Lewis Caroll "Dziaberliada" - czytanie tekstu literackiego

Poprawna odpowiedź

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.

Wymaganie szczegółowe

1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.

Komentarz

Zadanie odsyła ucznia do bezpośredniego badania tekstu w sferze wyszukiwania konkretnych informacji. Skłania do rozpoznania fabuły na poziomie zdarzeń, bohaterów i rekwizytów. Łamigłówka jest elementem stymulującym do działania, zabawowym, prawidłowo rozwiązana stanowi również pomoc w rozwiązaniu zadania 2.

Poprawna odpowiedź

a) Neologizm – wyraz nowo utworzony.

 b) Na przykład: Neologizmy są niezwykłe, oryginalne, zaskakujące, artystyczne, trochę niezrozumiałe, ale jednocześnie intrygujące.

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.

Wymaganie szczegółowe

1.3.3. Świadomość językowa. Uczeń dostrzega zróżnicowanie słownictwa – rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy/ dostrzega negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów)/ rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) – rozumie ich funkcję w tekście.

Komentarz

Rozwiązując to zadanie, uczeń nawiązuje do swoich kompetencji językowych (wiedza gramatyczna) i jednocześnie dostrzega oryginalność podejścia do operacji językowych (tworzenie neologizmów) oraz do przekładu jako kreacji literackiej.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Przykład:

• jest opowieścią o wyprawie na Dziaberłaka.
• jest relacją z bitwy z Dziaberłakiem.

Odpowiedź niepoprawna - przykład:

• jest historią Dziaberłaka.
• jest opowieścią o Dziaberłaku.

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.

Wymaganie szczegółowe

1.3.9. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych i wskazuje funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym.

Komentarz

Poprzez znalezienie analogii do znanych utworów uczeń odkrywa słowotwórczą zasadę tworzenia tytułów od nazw własnych miejsc i bohaterów (występowanie stałego przyrostka  -ida; -iada). Zadanie zmusza również ucznia do bezpośredniego kontaktu z tekstem, ponieważ wymaga odczytania ogólnej problematyki utworu, a nie bezrefleksyjnego zastosowania działań słowotwórczych.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

a)

czasowniki: brzdęśniało, wyrło, warło się, ćwiły, grdypały

przymiotniki: ślimonne, zmimszałe

rzeczowniki: prztowie, gulbież, borogovie, mrzerz (mrzerza)

zaimki: się

przyimki: w, z

spójniki: i

b) Na przykład:

• Odmienne części mowy można rozpoznać poprzez stawiane pytania, na które odpowiadają dane słowa;  po charakterystycznych zakończeniach wyrazów; poprzez skojarzenia z istniejącymi, znanymi wyrazami. Aby rozpoznać części mowy, trzeba też odwołać się do posiadanej wiedzy językowej.

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

Komentarz

Zadanie tylko w pośredni sposób związane jest z tekstem. Ćwiczy umiejętność rozpoznawania wyznaczników części mowy, ale również uruchamia intuicję językową uczniów (słowotwórczą, fleksyjną). Uwrażliwia na potencjał tkwiący w języku. Pozwala też uczniom uzasadnić swoje działania językowe poprzez wyjaśnienie własnego toku rozumowania.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Poprawna odpowiedź powinna być oparta  na kryterium słowotwórczym (odwołanie do wyrazu podstawowego, podobieństwo formantów) lub fonetycznym (podobieństwo brzmieniowe) oraz fleksyjnym (podobieństwo w odmianie).

Wymaganie ogólne

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

1.3.9. Świadomość językowa. Uczeń rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych i wskazuje funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym.
3.2.3. Świadomość językowa. Uczeń tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się/ świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści.

Komentarz

Zadanie skłania ucznia do odwołania się do wiedzy językowej oraz jej operacyjnego i twórczego zastosowania (szczególnie wiedzy dotyczącej słowotwórstwa, składni i fleksji). Rozwiązując je uczniowie mają okazję odkrywać tajniki tworzenia nowych wyrazów, a także posługiwania się wyobraźnią oraz bogactwem językowym. Zadanie jest formą zabawy językowej, ale w rzeczywistości poprzez domyślanie się znaczeń poszczególnych wyrazów, służy lepszemu zrozumieniu całego tekstu.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Poprawną odpowiedzią będzie tłumaczenie dokonane z wykorzystaniem słownictwa stworzonego w oparciu o kryteria podane w zadaniu 5. Tekst powinien być wewnętrznie spójny i zgodny z logiką oryginału.

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

3.2.3. Świadomość językowa. Uczeń tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się/ świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści.

Komentarz

Zadanie przeznaczone do pracy w grupach. Ma charakter kształcącej zabawy językowej, która uwrażliwia na problemy przekładu, czyli wierności literze, „duchowi”, klimatowi tekstu oryginalnego. Ćwiczenie skłania do twórczości językowej, pokazuje możliwości języka, ale też sprawdza, czy uczniowie rozumieją tekst.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

Uczniowie podają argumenty odwołujące się do warstwy fabularnej i brzmieniowej tekstu. Nauczyciel powinien być otwarty na rozmaite argumenty i nie powinien dekretować jednej „poprawnej” odpowiedzi.

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

3.1.5. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.

Komentarz

Zadanie prowokuje do formułowania argumentów znajdujących uzasadnienie w tekście, odwołujących się do świata przedstawionego i formy utworu. Pozwala uczniom zapoznać się z różnorodnym podejściem do tego samego tekstu. Uczy tolerancji dla odmiennych poglądów i gustów oraz dystansu do własnych pomysłów w kontekście pomysłów innych, skłania do obiektywnej oceny opartej na konkretnych przesłankach.

Poprawna odpowiedź

Plan może być napisany językiem neologizmów lub zrozumiałą polszczyzną. Istotnym elementem jego oceny jest właściwe odczytanie przez uczniów kolejności zdarzeń tworzących fabułę opowieści.

 Przykład:

1. Atmosfera przed walką.
2. Ostrzeżenie przed groźnym Dziabełakiem.
3. Rozmyślania przed walką z Dziaberłakiem.
4. Przybycie Dziaberłaka.
5. Zwycięska walka z potworem.
6. Uznanie dla dzielnego rycerza.
7. Atmosfera po walce.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

2.2.1. Analiza. Uczeń przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście.

Komentarz

Zadanie jest przeznaczone do pracy w grupie. Tylko pozornie jest proste. Jego trudność polega przede wszystkim na tym, że wymaga od ucznia rozpoznania fabuły całego utworu, co w kontekście licznie użytych w tekście neologizmów nie jest łatwe. Ten etap pracy uczniów jest swego rodzaju podsumowaniem dotychczasowych działań, mających doprowadzić uczniów do zrozumienia tekstu. Celem zadania jest przede wszystkim sprawdzenie, w jakim stopniu uczniowie zrozumieli tekst, czy potrafią zidentyfikować bohaterów oraz kolejność zdarzeń, które tworzą fabułę.

Poprawna odpowiedź

Uczeń powinien przyporządkować utwór do określonego gatunku literackiego poprzez wskazanie występujących w nim cech gatunkowych wraz z uzasadnieniem.

Przykład:

• Utwór przypomina balladę: jest napisany wierszem i opowiada konkretną historię, w której da się wyodrębnić wydarzenia. Atmosfera utworu jest niezwykła i tajemnicza, tłem dla rozgrywających się wydarzeń jest przyroda – groźna i zagadkowa; w utworze pojawiają się postaci ze świata fantazji – Dziaberłak, Diupdziup, Brutwiel.
• Utwór może być wierszowaną baśnią. Opowiada historię dzielnego rycerza, który pokonał strasznego potwora, budzącego powszechny postrach. W utworze występują oprócz postaci realnych również postaci ze świata fantazji.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

2.2.7. Analiza. Uczeń rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedię, dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną.
2.2.8. Analiza. Uczeń rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy.
2.2.10. Analiza. Uczeń znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych/ wskazuje przykłady mieszania się gatunków.
3.1.5. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.

Komentarz

Zadanie jest bezpośrednio związane z tekstem. Wymaga od ucznia przyporządkowania utworu do określonego gatunku literackiego poprzez wskazanie jego cech gatunkowych. Zwraca uwagę ucznia na synkretyzm gatunkowy, pozwala zrozumieć, na czym może polegać mieszanie gatunków literackich.

Poprawna odpowiedź

Odpowiedź powinna zawierać następujące elementy:

• odwołania  do konkretnych elementów obu utworów, np. fabuły, zastosowanego słownictwa - neologizmów i ogólnej wymowy;
• własne oceny, opinie, wrażenia - wraz z wyjaśnieniem, co na nie wpłynęło.

Wymaganie ogólne

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl

Wymaganie szczegółowe

2.1.1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło.

Komentarz

Zadanie wprowadza drugi tekst (inne tłumaczenie) i zwraca uwagę ucznia na możliwość odmienności przekładów przygotowanych przez różnych tłumaczy. Pozwala też wyrazić własne wrażenia i odczucia wynikające z lektury dwóch tekstów oraz ocenić teksty według kryteriów, które uczeń sam wskaże. Daje też możliwość rozmowy na temat subiektywności wrażeń i ocen.

Poprawna odpowiedź

Odpowiadając na to pytanie, uczeń powinien posłużyć się argumentami odwołującymi się do omawianych tekstów. Dodatkowym atutem będzie wskazanie innych przykładów. Wskazane przez uczniów argumenty powinny też zawierać cechy dobrego tłumacza, np. znakomita znajomość języka oryginału utworu, bogactwo własnych zasobów językowych, umiejętności pisarskie (poetyckie), wiedza na temat odmian gatunkowych (szczególnie gatunku utworu, który tłumacz przekłada), oczytanie, wyobraźnia, itp.

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

3.1.5. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.

Komentarz

Zadanie tylko pośrednio jest związane z prezentowanymi tekstami, które są pretekstem do dyskusji na temat sztuki tłumaczenia. Uczniowie, dyskutując na ten temat, mają okazję zwrócić uwagę na istotę pracy tłumacza oraz jego cechy i umiejętności, które decydują o ostatecznej wartości przekładu i jego popularności wśród czytelników.

Poprawna odpowiedź

Poprawną odpowiedzią będzie tłumaczenie dokonane z wykorzystaniem słownictwa stworzonego w oparciu o następujące kryteria:

• słowotwórcze (odwołanie do wyrazu podstawowego, podobieństwo formantów)
• fonetyczne (podobieństwo brzmieniowe)
• fleksyjne (podobieństwo w odmianie).

Tekst powinien być wewnętrznie spójny i zgodny z logiką oryginału oraz musi przedstawiać historię opowiedzianą w oryginale.

Wymaganie ogólne

3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Wymaganie szczegółowe

3.1.1. Mówienie i pisanie. Uczeń tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka, podanie, życiorys i CV, list motywacyjny, dedykacja/ dostosowuje odmianę i style języka do gatunku, w którym się wypowiada.

Komentarz

Propozycja zadania domowego.

Zadanie pozwala zmierzyć się z pracą podobną do pracy tłumacza. Uruchamia i rozwija wyobraźnię, skłania do bogacenia słownictwa, pozwala na zabawę z tekstem.

Słowa kluczowe