Wiązka zadań
Dziedziczenie mukowiscydozy
Zadanie
Ola choruje na mukowiscydozę, chociaż żadne z jej rodziców nigdy nie miało objawów tej choroby. Mukowiscydoza jest spowodowana mutacją genową. Allel genu odpowiedzialny za chorobę jest recesywny i znajduje się w siódmym chromosomie.
(1) Ola jest
`square` A. homozygotą recesywną,
`square` B. homozygotą dominującą,
`square`C. heterozygotą,
(2) a jej rodzice są
`square` A. homozygotami recesywnymi,
`square` B. homozygotami dominującymi,
`square` C. heterozygotami.
Poprawna odpowiedź
1 – A
2 – C
Wymaganie ogólne
1.2 Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.
3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
Wymaganie szczegółowe
8.5. Genetyka. Uczeń przedstawia dziedziczenie cech jednogenowych, posługując się podstawowymi pojęciami genetyki (fenotyp, genotyp, gen, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, recesywność).
Komentarz
Zadanie sprawdza znajomość i rozumienie podstawowych pojęć genetyki klasycznej. Uczeń, aby podać odpowiedź poprawną, musi na podstawie przedstawionych informacji rozpoznać genotyp dziecka oraz jego rodziców.
Uczeń nie musi wiedzieć, że mukowiscydoza wiąże się z allelem recesywnym – może do tego wniosku dojść samodzielnie, analizując podane informacje. Gdyby „gen na mukowiscydozę” był dominujący, któreś z rodziców musiałoby mieć objawy choroby. Nie dałoby się wówczas określić, czy rodzic ma jedną czy dwie kopie wadliwego genu. Skoro jednak żadne z rodziców nie ma objawów, a wadliwe geny jednak trafiły do Oli, oznacza to, że „gen na mukowiscydozę” jest recesywny. Stąd wniosek, że Ola ma dwie kopie wadliwego genu (jest homozygotą recesywną), a zatem jej rodzice muszą być heterozygotami.
Zadanie przetestowano na próbie uczniów klas III gimnazjum. Zadanie okazało się dla badanych trudne – zaledwie 31% uczniów wskazało poprawną odpowiedź w obu częściach, przy czym część 1 okazała się znacznie łatwiejsza. Zdecydowana większość, bo aż 64% badanych, wybrała odpowiedź A. Pozostałe odpowiedzi były wybrane przez mniej więcej równą liczbę uczniów. Można na tej podstawie przypuszczać, że uczniowie dobrze sobie radzą z rozpoznaniem u Oli genotypu homozygotycznego recesywnego, a w szczególności, że nie mają większych trudności z rozróżnieniem homozygoty recesywnej i dominującej.
W części 2 poprawnych odpowiedzi było zdecydowanie mniej, bo zaledwie 43%, co przy 33% szans na wybranie poprawnej odpowiedzi „strzelając”, jest raczej słabym wynikiem. Najrzadziej wskazywaną odpowiedzią była odpowiedź A, którą wybrało zaledwie 19% badanych. Natomiast odpowiedź B była podawana prawie tak samo często, jak odpowiedź poprawna, bo w 37% przypadków. Trudno spekulować, czemu odpowiedzi „homozygoty dominujące” i „heterozygoty” były wybierane przez uczniów niemal na równi. Być może uczniowie zgadywali, że poprawną odpowiedzią nie może być dwukrotnie „homozygota recesywna”, a spośród pozostałych dwóch możliwości wybierali, „strzelając”?
Jednak bez względu na przyczyny, wyniki zadania dość jednoznacznie wskazują, że choć uczniowie w miarę dobrze radzą sobie z określaniem genotypu na podstawie opisu (część 1 zadania), to jednak bardziej złożona umiejętność, jaką jest określanie genotypów rodziców (część 2), sprawia im znacznie więcej problemów.
Zadanie, ze względu na krótką treść i przejrzystą formę, doskonale wpisuje się w nurt zadań o przeznaczeniu typowo sprawdzianowym. Pozwala dobrze określić opanowanie przez uczniów bardzo konkretnej umiejętności, jaką jest posługiwanie się zasadami genetyki mendlowskiej.
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
