Stanisław Barańczak - "Już wkrótce"

Poprawna odpowiedź

Uczniowie swobodnie przedstawiają swoje skojarzenia, oczekiwania wobec tematyki utworu o takim tytule. Odpowiedzi mogą być bardzo różnorodne. Nie należy ich oceniać.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.

Wymaganie szczegółowe

2.3.1 Interpretacja. Uczeń wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji)

Komentarz

Ćwiczenie ma otworzyć przyszłego czytelnika na tekst wiersza. Warto naprowadzić uczniów na zastosowaną grę językową, bowiem wyrażenie „już wkrótce” służy wprawdzie określaniu granicy między teraźniejszością (już) a bliską przyszłością (wkrótce), w praktyce może jednak oznaczać (i nierzadko oznacza) odwlekanie czegoś, uzasadnienie bezczynności.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Odpowiedzi, jak w ćwiczeniu poprzednim, nie podlegają ocenie.

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń buduje wypowiedzi o wyższym stopniu złożoności stosuje w nich podstawowe zasady logiki i retoryki ma świadomość własnej kompetencji językowej.

Wymaganie szczegółowe

3.1.3 Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, do biera argumenty, porządkujeje, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie)

Komentarz

Zadanie ma na celu przygotowanie uczniów do odbioru poezji Barańczaka, odwołanie się do ich doświadczeń, by móc później skonfrontować je z tekstem literackim. Biorąc pod uwagę fakt, że zadanie ma charakter rozmowy wprowadzającej, wypowiedzi ucznia nie mogą podlegać ocenie, a nauczyciel musi wykazać się wyczuciem, żeby zbyt głęboko nie wchodzić w sprawy osobiste.

 

PP. III.1.8 (sp) uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat; prezentuje własne zdanie i uzasadnia je;
PP.III.1.5 (gimn.) uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi;

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Np.
Tytuł zapowiada nadchodzące wydarzenia, mówi o tym, co ma się stać w niedługim czasie.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.

Wymaganie szczegółowe

2.1.2 Wstępne rozpoznanie. Uczeń określa problematykę utworu

Komentarz

Uczniowie konfrontują swoje oczekiwania wyrażone na początku lekcji z tekstem wiersza. Powinni zauważyć deklaratywny charakter wypowiedzi - jest to zapisów postanowień, planów, obietnic.

PP.II.1.2.(gimn.) określa problematykę utworu.
PP.II.2.5. (gimn.) omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu)

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Np. 

Chce zmienić właściwie wszystko – sprawy zasadnicze (np. tryb życia) i szczegóły (np. porządek w szufladzie).

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.

Wymaganie szczegółowe

2.1.2 Wstępne rozpoznanie. Uczeń określa problematykę utworu

Komentarz

Uczniowie analizują wymienione w tekście czynności:
„wezmę się za siebie”
Zrobię porządek w szufladzie
Zaplombuję zęby
Przemyślę wszystko do końca
uzupełnię luki w wykształceniu
zacznę gimnastykować się co rano
w słowniku sprawdzę kilka słów
więcej spacerów z dziećmi
regularny tryb życia
odpisywać na listy
pić mleko
nie rozpraszać się
więcej pracy nad sobą.
Powinni zauważyć, że należą one do zarówno do spraw zasadniczych, jak i drobiazgów.

PP.II.1.2.(gimn.) określa problematykę utworu. 

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Najprostszy podział wymienionych czynności:
a) codzienne życie takie jak picie mleka, prowadzenie regularnego trybu życia, spacery etc.
b) filozoficzna, egzystencjalna, refleksyjna analiza własnego życia – nie rozpraszać się, więcej pracy nad sobą, przemyślę wszystko do końca.
Drugi możliwy podział:
a) kategorie ogólne: więcej pracy nad sobą, wezmę się za siebie
b) deklaracje szczegółowe, konkretne: odpisywać na listy, więcej spacerów z dziećmi...

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.

Wymaganie szczegółowe

2.1.2 Wstępne rozpoznanie. Uczeń określa problematykę utworu

Komentarz

 W tym ćwiczeniu ważne jest, aby nie ograniczyć się tylko do wypisania czynności wskazanych bezpośrednio w tekście. Należy oddzielić czynności codzienne, fizjologiczne od filozoficznej refleksji nad własnym życiem. Istotne jest także zestawienie poglądów podmiotu mówiącego z własnymi, uczniowskimi doświadczeniami. 

PP.II.1.2.(gimn.) określa problematykę utworu. 

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Podział na wersy potęguje wrażenie nieuporządkowania. W jednym wersie zestawiane są czynności z kategorii „prozaicznej” i „filozoficznej”. Niespodziewane pauzy związane z zawieszeniem, niedokończeniem wyrażeń na końcu wersów (wezmę..., zacznę..., w ogóle...) skłaniają czytelnika do zatrzymania się, refleksji, odsłaniają także niepewność osoby mówiącej. Ten chaos obrazuje obecność różnych elementów w naszym życiu: ważne jest zarówno to, co prozaiczne, jak i to, co wzniosłe. Wszystko jest przemieszane.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.

Wymaganie szczegółowe

2.2.4 Analiza. Uczeń rozpoznaje w utworze sposoby kreowa nia świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja)
2.3.1 Interpretacja. Uczeń wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji)

Komentarz

W efekcie dyskusji uczniowie powinni postawić hipotezę interpretacyjną. Powinni zauważyć, jaką funkcję pełni podział na wersy; nie mogą ograniczać się do stwierdzenia, że utwór \"Już wkrótce\" to wiersz wolny.

PP.III.1.5 (gimn.) uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi;
PP.I.3.1.(gimn.) przedstawia propozycje odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

„być sobą” – żyć zgodnie z wartościami, żyć w zgodzie z samym sobą, swoimi poglądami, przekonaniami, wierzeniami, żyć autentycznie i szczerze, odrzucać konformizm
„być bardziej sobą” – starać się, spełniać bardziej oczekiwania np. otoczenia, żyć bardziej na pokaz, ironiczne pojmowanie swojej roli. Katalog czynności do wykonania tak naprawdę nie wynikają z potrzeby osoby mówiącej, ale z jej świadomości, iż należy tak czynić.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.

Wymaganie szczegółowe

2.4.1 Wartości i wartościowanie. Uczeń dostrzega związek języka z wartościa mi, rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np. język jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno wiara, nadzieja, miłość wolność, równość, braterstwo Bóg, honor, ojczyzna solidarność, niepodległość, tolerancja)

Komentarz

To jest kluczowe zagadnienie wiersza, próba dookreślenia swojego „jestestwa”. Uczniowie powinni zauważyć różnicę miedzy sformułowaniami. Sformułowanie „być bardziej sobą” jest ironiczne, może więc sprawić więcej problemów. Uczniowie mogą je odrzucić. Ważne, by umieli to uzasadnić.

PP.I.3.1.(gimn.) przedstawia propozycje odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Odpowiedzi uczniów mogą być różnorodne. Bardzo prawdopodobne, że odczytają “ale” jako zapowiedź uchylenia się osoby mówiącej od realizacji postanowień. Zakończenie wiersza może być tym większym zaskoczeniem. 

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.
3. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń buduje wypowiedzi o wyższym stopniu złożoności stosuje w nich podstawowe zasady logiki i retoryki ma świadomość własnej kompetencji językowej.

Wymaganie szczegółowe

2.3.1 Interpretacja. Uczeń wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji)
3.1.3 Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, do biera argumenty, porządkujeje, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie)

Komentarz

Zadanie zwraca uwagę uczniów na kompozycję wiersza, odwołuje się również, nieco przewrotnie, do początkowej rozmowy na temat podejmowania postanowień. Jego celem jest wzbudzenie u uczniów badawczej ciekawości.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Pauza sprzyja zatrzymaniu się, namysłowi. Druga część wiersza zaskakuje czytelnika. Początek “ale”
podkreśla polemiczny charakter części drugiej wobec części pierwszej. Istotne jest także wyeksponowanie przysłówka “już”, który w innym kontekście pojawił się wcześniej w tytule. Tytułowe “już” odnosiło się do przyszłości, zawierało w sobie deklarację zmian. “Już” z drugiej części jest polemiczne wobec tytułu, odnosi się do przeszłości i trwania. Kwestionuje możliwość realnej zmiany.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.

Wymaganie szczegółowe

2.3.1 Interpretacja. Uczeń wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji)

Komentarz

Uczniowie mogą skonfrontować swoje oczekiwania, przemyślenia z zakończeniem. Powinni zauważyć, że poeta celowo wprowadza element zaskoczenia, stosuje grę językową.

PP.II.2.5. (gimn.) omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego)

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Osoba mówiąca deklaruje, że po wprowadzeniu zmian do swojego życia, będzie “bardziej sobą”. Jednak im bardziej się zmieni, tym “mniej będzie sobą”, bo w dużym stopniu podporządkuje się sloganom, presji otoczenia, poradników życiowych.
Wiersz przedstawiła listę „życzeń”, które jakby nie są wewnętrznym przekonaniem podmiotu mówiącego, ale raczej pewną zewnętrzną potrzebą grupy społecznej, środowiska, w którym funkcjonuje.
Paradoks polega również na tym, że osoba mówiąca próbuje dystansować się od siebie, a równocześnie nie może odejść od siebie.

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń rozumie teksty o skomplikowanej budowie dostrzega sensy zawarte w strukturze głębokiej tekstu rozpoznaje funkcje tekstu i środki językowe służące ich realizacji ma świadomość kryteriów poprawności językowej.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.

Wymaganie szczegółowe

1.1.1 Czytanie i słuchanie. Uczeń odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości
2.3.1 Interpretacja. Uczeń wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji)

Komentarz

Zauważenie, że tok myślenia osoby mówiącej ma charakter paradoksalny prowadzi do pogłębienia interpretacji puenty i przesłania wiersza.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Do oceny pracy można zastosować kryteria oceny rozprawki podane w informatorze maturalnym.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki odczytuje rozmaite sensy dzieła dokonuje interpretacji porównawczej.
3. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń buduje wypowiedzi o wyższym stopniu złożoności stosuje w nich podstawowe zasady logiki i retoryki ma świadomość własnej kompetencji językowej.

Wymaganie szczegółowe

2.2.5 Analiza. Uczeń porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne).
2.3.102 Interpretacja. Zakres rozszerzony. Uczeń przeprowadza interpretację porównawczą utworów literackich
2.4.2 Wartości i wartościowanie. Uczeń dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne
2.4.3 Wartości i wartościowanie. Uczeń dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów.
3.1.1 Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej
3.1.2 Mówienie i pisanie. Uczeń przygotowuje wypowiedź (wybiera formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizuje temat, wybiera formę kompozycyjną, sporządza plan wypowiedzi, dobiera właściwe słownictwo)
3.1.3 Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, do biera argumenty, porządkujeje, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie)
3.2.1 Świadomość językowa. Uczeń operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się prze de wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat, współczesność i przeszłość kultura, cywilizacja, polityka).

Komentarz

Do oceny pracy można zastosować kryteria oceny rozprawki podane w informatorze maturalnym. 

Słowa kluczowe