Witamina C na przeziębienie

Poprawna odpowiedź

1. – Może;

2. – Może;

3. – Może;

Wymaganie ogólne

2.1 Znajomość metodyki badań biologicznych. Uczeń planuje, przeprowadza i dokumentuje obserwacje i proste doświadczenia biologiczne.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.
5.1 Znajomość uwarunkowań zdrowia człowieka. Uczeń analizuje związek pomiędzy własnym postępowaniem a zachowaniem zdrowia (prawidłowa dieta, aktywność ruchowa, badania profilaktyczne).

Wymaganie szczegółowe

Komentarz

Zadanie – mimo pozornej prostoty – sprawdza kilka ważnych umiejętności:

- umiejętność analizy podanych informacji i wnioskowania na ich podstawie,

- umiejętność radzenia sobie z wszechobecnymi, szczególnie w mediach, stereotypami dotyczącymi zdrowia i zasad profilaktyki prozdrowotnej,

- umiejętność radzenia sobie z koniecznością analizy wyników pojedynczego zdarzenia w sytuacji braku próby kontrolnej i bez powtórzeń próby badawczej.

W zadaniu wszystkie podane stwierdzenia mogą wyjaśniać brak przeziębienia (wydarzenie jednostkowe), bo nie można wykluczyć żadnej z nich z powodu braku prób kontrolnych i powtórzeń.

Zadanie przetestowano na grupie 150 uczniów klas trzecich gimnazjum. Prawidłowo rozwiązało je jedynie 15% badanych, przy czym uczniowie lepsi (tzn. ci, którzy uzyskali najlepszy wynik w całym teście) zaznaczali błędne odpowiedzi niemal równie często jak uczniowie słabsi (uzyskujący niski wynik w całym teście). Taki wynik wskazuje, że uczniowie bardzo słabo radzą sobie z analizą możliwości wnioskowania przy braku prób kontrolnych i powtórzeń, a sugeruje raczej uleganie stereotypom. Możliwe jest także, że pewien wpływ na tak niski wynik miała stwierdzona wielokrotnie innymi badaniami niechęć uczniów do zaznaczania takich samych odpowiedzi w całym zadaniu, np. 3 × „Tak” lub 3 × „Nie”.

Najniższe wyniki uzyskali uczniowie w punkcie 1 – w większości (55%) uznali oni, że podane stwierdzenie nie może wyjaśniać, dlaczego Jacek nie zachorował. To uczniowskie przekonanie może wynikać z często powtarzanego w szkole stwierdzenia (stereotypu), że wirusy są wszędzie. Zatem sytuacja, że uczeń nie zetknął się z wirusem, może wydawać się uczniom mało prawdopodobna.

W punkcie drugim 72% uczniów uznało, że przyjęcie odpowiedniej dawki kwasu askorbinowego może wyjaśniać fakt, że chłopiec nie zachorował mimo wychłodzenia organizmu. Jest to wybór poprawny, aczkolwiek nie wiadomo, czy uczniowie wybrali taką odpowiedź, bo zdawali sobie sprawę, że nie można wykluczyć tego wpływu ze względu na brak próby badawczej i powtórzeń, czy też byli przekonani, że przyjmowanie witaminy C wpływa na odporność na przeziębienia, co w świetle badań nie jest prawdą. W tym drugim przypadku można by wnioskować, że przekonanie o roli witaminy C w budowaniu odporności na przeziębienie funkcjonuje w świadomości uczniów, zarówno tych dobrych, jak i słabszych (we wszystkich grupach wynik był podobny). Źródłem tego przekonania mogą być reklamy telewizyjne lub wiedza wyniesiona z domu. Warto dodać, że jest to przekonanie błędne, ale w miarę bezpieczne, bo przyjmowanie bez potrzeby nawet dużych dawek witaminy C nie jest groźne dla człowieka – nadmiar tego specyfiku, rozpuszczalnego w wodzie, wydalany jest z moczem.

Punkt 3, w którym 84% uczniów zaznaczyło prawidłową odpowiedź – wskazującą na wysoki poziom odporności chłopca, jako jedyny w tym zadaniu zróżnicował populację badanych uczniów, tzn. uczniowie dobrzy częściej zaznaczali tu poprawną odpowiedź niż uczniowie słabsi. Ten wysoki wynik prawdopodobnie ma swoje źródło w typowo szkolnym kontekście tego stwierdzenia. „Sprawny układ odpornościowy” to sformułowanie stosowane zapewne na lekcjach o układzie odpornościowym człowieka, toteż z dużym prawdopodobieństwem kojarzone jest przez uczniów z odpornością na zachorowania, w tym również odpornością na infekcje wirusowe. Zatem w tym punkcie być może nie zastanawiali się oni, czy można wykluczyć określony czynnik na podstawie pojedynczego przypadku i bez próby kontrolnej, a wykorzystali jedynie swoją wiedzę z lekcji biologii.

Zadanie – mimo braku przypisanych do niego wymagań szczegółowych – może dobrze służyć realizacji tematów z działu VII. Stan zdrowia i choroby, w szczególności punktów VII.1 i VII.3. Można na jego podstawie zbudować ciekawy fragment lekcji o wpływie reklam  – posługujących się głównie stereotypami – na podejmowane przez nas działania profilaktyczne czy na ocenę stanu naszego organizmu. Podjęcie takiego tematu może być pomocne w rozwijaniu krytycznego podejścia uczniów do przekazywanych w mediach informacji. Przy zastosowaniu odpowiednich materiałów źródłowych (np. na temat rzeczywistego występowania wirusów chorobotwórczych, wyników badań o wpływie witaminy C na odporność człowieka itp.) może przyczynić się do pogłębienia ich wiedzy i rozumienia zasad profilaktyki. Można również zrealizować na tej lekcji punkt VI.9 podstawy programowej, gdzie mowa jest o potwierdzonym licznymi badaniami związku między prawidłowym wysypianiem się a poziomem odporności człowieka.

Zadanie może być również punktem wyjścia do dyskusji o związkach między określonym postępowaniem człowieka (uleganie stereotypom, wnioskowanie na podstawie pojedynczego wydarzenia itp.) a jego stanem zdrowia.

Nadaje się również doskonale do przedyskutowania z uczniami znaczenia próby kontrolnej i powtórzeń w badaniu doświadczalnym określonego problemu oraz niemożności wnioskowania, a tym samym wykluczania przyczyn różnych wydarzeń, w sytuacji braku tych podstawowych elementów metody badawczej (naukowej).

Słowa kluczowe