Wybuch wulkanu

Poprawna odpowiedź

1 - Prawda,

2 - Fałsz,

3 - Fałsz.

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
3.1 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca.
3.2 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.
4.1 Kształtowanie postaw. Uczeń rozwija w sobie ciekawość świata poprzez zainteresowanie własnym regionem, Polską, Europą i światem.

Wymaganie szczegółowe

1.2. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych.
9.2. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń określa położenie Europy i główne cechy środowiska przyrodniczego na podstawie mapy ogólnogeograficznej i map tematycznych.

Komentarz

Wiosną 2010 roku chmura pyłu wulkanicznego ograniczyła możliwości lotów samolotów nad Europą. Większość mieszkańców naszego kontynentu nie mogła odbywać szybkich i wygodnych podróży, linie lotnicze i biura podróży liczyły straty, więc większość Europejczyków uważnie śledziła informacje zamieszczane w mediach.

Powyższe zadanie jest oparte o materiał źródłowy pochodzący z prasy. Mapa zamieszczona w internetowym wydaniu jednego z dzienników posłużyła do sprawdzenia, czy uczniowie znają regiony Europy i czy potrafią odczytywać z mapy odpowiednie informacje.

W pierwszym wierszu zadania należało odnaleźć na mapie stolicę Hiszpanii i Polskę. Zapewne odszukanie tych informacji nie sprawiło problemu, ponieważ na uproszczonej mapie zawarto tylko niezbędne informacje, w tym – nazwę obu krajów i stolicę Hiszpanii. Jedyna trudnością było prawdopodobnie odczytanie informacji o zasięgu chmury pyłów dla podanego dnia. Tę część zadania poprawnie rozwiązało ponad 87% uczniów.

Drugi wiersz okazał się trudniejszy. Jedynie  nieco ponad połowa uczniów (54,2%)  poprawnie odczytała, że chmura pyłów rozciągnęła się nad częścią krajów skandynawskich, ale całkiem ominęła Islandię.

Być może w czasie rozwiązywania a trzeciego wiersza zadania (tylko 52% poprawnych odpowiedzi)nie wszyscy zauważyli, że oprócz czynnych lotnisk w południowej Europie, pracowały także lotniska w Rosji, na przykład zaznaczone podmoskiewskie Szeremietiewo.

Podane wyniki zebrano w czasie standaryzacji zadania. Można na ich podstawie przypuszczać, że zadanie lepiej nadaje się do pracy na lekcji, niż do sprawdzania wiedzy uczniów. W czasie pracy pod kierunkiem nauczyciela można zwrócić uwagę uczniów na dokładne odczytywanie informacji.

W czasie odbywania dalszych i bliższych podróży często zdarzają się niespodzianki. Gdy mamy okazję słuchać relacji z wypraw sławnych podróżników bardzo nam się podoba, że zawsze znajdują oni jakieś rozwiązania. Często okazuje się, że takie nieuniknione zmiany w podróży czynią ją  jeszcze atrakcyjniejszą. Do powyższego zadania można się także odnieść w podobny sposób: co byś zrobił, co byś zrobiła, gdybyś musiała szybko przyjechać na przykład z Francji do Polski? Zadanie można rozwinąć w kierunku analizy rozkładów jazdy pociągów w Europie, z korzystaniem z odpowiednich zniżek na przejazdy.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

1-A,

2-C

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
3.1 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca.
3.2 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.

Wymaganie szczegółowe

1.6. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie.

Komentarz

W tabeli podano różne wartości długości i szerokości geograficznych. Powtarzają się one w dwu wierszach, co powinno ułatwić wybór. Pierwszym zadaniem dla ucznia jest ustalenie, że dwa wiersze różnią się tylko określeniami podanymi na początku.

Następnym krokiem powinno być ustalenie, jakie symbole kierunków stosujemy przy długościach, a jakie – przy szerokościach geograficznych. Należy przypomnieć także podział kuli ziemskiej na półkule, najlepiej posługując się globusem.

 W czasie rozwiązywania tego zadania  na lekcji dobrze jest przypomnieć uczniom,  że określenia długości i szerokości zaczęto stosować dla Morza Śródziemnego, które jest „długie”, ma dużą rozciągłość wzdłuż równoleżnika i stąd mówimy o długościach geograficznych odczytywanych na południkach, a jego szerokość jest mierzona z północy na południe, na równoleżnikach.

Gdy uczniowie ustalą, że szerokości geograficznej w tabeli będą odpowiadały wartości w podpunktach A lub B, a długości geograficznej – C lub D, możemy ich poprowadzić  do odczytywania konkretnych wartości. Wartości są celowo dobrane tak, by uczniowie zastanowili się nad położeniem punktów i zmianą wartości kątowych na południkach i równoleżnikach. Dla lepszego zrozumienia najlepiej na tym etapie posłużyć się globusem.

Na podstawie tego zadania można uczyć wykluczania błędnych odpowiedzi w czasie rozwiązywania zadań testowych. Rozwiązywanie w sposób losowy nie przyniesie efektu, ale poprowadzenie ucznia do rozwiązania konkretnego problemu stwarza warunki do nauki przez zaciekawienie.

Zadanie nie nadaje się do sprawdzenia umiejętności określania współrzędnych geograficznych na sprawdzianie lub egzaminie, ponieważ bez możliwości pokierowania procesem myślowym, wielu uczniów wykazało skłonności do losowego wybierania odpowiedzi.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

1 - A,

2 - B.

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
3.1 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca.
3.2 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.

Wymaganie szczegółowe

1.6. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie.

Komentarz

Stosując powyższe zadanie możemy sprawdzić, czy uczniowie dobrze opanowali umiejętność orientowania mapy. Uczeń powinien zwrócić uwagę na układ równoleżników i południków i zgodnie z ich przebiegiem wskazać kierunek północny oraz wybrać rysunek A. Takiego wyboru dokonało 57% spośród badanych uczniów ze szkół gimnazjalnych. W drugiej części zadania uczeń powinien uzasadnić swój wcześniejszy wybór. Jeżeli poprzednio wybrał poprawną odpowiedź, nie powinien mieć problemu z wyborem właściwej odpowiedzi również w drugie części zadania i  wskazać, że kierunki główne pokrywają się siatką kartograficzną (2-B). Takiego wyboru dokonało jednak tylko 35% uczniów. Najliczniej uczniowie wybierali dystraktor A, co sugeruje bezrefleksyjne przywiązanie uczniów do najczęściej stosowanej orientacji na mapach (północ - „góra mapy”). Błędne odpowiedzi A, C i D ujawnią braki w wiedzy o zasadach wykreślania, a następnie – czytania map, zwłaszcza dla obszarów o dużych zniekształceniach kartograficznych. Poparcie wiadomości o kierunkach na mapie takim przykładem podniesie skuteczność nauczania treści w geografii najważniejszych, bo związanych z odczytywaniem źródła informacji geograficznej.

Cała wiązka zadań dotyczy dość spektakularnego wydarzenia, pojawienia się wiosną 2010 roku ogromnej chmury pyłów po tym gdy na Islandii wybuchł wulkan. Ponieważ większość wulkanów na tej wyspie to wulkany o dość spokojnym typie erupcji, nie doszło do katastrofy, o jakich często słyszymy w mediach. Za to niemal całą Europę spowiła chmura drobnych materiałów piroklastycznych (gazów i pyłów) wyrzuconych przez wulkan, czego skutkiem było unieruchomienie na wielu lotniskach samolotów. Wydarzenie to stało się inspiracją do utworzenia wiązki zadań powiązanych z aktualnymi wydarzeniami i z praktycznymi umiejętnościami geograficznymi. Ma być ona przykładem na to, jak uczyć praktycznych aspektów nauk przyrodniczych.

Słowa kluczowe