Wiązka zadań
Aleksander Kamiński "Kamienie na szaniec"
Zadania przeznaczone są dla uczniów gimnazjum. Lekcja powinna być przeprowadzona ok. trzy tygodnie przed omawianiem lektury. Celem zadań jest zainteresowanie uczniów książką Aleksandra Kamińskiego i wprowadzenie w problematykę utworu. Zanim uczniowie rozpoczną samodzielną lekturę, powinni wiedzieć, w jakim czasie historycznym rozgrywa się akcja „Kamieni na szaniec” i mieć choć podstawową wiedzę na temat drugiej wojny światowej. Zgodnie z nową podstawą programową gimnazjaliści zapoznają się z literaturą wojenną („Kamienie na szaniec” lub „Dywizjon 303”) oraz utworami podejmującymi problematykę Holocaustu.
Zadanie 1
Rozwiąż krzyżówkę, korzystając z różnych źródeł informacji. Wyjaśnij znaczenie wyrazu będącego rozwiązaniem krzyżówki. Jakie masz skojarzenia związane z tym słowem?
HASŁO: ………………….. - ………………………………………………………………………….
1. Geheime Staatspolizei, Tajna Policja Państwowa utworzona w nazistowskich Niemczech, po wojnie uznana za organizację przestępczą.
2. Szare …….. – kryptonim konspiracyjny Związku Harcerstwa Polskiego w okresie okupacji.
3. ………… Szucha 25 – adres siedziby hitlerowskiej policji bezpieczeństwa.
4. Generalne ………… - część obszaru okupowanej Polski (1939-1945)
5. Więzienie śledcze Tajnej Policji Państwowej, mieszczące się między ulicą Pawią a Dzielną.
6. Skrót nazwy: Kierownictwo Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej.
7. Tajna, nielegalna działalność polityczna, prowadzona przeciwko władzy.
Ewentualna podpowiedź:
|
ALEJA • GESTAPO • KEDYW • KONSPIRACJA • SZEREGI • GUBERNATORSTWO • PAWIAK |
Poprawna odpowiedź
HASŁO: SZANIEC
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Wymaganie szczegółowe
1.2.1. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji – w książkach, prasie, mediach elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych.
1.2.2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje w bibliotece źródła potrzebnych mu informacji.
Komentarz
Zadanie powinno być wykonane przed przeczytaniem fragmentu powieści, przybliża uczniom kontekst historyczny. Podczas rozwiązywania krzyżówki uczniowie mogą korzystać z dostępnych książek lub internetu. Rozmowa na temat skojarzeń związanych z wyrazem „szaniec” stworzy okazję do wprowadzenia tytułu powieści Aleksandra Kamińskiego – być może uczniowie sami przywołają ten tytuł.
Zadanie 2
Przeczytaj fragment powieści Aleksandra Kamińskiego pt. „Kamienie na szaniec”.
Rudy został aresztowany o świcie, a już około godziny siódmej alarmowo zwoływali się jego przyjaciele. Byli poruszeni w najwyższym stopniu. Los uderzył w kogoś specjalnie im bliskiego. Czuli wzburzenie i pustkę, jakby się coś urwało, skończyło, uleciało. W oczach niejednego z tych młodych mężczyzn, które w ciągu ostatnich miesięcy i lat widziały już wiele groźnych obrazów – błyszczały łzy.
Uczucie rozpaczy i pustki pod wpływem jednej myśli zmieniło się nagle w uczucie nadziei. Jeszcze nie koniec! Jeszcze jest szansa, przecież można odbić Rudego! Odbić można – odbić trzeba! Zośka głośno wypowiada to, co czują wszyscy. – Odbijemy! Odbijemy jeszcze dziś! – W jednej chwili cała wstrząśnięta wypadkami istota Zośki robi skok od wzburzonych uczuć – do woli, do decyzji, do planowania i zarządzeń. Gorączkowe narady przerywa dopiero przypomnienie Andrzeja, że za pół godziny jest zbiórka, mająca na celu przenoszenie magazynu materiałów wybuchowych. I takie już było poczucie służby żołnierskiej w tych młodych ludziach, że wszyscy natychmiast wstali i pospiesznie udali się na wypełnienie wyznaczonego na ten ranek koniecznego obowiązku, choć dusze ich łamały się z niecierpliwości i bólu.
Całe przedpołudnie mija w gorączkowej aktywności. Padają rozkazy. Gońcy rozbiegają się w różne strony. Wszyscy z jakąś zaciętością biorą się do roboty. A roboty jest masa. Prócz ewakuacji magazynu oraz ostrzeżenia zagrożonych, szeregu żmudnych i pilnych posunięć wymaga przygotowywana na popołudnie akcja. Tempo roboty jest szalone. Rozpoznanie, alarmowanie zespołów, przygotowanie broni i materiałów, lokale…
Specjalnie delikatne zadanie do wypełnienia ma w tych gorączkowych chwilach Wesoły. Wesoły – jeden z kolegów Zośki – jest człowiekiem o zawsze bladej cerze i jakby w smutku zakrzepłych rysach twarzy. Jest szczupły, pracuje jako akwizytor u „Wedla”, zna język niemiecki. Przed kilkoma tygodniami na rozkaz Naczelnika Szarych Szeregów rozpoczął ryzykowną lecz dużej wagi próbę dostania się do gmachu gestapo przy Alei Szucha, jako dostawca czekoladek i cukierków „Wedla”. Udało się! Od pewnego czasu co drugi, trzeci dzień jest na Alei Szucha i krążąc po korytarzach i pokojach różnych pięter olbrzymiego gmachu – zbiera zamówienia na wyroby „Wedla”. Nerwy ma napięte, w czasie tych pierwszych swych wizyt na Szucha, do ostateczności. Słuch i wzrok wchłaniają najdrobniejsze szczegóły. Próbuje „towarzyskich” rozmów z gestapowcami.
Nagłe aresztowanie Rudego narzuca Wesołemu jego pierwsze zadanie: podać kiedy i jak przewożony jest Rudy z Szucha na Pawiak.
Gdy Wesoły przeprowadza rozpoznanie na Szucha, Zośka jednocześnie odbywa niecierpliwe rozmowy z Naczelnikiem Szarych Szeregów oraz ze swoimi dowódcami z Kedywu. W rozmowach tych Zośka jest nieustępliwy. – Odbijemy za wszelką cenę. – Nic to, że chodzi nie o odbicie więźnia z jakiegoś łatwego prowincjonalnego aresztu, lecz w Warszawie pomiędzy Szucha a Pawiakiem. Mówiono im, że Rudy przecież jest nie pierwszym i nie ostatnim. Mury Pawiaka i Szucha pochłonęły tysiące ofiar. Nie odbijano wielkich przywódców Polski Podziemnej, nie odbijano aresztowanego niedawno Delegata Rządu, nie odbijano największych polskich polityków, wojskowych, uczonych… Lecz na perswadujących spoglądają nieustępliwe oczy. – To prawda, że tych wszystkich naprawdę wielkich i ważnych nie odbijano, ale Rudego m u s i m y odbić.
Wieczorem wszystko gotowe. Wesoły podał telefonicznie to, co trzeba. Ludzie rozstawieni. Niestety „w górze” nie zapadła jeszcze decyzja. Tuż przed godziną przejazdu samochodu więziennego Zośka dostaje rozkaz: rozładować akcję. Mieni się cały na twarzy, przeżywa straszliwy wstrząs. Jest już jednak tak wyrobiony i karny, że zdejmuje ludzi z posterunków. Ledwo skończył, ulicą przejeżdża więźniarka z Szucha. Ludzie zeszli ze stanowisk z uczuciem fatalnej bezsilności i żalu. Nikt nie myślał o tym, że walka nie byłaby łatwa: wszystkim przed oczyma stoi postać Rudego. Wczoraj jeszcze wśród nich, dziś zaś w rękach wroga.
/Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec, Katowice 1987, s. 100 – 103/
Określ na podstawie współczesnej mapy konkretną lokalizację wspomnianych w tekście miejsc. Wytycz prawdopodobną trasę przejazdu samochodu przewożącego Rudego.
Źródło: http://warszawa.jakdojade.pl/
Poprawna odpowiedź
Uczniowie odnajdą na mapie lokalizację alei Szucha (między ul. Marszałkowską i Al. Jerozolimskimi). Znalezienie więzienia Pawiak wymaga sięgnięcia do dodatkowych źródeł informacji lub wykorzystania pytania piątego do krzyżówki. Więzienie mieściło między ul. Pawią i Dzielną. Trasę przejazdu uczniowie mogą wytyczyć w różny sposób – w podanym fragmencie nie jest ona określona. Dobrze byłoby jednak, by swoją decyzję uzasadnili (np. trasa najkrótsza, trasa omijające główne arterie).
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Wymaganie szczegółowe
1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.
1.2.1. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji – w książkach, prasie, mediach elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych.
Komentarz
Zadanie pozwala ukonkretnić miejsca przedstawianych wydarzeń, uświadamia, że „Kamienie na szaniec” są książką o charakterze historycznym, opartą na faktach, a w dzisiejszej Warszawie odnaleźć można miejsca, które były scenerią dramatycznych przeżyć bohaterów.
Zadanie 3
Znajdź w tekście informacje na temat Rudego, Wesołego i Zośki. Uzupełnij tabelę.
| POSTAĆ | KIM JEST?/INFORMACJE | GENEZA PSEUDONIMU |
| Rudy |
|
|
|
Wesoły |
|
|
| Zośka |
|
Poprawna odpowiedź
| POSTAĆ | KIM JEST?/INFORMACJE | GENEZA PSEUDONIMU |
| Rudy |
Więzień gestapo, członek Szarych Szeregów, b. ważna postać dla innych bohaterów, przyjaciel
|
Brak informacji. Może kolor włosów, ulubiony kolor… |
|
Wesoły |
Członek Szarych Szeregów. Jako akwizytor „Wedla” pełnił funkcję wywiadowcy w siedzibie gestapo.
|
Pseudonim dobrany na zasadzie kontrastu. Wesoły sprawiał wrażenie osoby bardzo smutnej. |
| Zośka |
Przywódca przedstawionej grupy młodych ludzi, przyjaciel Rudego. Wbrew pseudonimowi - młody mężczyzna (wskazują na to określenia „nieustępliwy”, „karny”).
|
Brak informacji. Może ze względu na typ urody, podobieństwo do kogoś… |
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
Wymaganie szczegółowe
1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.
2.3.2. Interpretacja. Uczeń uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny.
Komentarz
Uczeń na podstawie wiadomości odnalezionych w tekście może przedstawić fakty i hipotezy na temat postaci Rudego, Wesołego i Zośki – zostaną one zweryfikowane podczas lektury powieści.
Zadanie 4
Nie odbijano wielkich przywódców Polski Podziemnej, nie odbijano aresztowanego niedawno Delegata Rządu, nie odbijano największych polskich polityków, wojskowych, uczonych… (…) ale Rudego m u s i m y odbić. Kto i dlaczego stawia życie Rudego wyżej od życia „wszystkich naprawdę wielkich i ważnych”?
Poprawna odpowiedź
Zośka, wyraziciel uczuć i pragnień wielu ludzi, jest najbardziej zaangażowany w ratowanie Rudego. Rudy to ktoś, dla kogo cała organizacja chce przeprowadzić ryzykowną akcję. Jest przyjacielem, kolegą, członkiem wspólnoty. Bliskim, dla którego można zaryzykować życiem. Należy zwrócić uwagę na poczucie wspólnoty właściwe opisywanej grupie.
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
Wymaganie szczegółowe
1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.
2.2.2. Analiza. Uczeń charakteryzuje postać mówiącą w utworze.
Komentarz
Zadanie skłonić ma uczniów do refleksji nad motywacją działań bohaterów, przygotowuje do kolejnych zadań pogłębiających charakterystykę postaci.
Zadanie 5
Kim są przyjaciele Rudego? Co potrafią i jak działają? Przeanalizujcie działania zmierzające do odbicia Rudego. Wykonajcie w grupach poniższe zadania, wypełniając karty pracy.
a) Opisz zbiorowego bohatera wydarzeń.
b) Przedstaw kolejne etapy przygotowań do akcji (niezbędne działania, czynności)
|
Zbiorowy bohater wydarzeń
.................................................. .................................................. .................................................. .................................................. ..................................................
....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... |
|
Kolejne etapy przygotowań do akcji (niezbędne działania i czynności)
|
Poprawna odpowiedź
Do odbicia Rudego nie wystarczy jedynie dobry plan. Niezbędna jest obecność świetnie przygotowanych i wyszkolonych osób o odpowiednich predyspozycjach.
a) Zbiorowy bohater to grupa młodych ludzi związanych z Szarymi Szeregami i Armią Krajową. Widzieli już „wiele groźnych obrazów”, jednak są poruszeni losem Rudego. Cechuje ich brawura i niecierpliwość („Odbijemy! Odbijemy jeszcze dziś!”), a zarazem poczucie obowiązku i karność wobec rozkazów przełożonych. To grupa świetnie przeszkolona i zorganizowana. W ciągu kilku godzin jest w stanie przeprowadzić akcję. Działa jak dobrze funkcjonujący organizm.
b) Przygotowanie do akcji przebiega w sposób płynny i zorganizowany. Padają rozkazy, gońcy przekazują wiadomości. Dokonuje się rozpoznania, alarmowania zespołów, przygotowuje się broń i lokale. Dzięki informacjom uzyskanym przez Wesołego możliwe jest odbicie Rudego między siedzibą gestapo a Pawiakiem. Najprawdopodobniej nie jest to pierwsza akcja, wszyscy doskonale znają swoje obowiązki.
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
Wymaganie szczegółowe
1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.
2.2.1. Analiza. Uczeń przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście.
Komentarz
Zadanie pogłębia refleksję nad charakterem postaci, pozwala zauważyć, że w powieści występuje bohater zbiorowy – bohaterowie mają wiele podobnych cech, podobne podejście do świata i wspólnie podejmują działania.
Zadanie wykorzystuje umiejętności z
SP PP II.2. 10. Charakteryzuje i ocenia bohaterów.
Zadanie 6
Sporządź plan przedstawionych wydarzeń. Przyporządkuj wydarzeniom uczucia i reakcje bohaterów.
| WYDARZENIA | UCZUCIA | REAKCJE |
Poprawna odpowiedź
| WYDARZENIA | UCZUCIA | REAKCJE |
| 1. Aresztowanie Rudego. | Rozpacz, pustka, ból. | Zwoływanie się, łzy, poruszenie. |
| 2. Decyzja odbicia Rudego. | Nadzieja, ożywienie, aktywność, determinacja, niecierpliwość. | Planowanie, zarządzanie, rozkazy, rozpoznanie, alarmowanie. |
| 3. Rozkaz odwołania akcji. | Bezsilność, żal. | Zdjęcie ludzi ze stanowisk. |
Wymaganie ogólne
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacj i – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
1.1.2. Czytanie i słuchanie. Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu.
2.2.1. Analiza. Uczeń przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście.
3.2.11. Świadomość językowa. Uczeń operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka/ społeczeństwo i kultura/ region i Polska).
Komentarz
Zadanie skłania do bardzo uważnej lektury przedstawionego fragmentu, pozwala uporządkować wydarzenia i skłania do refleksji nad przeżyciami bohaterów. Uczniowie powinni zauważyć podane wprost informacje o uczuciach oraz wyciągnąć wnioski np. z opisu fizycznych reakcji bohaterów.
Zadanie 7
Przed jakim wyborem stoją bohaterowie utworu – młodzi chłopcy i przyjaciele, a jednocześnie członkowie organizacji wojskowej? Przeanalizuj problem w rozprawce.
Poprawna odpowiedź
.
Wymaganie ogólne
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury.Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcie w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dl
3. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Wymaganie szczegółowe
2.4.2. Wartości i wartościowanie. Uczeń omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość/ dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.
3.1.5. Mówienie i pisanie. Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi.
Komentarz
Bohaterowie „Kamieni na szaniec” wielokrotnie musieli podejmować bardzo trudne decyzje, rozstrzygać dylematy moralne, podejmować działania niezwykle ryzykowne. Warto rozważyć jedną z takich sytuacji na podstawie podanego fragmentu. Rozprawki napisane przez uczniów powinny być punktem wyjścia do dyskusji przeprowadzonej w klasie i wstępem do omawiania lektury „Kamienie na szaniec”.
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
