Fizyka

Wiązka zadań

Zimny balon

Drukuj

Sugerowane przeznaczenie Praca na lekcji, Sprawdzian

Zadanie

W zimowy, mroźny dzień Łukasz nadmuchał balonik, po czym położył  go na balkonie. Gdy zajrzał na balkon godzinę później zauważył, że balonik wyraźnie skurczył się. Łukasz uznał, że przyczyną było ochłodzenie się powietrza wewnątrz balonika.

 

Które z zapisanych niżej stwierdzeń dotyczących tej sytuacji są prawdziwe?

  Stwierdzenie Prawda czy fałsz?
1. Zmniejszyła się liczba cząsteczek w baloniku. `square` Prawda / `square` Fałsz
2. Zmalała średnia energia kinetyczna cząsteczek powietrza w baloniku. `square` Prawda / `square` Fałsz
3. Zmalała masa powietrza w baloniku. `square` Prawda / `square` Fałsz
4. Wzrosła gęstość powietrza w baloniku. `square` Prawda / `square` Fałsz

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

1 - Fałsz

2 - Prawda

3 - Fałsz

4 - Prawda

Wymaganie ogólne

1 Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.
2 Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.
4 Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno-naukowych).

Wymaganie szczegółowe

2.7. Energia. Uczeń wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą
3.3. Właściwości materii. Uczeń posługuje się pojęciem gęstości
3.6. Właściwości materii. Uczeń posługuje się pojęciem ciśnienia (w tym ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego)
8.2. Wymagania przekrojowe. Uczeń wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia

Komentarz

Zadanie sprawdza umiejętność wyciągania wniosków z przeprowadzanych doświadczeń w oparciu o znane prawa fizyki. Dotyczy tematyki przemian gazowych a szczególnie zależności objętości gazu od jego temperatury.

Cząsteczki gazu są w ciągłym ruchu; poruszają się szybciej lub wolniej w zależności od temperatury.  Temperatura jest wyznacznikiem średniej energii kinetycznej cząsteczek. Im wyższa temperatura ciała, tym szybciej poruszają się jego cząsteczki. Dokładnie taka sama jest tendencja w drugą stronę, im niższa temperatura ciała tym energia kinetyczna cząsteczek niższa. Można sobie wyobrazić, że w pewnych warunkach energia kinetyczna cząsteczek obniżając się coraz bardziej dochodzi do zera; cząsteczki przestają się poruszać. Taka sytuacja teoretycznie jest możliwa w temperaturze zera bezwzględnego liczonej według skali Kelwina. 0 K równa się -273°C. Skala Kelwina jest bardziej uniwersalna niż skala Celsjusza, lepiej odzwierciedla ruch cząsteczek i podobnie jak energia posiada tylko wartości dodatnie; nie przyjmuje wartości ujemnych.

Kiedy temperatura gazu rośnie, jego objętość również rośnie. Przyczyna: cząsteczki szybciej się poruszają i bardziej się ‘rozpychają’, więc zajmują większą objętość. W tej sytuacji gęstość gazu spada, gdyż ta sama masa zajmuje większą objętość. To z powodu obniżenia gęstości, ciepłe powietrze idzie do góry, a zimne opada na dół.

Doświadczenie opisane w zadaniu dotyczy określonej masy gazu. Zakładamy idealną szczelność balonika (w treści zadania nie podano informacji o nieszczelności) czyli nie było możliwe aby jakakolwiek cząstka gazu ulotniła się. Zatem, liczba cząsteczek, a co za tym idzie masa powietrza w baloniku pozostaje taka sama przez cały czas trwania opisanego doświadczenia. Stąd wniosek, że stwierdzenia 1 i 3 są fałszywe. Natomiast z powodów wyjaśnionych powyżej (zależność energii kinetycznej cząsteczek od temperatury) wnioskujemy, że skoro obniżyła się temperatura to musiała również zmniejszyć się średnia energia kinetyczna cząsteczek powietrza w balonie (pozytywne stwierdzenie 2). Wzrosła także gęstość powietrza gdyż taka sama masa powietrza zajmuje mniejszą objętość (prawdziwość stwierdzenia 4)

Powyższe zadanie wykorzystano w badaniu pilotażowym przeprowadzonym wśród uczniów pierwszych klas liceum ogólnokształcącego. Jego wyniki są bardzo niepokojące. Zaledwie 17% wszystkich badanych rozwiązało całe zadanie poprawnie. Jeśli wziąć pod uwagę fakt, że we wszystkich czterech punktach zadania były tylko 2 możliwe do wyboru opcje: prawda i fałsz to wynik sugeruje przypadkowe, losowe wskazania badanych. Bliższa analiza każdego punktu potwierdza powyższą hipotezę. Prawidłowe cząstkowe odpowiedzi przedstawiają się następująco: dla 1 – 40%, dla 2 – 57%, dla 3 – 44%, dla 4 – 37%.

Zadanie bardzo wyraźnie pokazuje niezrozumienie zagadnień dotyczących ciepła przez uczniów gimnazjum. Przypuszczalnie największą trudność sprawia uczniom zrozumienie co się dzieje wewnątrz ciała, w skali mikroskopowej. Usilnie zachęcamy nauczycieli, aby przeznaczyli trochę więcej czasu na omówienie zjawisk zachodzących w mikroświecie (przede wszystkim ruchu chaotycznego cząsteczek) które są kluczowe przy analizowaniu zjawisk cieplnych i bardzo pomagają w ich zrozumieniu.

Słowa kluczowe

ciśnienie | gęstość | temperatura

Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.

"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl

* Chcesz otrzymywać informacje o nowych zadaniach?

Zaprenumeruj newsletter na pierwszej stronie "Entuzjaści Edukacji"

* Słowa kluczowe

absorpcja światła   Akomodacja oka   amperomierz   amplituda   amplituda drgań   analiza tekstu   analiza wykresów   atom wodoru   barwy   bateria   biomasa   bryła sztywna   ciepło   ciepło topnienia   ciepło właściwe   ciężar   ciśnienie   cyfry znaczące   czas   częstotliwość drgań    
.