Tygrys sumatrzański

Poprawna odpowiedź

1 - Nie

2 - Nie

3 - Nie

Wymaganie ogólne

Wymaganie szczegółowe

Komentarz

Zadanie dotyczy problematyki zachowania bioróżnorodności organizmów. Tekst wstępny do zadania wprowadza jedynie w zagadnienie, nie zawiera natomiast informacji, które w istotny sposób miałyby pomóc w jego rozwiązaniu. Opisany przypadek tygrysa sumatrzańskiego dostarcza zatem dodatkowych wiadomości uczniom i nauczycielom. Mierzona zadaniem umiejętność to przede wszystkim rozumienie istoty zachowania różnorodności genetycznej z jednoczesnym sprawdzeniem znajomości znaczenia i rozumienia pojęć takich jak genotyp i fenotyp.

Zadaniem ucznia jest określenie, czy opisane w tabeli działania przyczyniłyby się do zachowania zróżnicowania genetycznego tygrysów sumatrzańskich, przy czym działania te mogą dotyczyć każdego gatunku, którego istnienie jest zagrożone. Dla każdego z trzech poddanych ocenie działań należy odpowiedzieć na to samo pytanie: czy krzyżowane organizmy są do siebie podobne, czy też różnią się na tyle, że ich potomstwo będzie wykazywało zwiększoną różnorodność genetyczną. W pierwszym przypadku, gdy krzyżowane są osobniki blisko spokrewnione, założyć należy, że będą cechowały się znacznym podobieństwem genetycznym. Mamy zatem do czynienia z tzw. chowem wsobnym, który prowadzi do zwiększenia homozygotyczności, a tym samym do zmniejszenia różnorodności genetycznej osobników. W przykładzie drugim mowa jest o podobnym genotypie, czyli wspomniane podobieństwo genetyczne jest określone wprost. Działanie drugie jest niczym innym jak rozszerzeniem opisanego działania pierwszego. Krzyżowanie takich osobników będzie miało podobny skutek, jak w przykładzie pierwszym, a zatem nie przyczyni się do zachowania różnorodności. Trzeci z kolei przykład działania dotyczy krzyżowania osobników o podobnych rozmiarach, wyglądzie i budowie ciała, czyli o podobnym fenotypie. Fenotyp jest efektem oddziaływań genotypu i środowiska, można się zatem spodziewać, że osobniki o podobnym fenotypie będą miały również zbliżony genotyp. Efekt krzyżowania byłby podobny jak w poprzednich przypadkach – żadne z trzech opisanych w zadaniu działań nie przyczyni się do zachowania zróżnicowania genetycznego tygrysów.

Trudność w rozwiązaniu zadania nie polegała na wnikliwej analizie każdego z podanych działań z osobna, a potraktowaniu ich jako całości. Jeśli uczeń rozumie istotę zachowania różnorodności genetycznej, znaczenie słowa „genotyp”, oraz jeśli wie, że fenotyp zależy od genotypu, nie powinien mieć problemów z poprawnym zaznaczeniem odpowiedzi. Jednakże okazuje się, że wśród rozwiązujących to zadanie uczniów klas pierwszych LO zaledwie 15% poprawnie zaznaczyło odpowiedzi we wszystkich trzech przypadkach. Poszczególne działania prawidłowo oceniło, odpowiednio, 64%, 44% i 58% badanych. Być może problem tkwił w tym, że należało zakreślić trzykrotnie odpowiedź NIE. Uzyskane przez uczniów wyniki wskazują jednocześnie, że poprawnych odpowiedzi w całym zadaniu najczęściej udzielali uczniowie osiągający najlepsze wyniki z całego testu – zadanie dobrze różnicuje uczniów. Wynik omawianego zadania sugeruje, by w zadaniach zamkniętych częściej stosować nietypowe układy, takie jak „trzy razy tak” lub „trzy razy nie”. Pozwoli to przyzwyczaić uczniów do tego, że nie trzeba zaznaczać „na siłę” jednej odpowiedzi różniącej się od pozostałych i wyrobi nawyk racjonalnej oceny każdego przykładu z osobna.

Słowa kluczowe