Spacer z psem

Poprawna odpowiedź

1. - B.

2. - A.

Wymaganie ogólne

2.1 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń posługuje się podstawowym słownictwem geograficznym w toku opisywania oraz wyjaśniania zjawisk i procesów zachodzących w środowisku geograficznym.
3.2 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.

Wymaganie szczegółowe

2.2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy.
2.3. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi.
2.4. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.

Komentarz

Zadania sprawdza u ucznia umiejętność określania następstw ruchów Ziemi oraz nachylenia osi jej obrotu. Odniesienie do codziennej czynności, jaką jest wyprowadzanie psa na spacer, nadaje zadaniu charakter praktyczny. Zadanie odnosi się do popularnej czynności i sprawdza czy uczeń rozumie przyczynę zmiennych warunków, w jakich się odbywa. Dlaczego w chłodniejszej połowie roku dni są krótsze, a noce dłuższe?

Uczeń, aby poprawnie rozwiązać zadanie, powinien rozróżniać pojęcia i efekty ruchu obrotowego (wokół osi) i obiegowego (wokół Słońca) oraz rozumieć zjawisko i konsekwencje nachylenia osi ziemskiej. Zmiana długości pór doby na przestrzeni roku wiąże się z ruchem obiegowym (odpowiedź B). Taką odpowiedź wskazało 47% badanych uczniów III klasy gimnazjum.

Ruch obrotowy (jednostajny) odpowiada za następstwo dnia i nocy i nie ma wpływu na zmianę ich długości. Sam ruch obiegowy (który należy zaznaczyć) nie jest odpowiedzialny za rozpatrywaną zmianę i staje się przyczyną dopiero w połączeniu z nachyleniem osi ziemskiej. Gdyby oś była prostopadła do płaszczyzny orbity, zmiany te by nie występowały pomimo ruchu obiegowego i obrotowego. Dnie i noce miałyby tę samą równą długość we wszystkich miejscach na kuli ziemskiej przez cały rok. Czy jednak stałość tych parametrów jest niezbędna? (Uwaga, ze względów praktycznych pomijamy np. zjawisko precesji, czyli powolnej zmiany kierunku nachylenia, które zachodzi w cyklu 26 tys. lat). Gdyby kąt lub kierunek nachylenia osi obrotu do płaszczyzny orbity ulegał odpowiednim zmianom, to wydłużanie lub skracanie pór doby byłoby możliwe. Jednak w przypadku Ziemi dla krótkookresowych obserwacji przyjmujemy i kierunek, i kąt jako niezmienne. Dlatego należy wybrać odpowiedź odpowiadającą stanowi faktycznemu (A). Takiego wyboru dokonało 20,1% badanych gimnazjalistów.

Całe zadanie okazało się trudne, poprawnie rozwiązało je zaledwie 9% spośród badanych uczniów. Uczniowie częściej potrafili prawidłowo określić ruch odpowiedzialny za zmianę długości dnia i nocy niż powiązać to z nachyleniem osi Ziemi do płaszczyzny jej orbity wokół Słońca. Warto rozwiązywać to zadanie podczas lekcji, traktując to jako dodatkowe utrwalenie zagadnień związanych z ruchami Ziemi i ich następstwami.

Słowa kluczowe