Pożar hali fabrycznej

Poprawna odpowiedź

1. Fałsz, 2. Prawda

Wymaganie ogólne

1 Wykorzystanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń korzysta z chemicznych tekstów źródłowych, pozyskuje, analizuje, ocenia i przetwarza informacje pochodzące z różnych źródeł, ze szczególnym uwzględnieniem mediów i Internetu.
2 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń zdobywa wiedzę chemiczną w sposób badawczy – obserwuje, sprawdza, weryfikuje, wnioskuje i uogólnia wykazuje związek składu chemicznego, budowy i właściwości substancji z ich zastosowaniami posługuje się zdobytą wiedzą chemiczną w życiu codziennym w kontekście dbałości o własne zdrowie i ochrony środowiska naturalnego.

Wymaganie szczegółowe

6.2 Chemia opakowań i odzieży. Uczeń klasyfikuje tworzywa sztuczne w zależności od ich właściwości (termoplasty i duroplasty) zapisuje równania reakcji otrzymywania PVC wskazuje na zagrożenia zwišzane z gazami powstajšcymi w wyniku spalania się PVC

Komentarz

Umiejętnością badaną w tym zadaniu jest wnioskowanie na podstawie analizy tekstu źródłowego. Aby prawidłowo rozwiązać zadanie uczeń powinien posiadać podstawową wiedzę na temat reakcji chemicznych zachodzących podczas spalania substancji organicznych, w szczególności tworzyw sztucznych, oraz wyodrębnić z treści zadania informację, że jednym z produktów spalania PVC jest chlorowodór. Uczeń powinien również mieć świadomość, że chlorowodór i kwas solny (chlorowodorowy) są substancjami niebezpiecznymi, o charakterze żrącym i korozyjnym.

Zadanie opiera się na przeanalizowaniu doniesienia na temat skutków pożaru w hali fabrycznej, w wyniku którego spaleniu uległy znaczne ilości wyrobów z PVC, a następnie wskazaniu, czy dwa proponowane stwierdzenia dotyczące produktów spalania PVC i ich wpływu na środowisko są prawdziwe czy też fałszywe.

Aby poprawnie określić prawdziwość stwierdzenia 1 (Wyroby z PVC można spalać w domowych paleniskach), uczeń powinien wyłowić z treści zadania, że produkty spalania PVC wykazują bardzo negatywny wpływ na środowisko (liście, metalowe konstrukcje, układy elektroniczne), a następnie skojarzyć, że podobnie negatywne skutki może przynieść spalania PVC w paleniskach domowych, zwłaszcza jeżeli będzie się odbywać na dużą skalę, zatem stwierdzenie 1 jest fałszywe. W przypadku stwierdzenia 2 (Gaz, powstający w wyniku spalania PVC uszkodził komputery w laboratorium) należało wykorzystać informację, że w wyniku spalania PVC powstaje chlorowodór i skojarzyć żrące i korozyjne działanie tego gazu z opisanymi w tekście uszkodzeniami urządzeń elektronicznych (w tym również komputerów), co prowadziło do wniosku, że stwierdzenie 2 jest prawdziwe.

Zadanie zostało przebadane na grupie 195 uczniów klas I szkół ponadgimnazjalnych. Poszczególne punkty zadania nie stanowiły większej trudności dla uczniów, przy czym wśród odpowiedzi nie zaobserwowano dużego zróżnicowania ze względu na poziom umiejętności uczniów. W przypadku stwierdzenia 1 poprawnych odpowiedzi udzieliło aż 93% uczniów. Z pewnością na ten wysoki wynik wpłynęło nie tylko dobre zrozumienie tekstu, ale również rosnąca świadomość uczniów, że nie powinniśmy spalać byle czego, gdyż w ten sposób szkodzimy środowisku. Z kolei punkt 2 wypadł słabiej, jednak przy 72% poprawnych odpowiedzi wciąż jest to wynik dobry. Niższy procent poprawnych odpowiedzi mógł być skutkiem  myślenia, że uszkodzenia komputerów  powstały w wyniku działania wysokiej temperatury podczas pożaru.

Zadanie należy uznać za stosunkowo łatwe, w całości zostało rozwiązane przez 69,7% uczniów (wobec 12% w wyniku przypadkowego zakreślania odpowiedzi).

Jeśli zadanie będzie analizowane na lekcji, to nauczyciel powinien zwrócić uwagę uczniów na fakt, że pojęcia "chlorowodór" i "kwas chlorowodorowy" nie są w zadaniu stosowane zamiennie. Opary kwasu solnego (kwasu chlorowodorowego, wodnego roztworu chlorowodoru) powstają na skutek reakcji gazowego chlorowodoru z wodą zawartą w powietrzu, stąd też wysoka korozyjność gazów pochodzących ze spalania PVC. Zamienne stosowanie tych terminów jest praktyką niewłaściwą,  która prowadzi do nieprecyzyjnego rozumienia zjawisk i ostatecznie do wyciągania błędnych wniosków.

Warto podkreślić, że zadanie jest mocno osadzone w otaczającej nas rzeczywistości, opisuje istotny problem i zwraca uwagę uczniów na niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem przez człowieka wytworzonych przez niego produktów.

Słowa kluczowe