Myszy z białaczką

Poprawna odpowiedź

1 – Nie można,

2 – Można,

3 – Nie można,

4 – Nie można

Wymaganie ogólne

2.2 Znajomość metodyki badań biologicznych. Uczeń określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą, formułuje wnioski.
3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.

Wymaganie szczegółowe

Komentarz

W prasie popularnonaukowej i innych mediach często pojawiają się informacje podobne do tej podanej we wprowadzeniu zadania. Wiadomości te opatrzone są komentarzami, które nierzadko nie mają podstaw naukowych. Zadanie opisuje częstą w naukach biologicznych sytuację prowadzenia badań na gatunku modelowym, w tym wypadku na myszy. Zadaniem ucznia jest krytyczna ocena, na które z postawionych pytań opisane wyniki pozwalają udzielić odpowiedzi. Lub, innymi słowy, jaka mogła być hipoteza badawcza opisanego badania.

W badaniu próbnym, przeprowadzonym na grupie uczniów klas I liceum ogólnokształcącego, prawidłowo zadanie rozwiązało zaledwie 31% badanych, co sugeruje, że uczniowie mają trudności z identyfikacją celu badania i oceną, które spośród możliwych wniosków są uprawnione.

Jedynym pytaniem, na które opisane badanie pozwala odpowiedzieć, jest pytanie 2. Odpowiedź „Można”  wybrało w tym punkcie 91% badanych. Ponieważ treść pytania 2 pojawia się we wstępie niemal wprost, można przypuszczać, że odpowiedź „Nie można” wskazywali głównie uczniowie, którzy nie zapoznali się ze wstępem i „strzelali”.

Ocena pytania 3 wypadła słabiej – prawidłową odpowiedź wybrało 79% badanych.  Przypuszczalnie uczniowie, którzy podali odpowiedź błędną, założyli, że lek działający na myszy będzie również działał na ludzi. Nie musi to być prawdą – do odrzucenia tego wniosku wystarczy wiedza, że myszy i ludzie w niektórych aspektach mogą znacząco różnić się fizjologią. Również uczniowie, którzy wiedzą, że końcowym etapem badań nowych leków są testy na ludziach, nie powinni mieć trudności z odpowiedzią poprawną.

Prawidłowej odpowiedzi w punkcie 1 dokonało 70% badanych. Oczywiście nic w opisanym badaniu nie przemawia za tym, że szczep myszy chorych na białaczkę może być modelem dla białaczki u ludzi. Aby można było taki wniosek wyciągnąć, badanie powinno w jakikolwiek sposób odnieść się do ludzi. Rzecz jasna, w treści takiego odniesienia nie ma, zatem celem badaczy nie mogło być weryfikowanie tej hipotezy. Niewykluczone, że część uczniów uznała, że naukowcy nie zawracaliby sobie głowy białaczką myszy, gdyby nie krył się w tym badaniu potencjał leczenia ludzi, co jest rozsądnym założeniem. Polecenie odnosi się jednak do samych wyników opisanego badania, a te nie pozwalają, oczywiście, odpowiedzieć na pytanie, czy chore myszy stanowią dobry model białaczki u ludzi. 

Najsłabiej uczniowie odpowiadali w punkcie 4. Prawidłowej odpowiedzi udzieliło jedynie 57% badanych. Uczniowie wybierający odpowiedź nieprawidłową w jakiś sposób doszli do wniosku, że celem badania było wykrycie ewentualnych skutków ubocznych terapii tłuszczem ryby. Jest to o tyle zaskakujące, że w treści wstępu nie ma ani słowa o skutkach ubocznych. Przypuszczalnie uczniowie ci uznali, że jeśli badania przeprowadza się na zwierzętach, a nie na ludziach, to stoi za tym podejrzenie, że skutki uboczne mogą się pojawić. Oczywiście nie jest to prawdą – badania na zwierzętach przeprowadza się nie tylko zastępczo w sytuacjach, gdy testy na ludziach mogłyby być niebezpieczne. Organizmy zwierzęce wykorzystuje się także do badań podstawowych, prowadzących do poznania mechanizmów fizjologicznych. Dopiero wyniki badań podstawowych pozwalają określić kierunki dalszych badań, z których część może znaleźć zastosowanie w medycynie.

Zadanie stanowi materiał na sprawdzian, jednakże może być to znacznie lepszy temat do pracy na lekcji poświęconej metodologii naukowej.

Słowa kluczowe