Geografia

Wiązka zadań

Ruch obrotowy i obiegowy Ziemi

Drukuj

Sugerowane przeznaczenie Sprawdzian

Opis wiązki zadań

Zadanie wraz z komentarzem pochodzi z publikacji:

Ostrowska B., Spalik K., red., 2010, Umiejętności złożone w nauczaniu historii i przedmiotów przyrodniczych. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofiii i Socjologii PAN.

Publikacja jest pokłosiem projektu badawczego finansowanego przez Centralną Komisję Egzaminacyjną oraz Europejski Fundusz Społeczny.

Zadanie 1

Określ, które z podanych w tabeli faktów są następstwami ruchu obrotowego, a które – ruchu obiegowego Ziemi wokół Słońca.

Lp. Fakt Jest to następstwo ruchu
1. Każda doba składa się z dnia i nocy. `square`obiegowego `square`obrotowego
2. W styczniu w Rio de Janeiro (Brazylia) jest lato. `square`obiegowego `square`obrotowego
3. W  Polsce tuż przed Bożym Narodzeniem dzień jest bardzo krótki. `square`obiegowego `square`obrotowego
4. Podróżując z Wielkiej Brytanii do Rosji, zmieniasz strefę czasową. `square`obiegowego `square`obrotowego
5. W Polsce słońce latem góruje wyżej niż zimą. `square`obiegowego `square`obrotowego


Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

1 – obrotowy
2 – obiegowy
3 – obiegowy
4 – obrotowy
5 – obiegowy

Wymaganie ogólne

2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)

Wymaganie szczegółowe

2.2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy.
2.4. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.

Komentarz

Zadanie ma na celu sprawdzenie, czy uczeń potrafi rozpoznać następstwa ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi, a tym samym powiązać skutki z przyczynami. Wszystkie opisane w zadaniu sytuacje są typowe i znane. Część z nich wiąże się z porami roku, część zaś z porami dnia. Uczeń powinien wiedzieć, że pory dnia wiążą się z ruchem obrotowym Ziemi, a pory roku – z obiegowym. Do pór roku odnoszą się informacje podane w wierszach 2, 3 i 5 – w 2 i 5 podane są wprost, a w wierszu 3 na porę roku wskazują święta Bożego Narodzenia.

Wiersze 1 i 4 dotyczą pór dnia. Tu też jeden wiersz mówi o tym wprost (pierwszy), natomiast powiązanie faktu istnienia stref czasowych z porami dnia wymaga już rozumienia przyczyny ich wprowadzenia.

Ponieważ w wierszach 1 i 2 jest bezpośrednie odwołanie do zmian pór dnia i pór roku, nieprawidłowe odpowiedzi sygnalizują, że uczeń najprawdopodobniej nie wiąże ruchu obrotowego z porami dnia, a obiegowego z porami roku. Błędy w pozostałych wierszach, przy poprawnie wypełnionych wierszach 1 i 2, mogą sugerować raczej nieumiejętność przyporządkowania danego zjawiska do kategorii zmian pór dnia lub roku niż nieumiejętność powiązania tych zmian z odpowiednimi ruchami Ziemi.

Słowa kluczowe

ruch obiegowy | ruch obrotowy

Zadanie 2

Który miesiąc i jaką porę doby mamy w Polsce w chwili przedstawionej na rysunku?

Ruch obrotowy

Rysunek przedstawia
miesiąc: porę doby:
`square` A. Marzec `square` 1. Wschód słońca
`square` B. Czerwiec `square` 2. Południe
`square` C. Wrzesień `square` 3. Zachód słońca
`square` D. Grudzień `square` 4. Północ


Odpowiedź, podstawa programowa i omówienie zadania

Poprawna odpowiedź

B 3

Wymaganie ogólne

2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)

Wymaganie szczegółowe

2.2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy.
2.3. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi.
2.4. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.

Komentarz

Zadanie to stanowi cenne uzupełnienie poprzedniego (zadania 1). Oba bowiem sprawdzają podobny zakres wiedzy, ale w zupełnie inny sposób. W tym zadaniu uczeń powinien poprawnie zanalizować sposób oświetlenia Ziemi przez promienie słoneczne. Fakt, że obszar nieoświetlony nie sięga bieguna północnego, świadczy o tym, że rysunek dotyczy lata na półkuli północnej. Z podanych w tabeli miesięcy tylko czerwiec odpowiada temu warunkowi.

Wbrew pozorom wyciągnięcie takiego wniosku nie jest dla ucznia proste, gdyż znacznie częściej spotyka się on z  rysunkiem ukazującym oświetlenie Ziemi w rzucie na płaszczyznę zawierającą jej oś obrotu, a nie zewnętrzny widok. Zwykle zadania podręcznikowe skupiają się bowiem na innych umiejętnościach, np. na odczytywaniu wysokości górowania słońca w określonych porach roku niż pokazaniu zmian oświetlenia.

Określenie pory dnia składa się z dwóch kroków. W pierwszym uczeń powinien skojarzyć, że granica obszaru oświetlonego i nieoświetlonego to miejsca, w  których słońce właśnie wschodzi lub zachodzi. Drugi krok to stwierdzenie kierunku, w jakim obraca się Ziemia, dzięki czemu można określić, że mamy do czynienia z zachodem słońca, a nie ze wschodem.

Inną drogą określenia pory dnia jest odwołanie się do wyobraźni przestrzennej. Kiedy staniemy w zaznaczonym punkcie i spojrzymy w kierunku słońca, to zauważymy, że znajduje się ono po zachodniej stronie nieba (w czerwcu jest to północny zachód) – a zatem znaleźliśmy się tam o zachodzie słońca.

Zadanie pozwala stwierdzić, czy uczeń w pełni rozumie i potrafi sobie wyobrazić zmiany oświetlenia Ziemi w różnych porach dnia i roku. Zapewne łatwiej poradzą sobie z tym zadaniem uczniowie w klasach, w których przeprowadzono na lekcji prosty pokaz oświetlenia globusa za pomocą lampki.

Słowa kluczowe

ruch obiegowy | ruch obrotowy

Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.

"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl

* Chcesz otrzymywać informacje o nowych zadaniach?

Zaprenumeruj newsletter na pierwszej stronie "Entuzjaści Edukacji"

* Słowa kluczowe

Afryka   akumulacja   Alpy   Antarktyda   Antarktyka   Arktyka   atlas   Australia   Austria   autostrada   Azja   Bałtyk   biblioteka   biografia   Bornholm   Chile   Chiny   chmura pyłu   cień   Cieśnina Gibraltarska   
.