Przewidzieć pogodę

Poprawna odpowiedź

A,

1 i 2

Wymaganie ogólne

2.1 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń posługuje się podstawowym słownictwem geograficznym w toku opisywania oraz wyjaśniania zjawisk i procesów zachodzących w środowisku geograficznym.
2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)
2.3 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń rozumie wzajemne relacje przyroda-człowiek.
3.2 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.

Wymaganie szczegółowe

4.4. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń podaje główne cechy klimatu Polski.

Komentarz

Przed przedstawieniem zadania należy przypomnieć uczniom podstawowe pojęcia jak klimat i pogoda. Można też zapytać, co wpływa w konkretnym dniu na takie, a nie inne warunki pogodowe. Odczytanie fragmentów informacji prasowych może skłonić uczniów do sformułowania wniosku, że pogoda w naszym kraju jest zmienna i trudno ją przewidzieć. Jest to cecha klimatu umiarkowanego przejściowego. Wystarczy przypomnieć chłodny i deszczowy lipiec (np. w 2011 roku) i wyjątkowo śnieżne zimy, z których niemal każda przez media nazywana była „zimą stulecia”. Warto też zadać pytanie: czy jest uzasadnione mówienie o ociepleniu bądź ochłodzeniu klimatu na podstawie analizy przebiegu temperatur powietrza i wysokości opadów dla krótkiego przedziału czasu? Taki wstęp powinien uświadomić uczniom różnicę między klimatem i pogodą oraz pokazać, jak ważny jest sposób wykorzystania danych meteorologicznych, jeżeli chodzi o wnioskowanie o pogodzie i klimacie.

Do rozwiązania zadania uczniowie powinni skorzystać ze schematycznej mapy z podręcznika lub atlasu geograficznego, przedstawiającej masy powietrza kształtujące pogodę w Polsce. Kolejny krok prowadzonych w klasie rozważań powinien być ukierunkowany na analizę cech mas powietrza w zależności od tego, czy napływają znad rozległego lądu, czy też znad Atlantyku. Istotne jest, by nie podawać tych cech do wyuczenia „na pamięć”. W ustaleniu czy są to masy wilgotne, suche, ciepłe czy też zimne, pomoże odniesienie się do wakacyjnych doświadczeń uczniów, na przykład znad jeziora. Po takim wstępie uczniowie powinni bez większych problemów rozwiązać zadanie.

Wybór jednego z symboli oznaczającego pogodę na następny dzień nie powinien sprawić większych problemów, jeśli tylko uczniowie zrozumieli, że wilgotne masy powietrza mogą napływać znad oceanu, a suche – znad rozległego lądu. W trakcie rozwiązywania zadania nauczyciel może pomóc uczniom i przypomnieć, że na klimat Polski istotny wpływ wywierają masy powietrza napływające z dużych odległości, na przykład polarne morskie znad Atlantyku.

W zależności od zaplanowanego czasu, oprócz analizy samych kierunków i cech mas powietrza, możemy próbować ustalić, które masy napływają do Polski najczęściej. Możemy posłużyć się mapami, na których zagadnienie przedstawiono różną grubością strzałki. Najlepiej byłoby, gdyby uczniowie sami odkryli zależności między ukształtowaniem powierzchni i dominującymi kierunkami mas powietrza. Jeśli tak się nie stanie – nauczyciel powinien wskazać mapę hipsometryczną jako źródło odpowiedzi.

W miarę możliwości, można porównać na przykładzie Europy i Ameryki Północnej, wpływ ukształtowania powierzchni i przebiegu pasm górskich na wędrówki mas powietrza.

W czasie rozwiązywania zadania zapewne okaże się, że znajdą się uczniowie, którzy podadzą inne rozwiązanie. Powinno się ich zapytać, dlaczego wybrali tę odpowiedź. Oprócz naprowadzenia na prawidłowe rozwiązanie, uczeń ma szansę dowiedzieć się, że wolno mu się mylić, ponieważ jest to także dobry sposób dochodzenia do wiedzy.

Zadanie ma wymiar praktyczny, gdyż uczeń analizuje w nim prognozę pogody. Po lekcji uczeń powinien rozumieć wpływ mas powietrza na aktualną sytuację pogodową. Widać w tym przypadku wyraźnie, że wiedza geograficzna przydaje się w życiu codziennym, na przykład – w planowaniu podróży i aktywnym spędzaniu wolnego czasu.

Zadanie nadaje się do zastosowania w czasie lekcji poświęconej klimatowi Polski. Żeby jednak dobrze spełniło swoją rolę, należy najpierw sprawdzić, czy uczniowie rozumieją podstawowe pojęcia, przebieg procesów, oraz sposoby prezentacji danych klimatycznych. Często zdarza się, że uczniowie nie potrafią łączyć zagadnień dotyczących klimatu i pogody w całość. Dlatego lekcję warto odnieść do aktualnej sytuacji pogodowej, z uwzględnieniem charakterystycznych cech lokalnych. Pozwoli to na osiągnięcie ważnego celu: pokazania przejścia od skali lokalnej do globalnej. To, co uczeń obserwuje za oknem, jest częścią wielkiej całości – i o tym należy przypominać.

Zagadnienia związane z klimatem, w tym z klimatem Polski, doskonale nadają się do kształtowania wielu umiejętności, począwszy od tych prostych, jak odczytywanie informacji przedstawionych za pomocą wykresów czy metod kartograficznych, aż po analizowanie i wnioskowanie na podstawie różnych informacji. Dlatego są to jedne z ważniejszych zagadnień geograficznych, co znalazło odzwierciedlenie w zapisach podstawy programowej.

Słowa kluczowe