaczego jego dzieło o powstaniu gatunków jest zaliczane do książek które wstrząsneły światem

3.6 Wielcy rewolucjoniści nauki. Uczeń: podaje kluczowe wydarzenia związane z eksploracją regionów świata oraz wskazuje zmiany społeczne i gospodarcze, jakie miały miejsce po kolejnych odkryciach geograficznych

4.1 Dylematy moralne w nauce. Uczeń:przedstawia osiągnięcia naukowe, które mogą być wykorzystane zarówno dla dobra człowieka, jak i przeciw niemu (np. jako broń)

4.2 Dylematy moralne w nauce. Uczeń: omawia dylematy moralne, przed jakimi stanęli twórcy niektórych odkryć i wynalazków

4.3 Dylematy moralne w nauce. Uczeń: formułuje opinię na temat poruszanych problemów moralnych

4.4 Dylematy moralne w nauce. Uczeń: omawia historię prac nad bronią jądrową i przedstawia rozterki moralne jej twórców

4.5 Dylematy moralne w nauce. Uczeń: omawia wynalezienie dynamitu przez Nobla i przedstawia znaczenie nagrody Nobla

4.6 Dylematy moralne w nauce. Uczeń:wyjaśnia, czym zajmuje się socjobiologia, i przedstawia kontrowersje jej towarzyszące

4.7 Dylematy moralne w nauce. Uczeń:omawia biologiczne i społeczne podłoże różnych form nietolerancji i przedstawia propozycje, jak jej przeciwdziałać

4.8 Dylematy moralne w nauce. Uczeń:przedstawia swoje stanowisko wobec GMO, klonowania reprodukcyjnego, klonowania terapeutycznego, zapłodnienia in vitro, badań prenatalnych, badania genomu człowieka, dostępność informacji na temat indywidualnych cech genetycznych czlowieka i innych problemów etycznych związanych z postępem genetyki, botechnologii i współczesnej medycyny

4.9 Dylematy moralne w nauce. Uczeń:przedstawia problemy związane z eksploatacją zasobów naturalnych,wskazując przykłady niszczącej działalności człowieka.

5.3 Nauka i pseudonauka. Uczeń: wskazuje na niekonsekwencje w wybranych tekstach pseudonaukowych

5.4 Nauka i pseudonauka. Uczeń: formułuje i uzasadnia własne opinie na temat homeopatii i „szkodliwej chemii”

5.5 Nauka i pseudonauka. Uczeń: wykazuje, że „teoria inteligentnego projektu” nie spełnia kryteriów teorii naukowej

5.6 Nauka i pseudonauka. Uczeń: wyjaśnia, w jaki sposób nauka odtwarza historię geologiczną Ziemi.

6.1 Nauka w mediach. Uczeń: ocenia krytycznie informacje medialne pod kątem ich zgodności z aktualnym stanem wiedzy naukowej

6.3 Nauka w mediach. Uczeń: analizuje informacje reklamowe pod kątem ich prawdziwości naukowej, wskazuje informacje niepełne, nierzetelne, nieprawdziwe

6.4 Nauka w mediach.Uczeń:analizuje wpływ na zdrowie reklamowanych produktów, w szczególności żywnociowych, farmaceutycznych, kosmetycznych (np. rzeczywista kaloryczność produktów typu light, "ekologiczność" produktów, zawartość witamin w produktach a dobowe zapotrzebowanie, niekontrolowane stosowanie leków dostępnych bez recepty)

6.5 Nauka w mediach. Uczeń:analizuje materiały prasowe oraz z innych środków przekazu, wskazując różne aspekty wybranych problemów globalnych (energetyka, ocieplanie się klimatu itp.)

7.1 Nauka w komputerze. Uczeń:omawia przykłady wykorzystania narzędzi informatycznych w fizyce, chemii, biologii i geografii

7.2 Nauka w komputerze. Uczeń:wyszukuje w Internecie i omawia przykłady modelowania zjawisk i procesów fizycznych, chemicznych, biologicznych i geograficznych

7.3 Nauka w komputerze. Uczeń: wykorzystuje dostępne programy użytkowe do modelowania wybranych zjawisk biologicznych

7.4 Nauka w komputerze. Uczeń:interpretuje obiekty astronomiczne na symulacjach komputerowych

7.5 Nauka w komputerze. Uczeń:wyszukuje w Internecie przykłady modelowania cząsteczek chemicznych i przedstawia ich znaczenie dla współczesnej chemii

7.6 Nauka w komputerze. Uczeń:wyjaśnia, czym zajmuje się bioinformatyka, i przedstawia jej perspektywy

7.7 Nauka w komputerze. Uczeń: wyszukuje w Internecie i opracowuje informacje na wybrany temat (np. aktualnych wydarzeń społecznych i gospodarczych lub zagadnień przyrodniczych - w kraju, na kontynencie, na świecie)

8.1 Polscy badacze i ich odkrycia. Uczeń: omawia wkład polskich badaczy w rozwój fizyki, chemii, biologii i geografii

8.2 Polscy badacze i ich odkrycia. Uczeń: ocenia znaczenie (naukowe, społeczne, gospodarcze, historyczno-polityczne) dokonanych przez nich odkryć

8.3 Polscy badacze i ich odkrycia. Uczeń: omawia uwarunkowania (polityczne, społeczne, kulturowe) okresu historycznego, w którym żyli i dokonali swoich odkryć.

9.1 Wynalazki, które zmieniły świat. Uczeń: wyszukuje informacje na temat najważniejszych odkryć i wynalazków oraz analizuje ich znaczenie naukowe, społeczne i gospodarcze

9.2 Wynalazki, które zmieniły świat. Uczeń: przedstawia historię wybranych odkryć i wynalazków, analizując proces dokonywania odkrycia lub wynalazku i wskazując jego uwarunkowania

9.3 Wynalazki, które zmieniły świat. Uczeń: dokonuje oceny znaczenia poszczególnych odkryć i wynalazków, wybiera najważniejsze i uzasadnia ten wybór

9.4 Wynalazki, które zmieniły świat. Uczeń: wymienia podobieństwa i różnice w zasadzie przekazywania informacji przy użyciu radia, telefonu, telegrafu

9.5 Wynalazki, które zmieniły świat. Uczeń: wyjaśnia zastosowanie GPS oraz praktycznie wykorzystuje ten sposób określania położenia w trakcie podróży.

10.1 Energia – od Słońca do żarówki. Uczeń: wymienia właściwości oraz podobieństwa i różnice między światłem płomienia, żarówki, lasera

10.2 Energia – od Słońca do żarówki. Uczeń:omawia sposoby uzyskiwania oświetlenia dawniej i obecnie oraz charakteryzuje stosowane do tego związki chemiczne

10.3 Energia – od Słońca do żarówki. Uczeń: wyjaśnia związek pomiędzy budową ATP a jego funkcja jako przenośnika użytecznej biologicznie energii chemicznej

10.4 Energia – od Słońca do żarówki. Uczeń: omawia przebieg i ocenia znaczenie biologiczne fotosyntezy

10.5 Energia – od Słońca do żarówki. Uczeń: omawia przepływ energii przez ekosystemy wodne i lądowe

10.6 Energia – od Słońca do żarówki. Uczeń: wyjaśnia funkcjonowanie oaz hydrotermalnych

10.7 Energia – od Słońca do żarówki. Uczeń: przedstawia na podstawie informacji z różnych źźródeł, jakie jest współczesne wykorzystanie energetyki słonecznej dla potrzeb gospodarki i jakie są perspektywy rozwoju energetyki słonecznej.

11.1 Światło i obraz. Uczeń: wyjaśnia, w jaki sposób powstaje wielobarwny obraz na ekranie telewizora lub na monitorze komputera

11.2 Światło i obraz. Uczeń: analizuje i porównuje informacje zawarte w ulotkach reklamowych producentów aparatów i kamer fotograficznych

11.3 Światło i obraz. Uczeń: przedstawia powstawanie obrazu na materiale światłoczułym

11.7 Światło i obraz. Uczeń: omawia mechanizm bioluminescencji, podaje przykłady i ocenia biologiczne znacze nie tego zjawiska

11.8 Światło i obraz. Uczeń: planuje i przeprowadza doświadczenie polegające na wykonaniu odbitki fotograficznej na liściu, wyjaśnia mechanizm tego zjawiska

11.9 Światło i obraz. Uczeń: przedstawia funkcje przekazu informacji za pomocą obrazu w kulturach tradycyjnych i współcześnie.

12.1 Sport. Uczeń: wymienia pożądane pod względem właściwości fizycznych cechy sprzętu sportowego, sprzyjające osiągnięciu rekordów sportowych

12.2 Sport. Uczeń: wyszukuje informacje o materiałach stosowanych w produkcji sprzętu sportowego i przedstawia właściwości tych materiałów

12.3 Sport. Uczeń: omawia stosowany w sporcie doping i uzasadnia szkodliwość stosowanych substancji chemicznych

12.4 Sport. Uczeń: analizuje wpływ różnych czynników na kondycję i osiągnięcia sportowe (np. dieta, trening, warunki wysokogórskie)

12.5 Sport. Uczeń: wyszukuje i analizuje informacje dotyczące biologicznej granicy rekordów sportowych

12.6 Sport. Uczeń: analizuje wpływ sportu wyczynowego na zdrowie

12.7 Sport. Uczeń: analizuje warunki życia ludzi w różnych strefach klimatycznych i na różnych wysokościach nad poziom morza i wykazuje związek między tymi warunkami a predyspozycjami do uprawiania pewnych dyscyplin sportu.

13.1 Technologie współczesności i przyszłości. Uczeń: wymienia zmiany właściwości ciekłych kryształów pod wpływem pola elektrycznego i podaje zastosowania tego efektu

13.2 Technologie współczesności i przyszłości. Uczeń: omawia zastosowanie polimerów przewodzących prąd elektryczny we współczesnej nanotechnologii

13.3 Technologie współczesności i przyszłości. Uczeń: podaje przykłady współczesnych technologii oraz omawia ich znaczenie w rozwiązywaniu aktualnych problemów biologicznych i środowiskowych(np. polimery biodegradowalne)

13.4 Technologie współczesności i przyszłości. Uczeń: wyjaśnia, co to są mikromacierze i omawia możliwości ich wykorzystania w różnych dziedzinach nauki i przemysłu

13.5 Technologie współczesności i przyszłości. Uczeń: wyszukuje i analizuje informacje dotyczące osiągnięć technicznych

14.1 Współczesna diagnostyka i medycyna. Uczeń: przedstawia zasady, na jakich oparte są współczesne metody diagnostyki obrazowej, i podaje przykłady ich wykorzystania

14.2 Współczesna diagnostyka i medycyna. Uczeń: podaje przykłady analizy płynów ustrojowych i ich znaczenie w profilaktyce chorób (np. wykrywanie białka i glukozy w moczu)

14.3 Współczesna diagnostyka i medycyna. Uczeń: omawia cechy, którymi muszą charakteryzować się materiały stosowane do przygotowania implan tów, i podaje przykłady takich materiałów

14.5 Współczesna diagnostyka i medycyna. Uczeń: omawia metody wykrywania mutacji genowych i ocenia ich znaczenie diagnostyczne

14.6 Współczesna diagnostyka i medycyna. Uczeń: wyszukuje i analizuje informacje i dane statystyczne o przyczynach i występowaniu chorób cywilizacyjnych w świecie.

15.1 Ochrona przyrody i środowiska. Uczeń: przedstawia mechanizm efektu cieplarnianego i omawia kontrowersje dotyczące wpływu człowieka na zmiany klimatyczne

15.2 Ochrona przyrody i środowiska. Uczeń: omawia znaczenie dla rolnictwa i konsekwencje stosowania nawozów sztucznych i chemicznych środków zwalczania szkodników

15.3 Ochrona przyrody i środowiska. Uczeń: przedstawia naturę chemiczną freonów i ocenia ich wpływ na środowisko

15.4 Ochrona przyrody i środowiska. Uczeń: omawia możliwości wykorzystania metod genetycznych w ochronie zagrożonych gatunków i ocenia przydatność tzw. banków genów

15.5 Ochrona przyrody i środowiska. Uczeń: przedstawia udział bakterii w unieszkodliwianiu zanieczyszczeń środowiska (np. biologiczne oczyszczalnie ścieków) ocenia znaczenie genetycznie zmodyfikowanych bakterii w tym procesie

15.6 Ochrona przyrody i środowiska. Uczeń: określa cele zrównoważonego rozwoju i przedstawia zasady, którymi powinna kierować się gospodarka świata.

16.1 Nauka i sztuka. Uczeń: przedstawia metody datowania przedmiotów pochodzenia organicznego oraz zakresy stosowalności tych metod

16.2 Nauka i sztuka. Uczeń: przedstawia metody analizy obrazowej stosowane przy badaniu dzieł sztuki i podaje przykłady informacji, które można za ich pomocą uzyskać

16.3 Nauka i sztuka. Uczeń: przedstawia zasady badań spektroskopowych, stosowanych do analizy dzieł sztuki

16.4 Nauka i sztuka. Uczeń: opisuje barwniki stosowane w malarstwie dawniej i obecnie

16.5 Nauka i sztuka. Uczeń: podaje przykłady materiałów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego używanych przez dawnych artystów

16.6 Nauka i sztuka. Uczeń: analizuje symbolikę przedstawień roślin i zwierząt w sztuce

16.7 Nauka i sztuka. Uczeń: analizuje na wybranych przykładach informacje dotyczące stanu zdrowia ludzi, zwierząt i roślin utrwalone na obrazach i w rzeźźbach

16.8 Nauka i sztuka. Uczeń: wskazuje zmiany środowiska, np. krajobrazu pod wpływem działalności człowieka albo klimatyczne, jakie można zauważyć porównując krajobrazy przedstawione w danym malarstwie z ich stanem współczesnym.

17.1 Uczenie się. Uczeń: wymienia nośniki informacji, rozróżnia zapis cyfrowy i analogowy, wymienia zalety i wady obu zapisów

17.2 Uczenie się. Uczeń: omawia różne formy uczenia się i ocenia ich znaczenie biologiczne (uczenie się percepcyjne, wpajanie, habituacja, uczenie się metodą prób i błędów, uczenie się przez wgląd, uczenie się przez naśladowanie, uczenie się motoryczne)

17.3 Uczenie się. Uczeń: omawia rolę połšczeń nerwowych w procesie uczenia się (skojarzenia i „ścieżki informacyjne”)

17.4 Uczenie się. Uczeń: omawia podstawowe cechy uczenia się poprzez zmysły (preferencje wizualne, audy tyw ne, kinestetyczne)

17.5 Uczenie się. Uczeń: przedstawia sposoby ułatwiajšce zapamiętywanie informacji (np. haki myślowe, sko ja rzenia, wizualizacja, mnemotechniki)

17.6 Uczenie się. Uczeń: przedstawia możliwości wykorzystania współczesnych osišgnięć technicznych w pro cesie uczenia się

17.7 Uczenie się. Uczeń: przedstawia rolę mediów elektronicznych w procesie globalnego rozpowsze chnia nia informacji i wiedzy.

18.1 Barwy i zapachy świata. Uczeń: przedstawia zasady druku wielobarwnego (CMYK)

18.2 Barwy i zapachy świata. Uczeń: przedstawia procesy fizyczne, dzięki którym substancje zapachowe rozchodzą się w powietrzu

18.3 Barwy i zapachy świata. Uczeń: opisuje barwne substancje chemiczne stosowane współcześnie w malarstwie, barwieniu żywności, tkanin itd.

18.8 Barwy i zapachy świata. Uczeń: opisuje różnorodność krajobrazową różnych regionów świata, analizując ich cechy charakterystyczne, w tym dominujące barwy.

19.1 Cykle, rytmy i czas. Uczeń: wymienia zjawiska okresowe w przyrodzie, podaje zjawiska okresowe będące podstawą kalendarza i standardu czasu

19.2 Cykle, rytmy i czas. Uczeń: opisuje metody przeciwdziałania niepożądanym procesom (korozja, psucie się artykułów spożywczych, starzenie się skóry) i opisuje procesy chemiczne, które biorą w tym udział

19.3 Cykle, rytmy i czas. Uczeń: omawia przykłady zjawisk i procesów biologicznych odbywających się cyklicznie (cykle okołodobowe, miesięczne, roczne, lunarne)

19.4 Cykle, rytmy i czas. Uczeń: omawia okołodobowy rytm aktywności człowieka ze szczególnym uwzględnieniem roli szyszynki i analizuje dobowy rytm wydzielania hormonów

19.5 Cykle, rytmy i czas. Uczeń: analizuje wpływ sytuacji zaburzających działanie zegara biologicznego na zdrowie człowieka (praca na zmiany, częste przekraczanie stref czasowych)

19.6 Cykle, rytmy i czas. Uczeń: wyjaśnia, na czym polega, i ocenia znaczenie biologiczne sezonowości aktywności zwierząt (np. hibernacja, estywacja, okres godów)

19.7 Cykle, rytmy i czas. Uczeń: omawia zjawisko fotoperiodyzmu roślin

19.8 Cykle, rytmy i czas. Uczeń: przedstawia cykliczność pór roku w regionach Ziemi o odmiennych warunkach klimatycznych.

20.1 Śmiech i płacz. Uczeń: rozróżnia dźźwięki proste (tony) od złożonych, tłumaczy różnice barwy dźźwięków wytwarzanych przez instrumenty muzyczne oraz przez człowieka

20.2 Śmiech i płacz. Uczeń: przedstawia cechy odgłosów śmiechu i płaczu jako dźźwięków

20.3 Śmiech i płacz. Uczeń: opisuje chemiczne aspekty stresu

20.4 Śmiech i płacz. Uczeń: opisuje skład chemiczny łez i rolę składników tego płynu

20.5 Śmiech i płacz. Uczeń: wyjaśnia, czym z punktu widzenia fi zjologii jest śmiech i płacz

20.6 Śmiech i płacz. Uczeń: omawia znaczenie śmiechu i płaczu w nawiązywaniu i podtrzymywaniu więzi wśród ludzi pierwotnych i współczesnych (np. sygnalizowanie potrzeb przez noworodka, budowanie relacji matka-dziecko, łagodzenie agresji wspólplemieńców

20.7 Śmiech i płacz. Uczeń: wyszukuje i przedstawia informacje dotyczące kulturowych różnic w wyrażaniu emocji w społeczeństwach tradycyjnych i nowoczesnych.

21.1 Zdrowie. Uczeń: wymienia mechanizmy utraty ciepła przez organizm

21.2 Zdrowie. Uczeń: wyjaśnia rolę ubioru w wymianie ciepła między ciałem ludzkim a otoczeniem

21.3 Zdrowie. Uczeń: analizuje ulotkę leku i omawia podane w niej informacje

21.4 Zdrowie. Uczeń: wyjaśnia, w jaki sposób organizm zachowuje homeostazę

21.5 Zdrowie. Uczeń: opisuje stan zdrowia w aspekcie fizycznym, psychicznym i społecznym

21.6 Zdrowie. Uczeń: analizuje wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na zdrowie

21.7 Zdrowie. Uczeń: analizuje zdrowie jako wartość indywidualną i społeczną

21.8 Zdrowie. Uczeń: wyszukuje informacje o zagrożeniach wynikających z pobytu w odmiennych warunkach środowiskowych i wskazuje sposoby zabezpieczenia się przed tymi zagrożeniami.

22.1 Piękno i uroda. Uczeń: przedstawia historyczne teorie budowy Wszechświata i określa rolę kryteriów estetycznych (symetria, proporcja) w tych teoriach

22.2 Piękno i uroda.Uczeń: omawia typy substancji chemicznych stosowanych w kosmetykach (nośniki, witaminy, konserwanty, barwniki itp.)

22.3 Piękno i uroda.Uczeń: podaje przykłady ponadkulturowych kanonów piękna (proporcje ciała, symetria twarzy itp.) i analizuje ich związek z doborem płciowym (atrakcyjne są te cechy, które zwiększają szanse na posiadanie zdrowego potomstwa)

22.4 Piękno i uroda.Uczeń: przedstawia wykorzystanie produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w pielęgnacji ciała i urody

22.5 Piękno i uroda.Uczeń: przedstawia kulturowe i cywilizacyjne uwarunkowania i przemiany kanonów piękna.

23.1 Woda – cud natury. Uczeń: przedstawia specyficzne własności wody (np. rozszerzalność cieplna, duże ciepło właściwe) oraz wyjśaśnia rolę oceanów w kształtowaniu klimatu na Ziemi

23.2 Woda – cud natury. Uczeń: opisuje budowę cząsteczki wody wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie

23.3 Woda – cud natury. Uczeń: omawia właściwości wody istotne dla organizmów żywych

23.4 Woda – cud natury. Uczeń: omawia warunki życia w wodzie (gęstość, przejrzystość, temperatura, zawartość gazów oddechowych, przepuszczalność dla światła) oraz analizuje przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne organizmów do życia w wodzie

23.5 Woda – cud natury. Uczeń: analizuje i porównuje bilans wodny zwierząt żyjących w różnych środowiskach (środowisko lądowe, wody słodkie i słone) oraz omawia mechanizmy osmoregulacji

23.6 Woda – cud natury. Uczeń: omawia grupy ekologiczne roślin (hydrofity, higrofity, mezofity, kserofity)

23.7 Woda – cud natury. Uczeń: wykazuje konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi wody oraz przedstawia własne działania, jakie może w tym celu podjąć

24.1 Największe i najmniejsze. Uczeń: wymienia obiekty fizyczne o największych rozmiarach (np. galaktyki) oraz najmniejszych (jądro atomowe), wymienia metody pomiarów bardzo krótkich i bardzo długich czasów i odległości

24.2 Największe i najmniejsze. Uczeń: wyszukuje i analizuje informacje na temat najmniejszych i największych cząsteczek chemicznych

24.3 Największe i najmniejsze. Uczeń: wyszukuje i analizuje informacje o rekordach w świecie roślin i zwierząt pod kątem różnych cech (np. wielkość, długość życia, temperatura ciała, częstotliwość oddechów i uderzeń serca, szybkość poruszania się, długość skoku, długość wędrówek, czas rozwoju, liczba potomstwa, liczba chromosomów, ilość DNA, liczba genów)

24.4 Największe i najmniejsze. Uczeń: podaje przykłady organizmów występujących w skrajnych warunkach środowiskowych

24.5 Największe i najmniejsze. Uczeń: analizuje przyczyny ograniczające wielkość organizmów

24.6 Największe i najmniejsze. Uczeń: wyszukuje i przedstawia przykłady ekstremalnych cech środowiska, rekordowych wielkości -– czyli ziemskie „"naj…"…” w skali lokalnej, regionalnej i globalnej