Chemia

Wiązka zadań

Kamień kotłowy w czajniku

Drukuj

Sugerowane przeznaczenie Praca na lekcji, Sprawdzian

Zadanie

Podczas długotrwałego użytkowania w czajniku powstaje nalot zwany kamieniem kotłowym. Kamień kotłowy to osad składający się z trudno rozpuszczalnych soli i wodorotlenków wapnia i magnezu. W głównej mierze tworzą go węglany, a w mniejszych ilościach także siarczany i fosforany.

 Na podstawie: Chemiczne usuwanie kamienia kotłowego, Aleksandra Bielicka-Giełdoń, http://www.innowrota.pl/sites/default/files/images/A.Bielicka-Gie%C5%82do%C5%84_1.pdf


Które z poniższych związków są obecne w kamieniu kotłowym?

  Związek Tak czy nie?
1. CaCO3 `square` Tak / `square` Nie
2. Mg(OH)2 `square` Tak / `square` Nie
3. Na3PO4 `square` Tak / `square` Nie
4. K2SO4 `square` Tak / `square` Nie

Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

1. - Tak

2. - Tak

3. - Nie

4. - Nie

Wymaganie ogólne

1.1 Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno – komunikacyjnych.
2.1 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych;

Wymaganie szczegółowe

1.6 Substancje i ich właściwości. Uczeń posługuje się symbolami (zna i stosuje do zapisywania wzorów) pierwiastków: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg.
5.4 Woda i roztwory wodne. Uczeń opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym.
7.2 Sole. Uczeń tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie/ tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie.

Komentarz

Umiejętnością badaną w tym zadaniu jest posługiwanie się nazwami i wzorami sumarycznymi soli. Do poprawnego rozwiązania zadania wystarczy uważna analiza fragmentu zadania dotyczącego składu kamienia kotłowego oraz znajomość symboli i wzorów chemicznych. Uczeń powinien:

  • odczytać wzór związku 1 jako węglan wapnia, wychwycić wśród składników kamienia kotłowego trudno rozpuszczalne sole (…) wapnia (…) i węglany, a następnie wywnioskować, że węglan wapnia jest jednym ze składników kamienia kotłowego;
  • odczytać wzór związku 2 jako wodorotlenek magnezu,  a następnie znaleźć fragment wstępu dotyczący tego związku: Kamień kotłowy to osad składający się z trudno rozpuszczalnych (…) wodorotlenków wapnia i magnezu;
  • odczytać wzór związku 3 jako fosforan(V) sodu, a następnie zauważyć, że chociaż wśród składników kamienia kotłowego wymieniano fosforany, to jednak wśród kationów tworzących sole nie wymieniono sodu, ponadto sole sodu (w tym fosforan sodu) są dobrze rozpuszczalne w wodzie;
  • odczytać wzór w punkcie 4 jako siarczan(VI) potasu, zauważyć, że wśród kationów tworzących sole wchodzące w skład kamienia kotłowego nie wymieniono potasu, ponadto sole potasu (w tym siarczany) są przeważnie dobrze rozpuszczalne w wodzie, a więc nie mogą tworzyć osadu kamienia kotłowego.    

Jak odpowiadali uczniowie

Zadanie zostało zbadane w badaniu pilotażowym na grupie 183 absolwentów szkół gimnazjalnych. Poniżej przedstawiono procentowe wyniki uzyskane przez uczniów w tym badaniu (pogrubioną czcionką zaznaczono odpowiedzi poprawne):

  Związek Procent odpowiedzi [%]
1. CaCO3 tak (70,0%) /nie (25,7%)
2. Mg(OH)2 tak (76,5%) /nie (20,8%)
3. Na3PO4 tak (45,4%) /nie (48,6%)
4. K2SO4 tak (42,6%) /nie (51,4%)

Całe zadanie poprawnie rozwiązało 26,2% uczniów, a więc okazało się ono dla nich bardzo trudne. O ile jeszcze większość uczniów nie miała problemów z analizą informacji zawartych we wstępie do zadania i odczytaniem nazw związków, kryjących się pod wzorami z punktów 1 i 2, o tyle w przypadku fosforanu sodu i siarczanu potasu uczniowie prawdopodobnie strzelali lub odpowiadali błędnie, kierując się faktem, że związki te zawierają aniony wymienione we wstępie. Być może rozwiązywalność zadania wzrosłaby, gdyby uczniowie mieli dostęp do tablicy rozpuszczalności, chociaż nie była ona wcale konieczna do rozwiązania zadania. W sumie zadanie słabo różnicowało uczniów pod względem poziomu umiejętności (ogólnego wyniku uzyskanego z całego testu) i nawet uczniowie, którzy osiągnęli najlepsze rezultaty w teście mieli problemy z tym zadaniem.

Wyniki otrzymane w badaniu wskazują, że uczniowie mają ewidentne problemy z odczytywaniem wzorów soli oraz z kojarzeniem ich nazw. Jest to jedna z najważniejszych umiejętności, jakie uczniowie powinni nabyć w toku nauczania chemii na tym etapie edukacyjnym, należy więc poświęcać jej rozwijaniu szczególnie dużo uwagi.


Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.

"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl

* Chcesz otrzymywać informacje o nowych zadaniach?

Zaprenumeruj newsletter na pierwszej stronie "Entuzjaści Edukacji"

* Słowa kluczowe

absorpcja   acetylen   Ag   alkany   alken   alkeny   alkiny   alkohol   alkohol absolutny   alkohol etylowy   alotropia   aluminium   aminokwas   analiza   anion   Aspiryna   atom   Au   azotan potasu   azotan sodu   
.