Infradźwięki

Poprawna odpowiedź

1 F; 2 P; 3 F

Wymaganie ogólne

4 Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno-naukowych).

Wymaganie szczegółowe

6.7. Ruch drgający i fale. Uczeń posługuje się pojęciami infradźwięki i ultradźwięki.
8.2. Wymagania przekrojowe. Uczeń wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia

Komentarz

Zadanie sprawdza umiejętność wnioskowania na podstawie tekstu źródłowego i zostało wykorzystane w badaniu, w którym wzięli udział uczniowie trzecich klas gimnazjum. Tematyka zadania dotyczy potencjalnego wpływu infradźwięków na samopoczucie ludzi. Aby je rozwiązać należy dokładnie zapoznać się z tekstem, a następnie ocenić prawdziwość trzech stwierdzeń zestawionych w tabeli.

W tekście zostały podane dwa istotne fakty: grupa 700 osób słuchała muzyki z nałożoną dodatkową częstotliwością 17 Hz, będącą na progu słyszalności ludzkiego ucha, a po koncercie część badanych osób odczuwała dreszcze oraz takie uczucia jak: złość, smutek, strach, nerwowość. W opinii jednego z badaczy sugeruje to, iż infradźwięki (dźwięki o częstotliwości z przedziału od 1Hz do około 20Hz) mają wpływ na ludzi.

Czy jednak przeprowadzony eksperyment rzeczywiście dowodzi istnienia takiego wpływu? Niestety nie, chociażby dlatego, że nie przeprowadzono podobnego badania na odpowiednio dobranej grupie kontrolnej słuchającej muzyki bez nałożonej dodatkowej częstotliwości. Wobec tego nie wiemy, jak zareagowaliby słuchacze z tej grupy. Być może silne uczucia, jakich doznały osoby biorące udział w badaniu wiązały się z samym utworem muzycznym i nie miały nic wspólnego z infradźwiękami. Możliwe jest także, że pewien odsetek osób słuchających muzyki odczuwał złość i rozdrażnienie już przed koncertem.

Idąc powyższym tokiem rozumowania, należało ocenić pierwsze ze stwierdzeń jako fałszywe – eksperyment przeprowadzony według opisanej metodologii nie daje żadnych naukowych dowodów na to, że dźwięki o częstotliwości 17 Hz mają jakikolwiek wpływ na ludzi. Niemniej tylko 17,3% uczniów oceniło prawidłowo pierwsze ze stwierdzeń. Ogromna większość osób błędnie uznała to stwierdzenie za prawdziwe. Być może wpłynęła na to przytoczona w tekście wypowiedź jednego z badaczy. Warto jednak zauważyć, że w wypowiedzi tej nigdzie nie ma mowy o tym, aby jednoznacznie udowodniono wpływ infradźwięków na człowieka. Pada jedynie stwierdzenie, że wyniki sugerują istnienie takiego wpływu.

Znacznie mniej problematyczne okazało się dla uczniów drugie stwierdzenie. Jego prawidłowej oceny dokonało 47,1% uczniów. Zgodnie z przytoczonym powyżej rozumowaniem stwierdzenie to jest prawdziwe: powodem złego samopoczucia osób uczestniczących w eksperymencie mogła być sama muzyka. Ponieważ nie posiadamy  żadnych bliższych informacji na temat wykonywanego utworu, nie możemy wykluczyć, że był on główną przyczyną opisanej reakcji słuchaczy. Być może sama kompozycja utworu lub sposób jego wykonania wpłynęły na ich nastrój, powodując na przykład silne rozdrażnienie.

Niewiele wyższa była rozwiązywalność ostatniego stwierdzenia –  56,3% oceniło je jako fałszywe. Bezpośrednio z tekstu wynika, że infradźwięki są rejestrowane „na progu słyszalności”, a cała idea badania opierała się na tym, aby zbadać jaki wpływ na ludzi mają dźwięki niesłyszalne dla ludzkiego ucha. W trakcie eksperymentu w żaden sposób nie mierzono, jakie częstotliwości słyszały poszczególne osoby biorące udział w badaniu. Fakt wystąpienia opisanych w tekście objawów u niemal co czwartej z badanych osób nie jest wcale jednoznaczny z tym, że infradźwięki wywołały u nich jakiekolwiek wrażenie słuchowe. Z tekstu nie wynika, aby osoby skarżące się na złe samopoczucie po koncercie usłyszały dodatkową częstotliwość nałożoną na muzykę. 

Całość zadania prawidłowo rozwiązało zaledwie 6,6% uczniów. Możemy zatem wnioskować, że gimnazjaliści mają spore problemy z interpretacją tekstów popularnonaukowych. W tym przypadku dodatkową trudnością zadania było wplecenie w tekst opinii jednego z badaczy przeprowadzających opisany eksperyment. Wydaje się bardzo prawdopodobne, iż uczniowie dokonując oceny poszczególnych stwierdzeń sugerowali się tą wypowiedzią, a następnie wyciągali na jej podstawie zbyt daleko idące wnioski. 

Słowa kluczowe