Jadłospisy Kasi i Beaty

Poprawna odpowiedź

1 - niepoprawny

2 - niepoprawny

3 - poprawny

Wymaganie ogólne

3.3 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

6.3.6. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. Układ pokarmowy i odżywianie się. Uczeń wyjaśnia, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną i dostosowaną do potrzeb organizmu (wiek, stan zdrowia, tryb życia i aktywność fizyczna, pora roku itp.), oraz podaje korzyści z prawidłowego odżywiania się.

Komentarz

Zadanie w bardzo praktyczny i przydatny w życiu codziennym sposób sprawdza wiedzę teoretyczną ucznia na temat zróżnicowanej diety i prawidłowego odżywiania się. Należy zwrócić uwagę, że analiza porównawcza obu jadłospisów może dotyczyć jedynie aspektu jakościowego, nie ilościowego. Stąd wynika niepoprawność wniosku pierwszego, który dotyczy zawartości kalorii w obu jadłospisach dziennych. Nie można uznać go za poprawny, ponieważ nie wiadomo, ile czego zjadły w ciągu dnia obie dziewczyny. Ta podstawowa cecha obu jadłospisów (jakość, przy braku danych o ilości) stała się prawdopodobnie przyczyną całkowitej porażki badanych uczniów, z których jedynie 4% wybrało poprawną odpowiedź. Nie pomyśleli przy tym, że duża ilość kaszy gryczanej może mieć więcej kalorii niż malutki, słodki pączek. Wartość kaloryczna pokarmu jest daną ilościową i powinna być podana w jednostce kilokaloria (Kcal) w przeliczeniu - przykładowo - na 100 g dla każdego produktu. Oprócz tego powinny być podane ilości każdego z produktów, zjedzonego przez Kasię i Beatę w ciągu dnia. Wtedy dopiero można by obliczyć liczbę kalorii zjedzonych przez każdą z nich i stwierdzić, która z nich zjadła ich więcej.

Wniosek drugi jest również niepoprawny, bo w jadłospisie Beaty w każdym posiłku występują produkty bogate w węglowodany, przykładowo pieczywo razowe, chleb razowy, kasza gryczana, bułka pełnoziarnista. Poprawnie oceniło drugi wniosek 61% badanych uczniów.

Trzeci wniosek jest poprawny, ponieważ w jadłospisie Kasi występują przede wszystkim produkty na bazie białej mąki, z niewielką ilością witamin i błonnika (białe pieczywo, bułka z nutellą, frytki, pączek), natomiast brak w nim surowych owoców i warzyw, bogatych w witaminy. Przeciwieństwem jest jadłospis Beaty, w którym we wszystkich posiłkach występują owoce i warzywa. 80% badanych uczniów właściwie oceniło poprawność tego wniosku.

Wyniki mogą sugerować, że uczniowie gimnazjum mają problem z rozróżnianiem danych jakościowych i ilościowych i wnioskowania na podstawie tych dwóch różnych kategorii  danych.

Zadanie będzie przydatne na lekcji, w szczególności do wytłumaczenia, dlaczego wniosek pierwszy jest nieprawidłowy i nieuzasadniony.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

D.

Wymaganie ogólne

4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

6.3.2. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. Układ pokarmowy i odżywianie się. Uczeń przedstawia źródła i wyjaśnia znaczenie składników pokarmowych (białka, tłuszcze, węglowodany, sole mineralne, woda) dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu.

Komentarz

Zadanie w praktyczny sposób sprawdza, czy uczniowie wiedzą, co jedzą. Uczenie się na pamięć, które produkty zawierają węglowodany, a które – tłuszcze czy białka, nie jest najlepszym sposobem na opanowanie wiedzy niezbędnej do prawidłowego odżywiania się. Należy raczej zapamiętać i zrozumieć, dlaczego określone grupy pokarmów są bogate w poszczególne związki – składniki pokarmowe.

Zatem, by wybrać poprawną odpowiedź D uczniowie powinni wiedzieć, że źródłem węglowodanów są głównie produkty mączne, ziemniaki czy owoce i warzywa, źródłem białka – głównie mięso i jego pochodne, jaja czy sery, źródłem tłuszczu – głównie olej, oliwa, smalec, masło czy słonina a witamin – surowe owoce i warzywa.  Należy przy tym pamiętać, że jest to pewnego rodzaju generalizowanie, bo w mięsie znajdziemy - oprócz białka - witaminy z grupy B czy tłuszcz zwierzęcy, a w warzywach – oprócz witamin - obecne jest białko i tłuszcz roślinny.

Jedynie w rzędzie D produktom należącym do każdej z tych grup przypisano odpowiednie, główne ich składniki pokarmowe. 49% badanych uczniów wybrało tę poprawną odpowiedź.

Najczęściej wybieraną odpowiedzią błędną była C – zaznaczyło ją 43% badanych. Dlaczego uczniowie wybierali tę odpowiedź? Pewnie dlatego, że zawiera ona aż trzy dobrze połączone pary pokarm-składnik pokarmowy i tylko jedną błędną – węglowodany-olej rzepakowy. Zatem łatwo było tutaj o zwykłą pomyłkę, wynikającą z nieuważnego czytania treści zadania.

Odpowiedź B, również niepoprawna, zawiera już tylko dwie poprawnie połączone pary i została wybrane jedynie przez 2% badanych. Oczywiście pączek nie mógł być źródłem witamin, a dżem tłuszczów, więc chyba tylko bardzo nieuważni uczniowie wybrali ten wiersz jako poprawną odpowiedź.

5% badanych uczniów wskazało jako poprawną odpowiedź rząd A, zapominając przy tym zapewne, że kotlet wieprzowy zawiera głównie białko i tłuszcz i bardzo mało węglowodanów, a z kolei gotowany barszcz czerwony nie może być pokarmem bogatym w witaminy, które reguły większości ulegają rozkładowi pod wpływem wysokiej temperatury.

Zadanie nadaje się do wykorzystania na lekcji o zdrowej diecie oraz składnikach odżywczych i ich źródłach.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

A.

Wymaganie ogólne

3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
3.3 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

6.3.5. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. Układ pokarmowy i odżywianie się. Uczeń przedstawia rolę błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego oraz uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw.

Komentarz

Zadanie diagnozuje, czy uczeń wie, skąd czerpać cenny dla prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego błonnik. Trochę zatem rozmija się z zapisem podstawy programowej, gdzie założono, że uczeń przedstawi rolę błonnika w funkcjonowaniu układu pokarmowego. Jednak, mówiąc o jego roli, uczeń powinien też wiedzieć, jakie produkty spożywcze zawierają błonnik w odpowiedniej dla człowieka ilości.

Błonnik, mieszanina związków organicznych roślinnych m.in. celulozy, pektyn, ligniny i hemiceluloz, które wchodzą w skład ścian komórek roślinnych, to substancja, której należy szukać w produktach pochodzenia roślinnego. Błonnik jest obecny głównie w produktach roślinnych w niewielkim stopniu przetworzonych, ponieważ oczyszczanie i obróbka części roślin zazwyczaj prowadzi do oczyszczenia pokarmu z błonnika. Zatem jedyną odpowiedzią spełniającą te dwa warunki jest poprawna odpowiedź A, w której mamy trzy produkty roślinne przetworzone w niewielkim stopniu – chleb razowy, kaszę gryczaną i fasolę. Tak też zdecydowało 80% badanych uczniów. Pozostali rozdzielili swoje głosy na odpowiedzi niepoprawne: na odpowiedź B – 0,5%, na C – 9% i na D – 10% badanych.

Najczęściej wybieranym dystraktorem była odpowiedź D. Dlaczego? Bo zawiera również trzy produkty pochodzenia roślinnego – ziemniaki, pieczywo i jabłko. Jabłko rzeczywiście zawiera dużo błonnika, ale już ziemniaki zawierają głownie skrobię, tym bardziej, że jemy je głownie po obraniu ze skórki (i ugotowaniu). Białe pieczywo to przede wszystkim skrobia, ponieważ powstaje z oczyszczonych z otrąb (zawierających składniki błonnika i sole mineralne) ziaren zboża.

Odpowiedzi B i C zawierają co najmniej po jednym składniku, w którym nie znajdziemy celulozy – mięso i oliwę, która - choć pochodzenia roślinnego - jest czystym tłuszczem, wytłoczonym z nasion roślin oleistych. 

Zadanie okazało się bardzo łatwe dla badanych uczniów, nadaje się zatem i na sprawdzian, i na lekcję o odżywianiu się, w szczególności jeśli uzupełnimy je ciekawym materiałem o roli błonnika w utrzymaniu dobrej kondycji naszego przewodu pokarmowego.

Słowa kluczowe