Seks dinozaurów

Poprawna odpowiedź

1 – Nie,

2 – Tak,

3 – Tak.

Wymaganie ogólne

4.2 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi.

Wymaganie szczegółowe

Komentarz

Zadanie przedstawia hipotezę z góry określoną jako fałszywa. Zadaniem ucznia jest określenie, które z trzech podanych faktów mogą stanowić argument przeciwko tej hipotezie. W treści zadania wyraźnie zaznaczono, że podane argumenty są prawdziwe (są faktami), a zatem zadanie, jakie stoi przed uczniem, nie polega na ocenie ich prawdziwości, lecz na określeniu ich przydatności jako argumentów w polemice z hipotezą. Zadanie wymaga od ucznia nie tylko umiejętności analizy i kojarzenia faktów, lecz również zdolności do krytycznej oceny argumentów. Jest to umiejętność o tyle ważna, że we współczesnych mediach, w szczególności zaś w Internecie, dość częstym zjawiskiem (nie tylko w przypadku informacji o charakterze popularnonaukowym) jest popieranie tez argumentami tyleż prawdziwymi, co nieadekwatnymi do omawianego zagadnienia.

Wyniki badania przeprowadzonego na losowej próbie 203 uczniów klas III gimnazjum wykazały, że zadanie jest trudne. Zaledwie 25% uczniów dokonało prawidłowej oceny wszystkich trzech faktów.

Uczniów, którzy prawidłowo ocenili nieprzydatność faktu 1 w argumentacji, było zaledwie 55%, co jest bliskie rozkładowi losowemu. Fakt 1 jest w zadaniu jedynym, który nie może być argumentem. Mimo iż ptaki i ssaki istotnie przetrwały zagładę dinozaurów, nie jest to argument pozwalający na polemikę z przedstawioną hipotezą. Byłoby inaczej, gdyby wszystkie ówczesne ptaki i ssaki również osiągały gigantyczne rozmiary, co oczywiście nie miało miejsca.

Fakt 2 okazał się najłatwiejszy do oceny. Istotnie, krytykowana hipoteza dotyczy jedynie dużych dinozaurów, a wiadomo, że zagłada dotknęła również mniejszych gatunków. Jest to bardzo mocny argument przeciwko hipotezie, której trzonem jest olbrzymi rozmiar prehistorycznych gadów. Aż 75% uczniów dokonało prawidłowej oceny przydatności tego faktu w argumentacji.

Niestety fakt 3 okazał się dla uczniów trudny do poprawnej oceny. Prawidłową odpowiedź zaznaczyło jedynie 39% badanych. Aby podać prawidłową odpowiedź, uczeń musiał uświadomić sobie, że gdyby faktycznie przesadne rozmiary gadów były przeszkodą w kopulacji i tym samym stanowiły przyczynę zagłady, to problem ten nie powinien dotyczyć zwierząt morskich. Kopulacja nawet bardzo dużych zwierząt w środowisku wodnym nie powinna, dzięki sile wyporu, być przyczyną poważniejszych kontuzji.

Można się domyślać, że dość słaby wynik badanych uczniów wynika z samej konstrukcji zadania, która okazała się zbyt trudna. Uczniowie na ogół są przyzwyczajeni do stosunkowo prostych zadań, często polegających na ocenie prawdziwości zdań lub twierdzeń. Ocena, czy dane twierdzenie, z góry określone jako prawdziwe, może być użyte jako argument, jest umiejętnością bardziej złożoną. Niewykluczone zatem, że niektórzy uczniowie nie zrozumieli właściwie zawartego w zadaniu polecenia, rozwiązując zadanie zgodnie z dobrze znanym schematem.

Zadanie, ze względu na nietypową konstrukcję, nadaje się przede wszystkim do wykorzystania na lekcji lub jako praca domowa, omówiona później przez nauczyciela. W szczególności zadanie może być pomocne przy omawianiu założeń dyskusji naukowej.

Słowa kluczowe