Cechy układu oddechowego

Poprawna odpowiedź

1 – wymiana gazowa

 2 – nawilżanie powietrza

 3 – wymiana gazowa

 4 – oczyszczanie powietrza

Wymaganie ogólne

1.2 Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

6.4.1. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. Układ oddechowy. Uczeń podaje funkcje części układu oddechowego, rozpoznaje je (na schemacie, modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia związek ich budowy z pełnioną funkcją.

Komentarz

Zadanie bada bardzo istotną umiejętność, jaką jest dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych. Uczniowie, nawet jeśli nie wiedzą, mogą przeczytać we wstępie do zadania, że do podstawowych funkcji układu oddechowego należą oczyszczanie i nawilżanie wdychanego powietrza oraz umożliwienie wymiany gazowej pomiędzy wnętrzem pęcherzyków płucnych a krwią w naczyniach włosowatych, które je oplatają.

Budowa układu oddechowego jest ściśle związana z wymienionymi funkcjami. Gruczoły śluzowe obecne w ścianach dróg oddechowych, wydzielając śluz, przyczyniają się do nawilżenia wdychanego powietrza (punkt 2), wyściełający drogi oddechowe urzęsiony nabłonek umożliwia oczyszczenie powietrza z zanieczyszczeń pyłowych (punkt 4), natomiast jednowarstwowy nabłonek płaski budujący ściany pęcherzyków płucnych (punkt 1) oraz ściany naczyń włosowatych, które obficie je oplatają (punkt 3) ułatwiają dyfuzję gazów.

Zadaniem ucznia jest dostrzeżenie związku pomiędzy podanymi w tabeli cechami budowy a pełnionymi przez układ oddechowy funkcjami. Jedyne wątpliwości mogą się pojawić przy określeniu funkcji gruczołów śluzowych, które pośrednio także uczestniczą w oczyszczaniu powietrza, jednak głównym ich zadaniem jest wydzielanie śluzu nawilżającego wdychane powietrze.

Największe trudności badanej grupie uczniów klas III gimnazjum przysporzyło przypisanie odpowiedniej funkcji gęstej sieci naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne. W tym przypadku odnotowano jedynie 31% poprawnych zaznaczeń, natomiast aż 59% uczniów wskazało, że cecha ta związana jest z oczyszczaniem powietrza. Być może części uczniów sformułowanie „gęsta sieć” skojarzyła się z czymś w rodzaju sita, przez które przechodzi powietrze, oczyszczając się z zanieczyszczeń, zamiast z naczyniami krwionośnymi, przez które przepływa krew transportująca gazy oddechowe. Przyporządkowanie funkcji pozostałym cechom raczej nie sprawiało trudności (od 83% do 91% poprawnych zaznaczeń). Z kolei całość zadania poprawnie rozwiązało tylko 25% uczniów. Warto jednak dodać, że zadanie bardzo dobrze różnicuje uczniów, co jest jego atutem i sprawia, że stanowi ono dobre narzędzie diagnostyczne do wykorzystania podczas sprawdzianu podsumowującego zagadnienia związane z budową i funkcjonowaniem układu oddechowego.

Słowa kluczowe