Zapiski o zachodzie

Poprawna odpowiedź

B

Wymaganie ogólne

3.2 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.

Wymaganie szczegółowe

2.4. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.

Komentarz

Zadanie sprawdza umiejętność właściwej interpretacji pozornej wędrówki słońca na niebie oraz znajomość faktu występowania dni przesileń (równonocy). Uczeń powinien umieć połączyć dni przesileń z długością pozornej wędrówki słońca na niebie i orientacyjnym czasem zachodu słońca.

Uczeń ma do dyspozycji mapę, która powinna naprowadzić ucznia na właściwy tok rozumowania. Obie osoby mieszkają w miejscowościach położonych na tej samej długości geograficznej, więc nie może ona różnicować obu miejsc. Skoro to nie długość geograficzna ma znaczenie, można przypuszczać, że czas pozornej wędrówki słońca na widnokręgu może zależeć od szerokości geograficznej.

Długość dnia, a także czas zachodu słońca, są identyczne na tej samej długości geograficznej jedynie w czasie dni równonocy: wiosennej i jesiennej. Nachylenie osi ziemskiej, ruch obrotowy i obiegowy powodują zmiany w długości dnia w zależności od szerokości geograficznej i pory roku. Na szerokościach geograficznych charakterystycznych dla Polski, w okresie letnim dłuższy dzień notuje się na północy kraju, w okresie zimowym na południu.

Zadanie przedstawiono grupie 146 uczniów z III klasy gimnazjum. Całe zadanie prawidłowo rozwiązało (odpowiedź B) 32,2% badanych uczniów. Duża grupa (43,8%) badanych wybierała dystraktor C (każdego dnia), prawdopodobnie łącząc położenie obu miejsc na tym samym południku, z taka samą długością dnia i czasem zachodu słońca. Gdyby nie nachylenie osi ziemskiej i ruch obiegowy Ziemi byłaby to odpowiedź poprawna.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

1 – B

2 – A

Wymaganie ogólne

3.2 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.

Wymaganie szczegółowe

2.4. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.

Komentarz

Zadanie sprawdza umiejętność właściwej interpretacji pozornej wędrówki słońca na niebie oraz powiązania jej zmian z różnymi porami roku. Uczeń powinien umieć określić orientacyjny czas zachodu słońca dla dwóch miejsc położonych na tej samej długości geograficznej, ale różnej szerokości geograficznej. Interpretacja zależności godziny wschodu i zachodu słońca na różnej długości geograficznej jest stosunkowo prosta i związana z ruchem obrotowym (wirowym) Ziemi. Miejsca położone bardziej na wschodzie wcześniej doświadczają wschodu i zachodu słońca. Prawidłowości związane ze zmianami czasu wschodu i zachodu na różnych szerokościach geograficznych, są bardziej złożone i wiążą się także z ruchem obiegowym oraz faktem nachylenia osi ziemskiej w stosunku do płaszczyzny orbity naszej planety wokół Słońca.

Mimo, że obie osoby mieszkają w miejscowościach położonych na tej samej długości geograficznej, to treść zadania wskazuje uczniowi, że czas zachodu słońca (moment zapisków) dla Julki i Romka nie jest identyczny, a zmienny w rytmie pór roku. W lecie półkula północna nachylona w ”stronę Słońca” jest w większym stopniu oświetlona, a na szerokościach geograficznych większych niż koło podbiegunowe występuje dzień polarny. Dlatego na szerokościach geograficznych charakterystycznych dla Polski, w okresie ciepłym (letnim) dłuższy dzień notuje się na północy kraju (miejsce zamieszkania Romka), w okresie zimowym na południu (miejsce zamieszkania Julki). W pierwszej części zadania poprawne rozwinięcie zdania (B) wybrało 37,7% spośród 146 badanych uczniów z III klasy gimnazjum. Pozostali uczniowie najwyraźniej zasugerowali się tym, że regiony niskich szerokości geograficznych są „bardziej słoneczne” (promieniowanie słoneczne dociera do powierzchni ziemi niemal prostopadle) i w związku z tym dzień jest tam dłuższy. Mimo dużej ilości docierającego promieniowania słonecznego do strefy międzyzwrotnikowej (strefy, w której promieniowanie słoneczne dociera do ziemi po kątem prostym), nie jest ona strefą, w której notuje się najdłuższe dni (najdłuższe dni w roku w tej strefie nie przekraczają 14 godzin). Niektórym uczniom mogło się wydawać, że Julka chociaż nie mieszka w strefie międzyzwrotnikowej, to ponieważ mieszka bardziej na południu niż Romek, ma tam „więcej słońca”, czyli dłuższy dzień.

W drugiej części zadania poprawne odpowiedzi (A) miały również zbliżony udział (41,8%). Uczniowie, którzy odpowiadali prawidłowo w pierwszej części zadania, na zasadzie analogii wybierali prawidłowo również w drugiej części zadania.

Całe zadanie prawidłowo rozwiązało 34,9% badanych uczniów.

Słowa kluczowe