Czytanie mapy ogólnogeograficznej

Poprawna odpowiedź

1. Fałsz
2. Prawda
3. Prawda

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymaganie szczegółowe

1.2. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych.
1.8. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych.

Komentarz

Zadanie weryfikuje umiejętność odczytywania informacji przedstawionych za pomocą poziomic. Poziomice poprowadzono co 5 m, ale opisano co 10 m, by liczby na mapie nie zdominowały innych treści. Interpretacja poziomicowego rysunku rzeźby terenu polega na odczytaniu wysokości przypisanych poszczególnym poziomicom, mentalnej interpolacji odczytanych wartości, a następnie wyobrażeniu przez ucznia obrazu ukształtowania terenu. Wazne jest również wykorzystanie innych elementów treści mapy do budowy wyobrażenia, np. rzeka płynie w formie wklęsłej, zabudowa pokrywa zwykle „obszary płaskie".

Zadanie okazało się trudne, ponieważ tylko 30% badanych spośród ogólnopolskiej próby liczącej 1723 uczniów udzieliło poprawnych odpowiedzi we wszystkich trzech przykładach.

Ciekawych informacji dostarcza analiza wyborów poszczególnych odpowiedzi. Najmniej trudności sprawiło uczniom ustalenie, że Adamowo leży wyżej, niż Stara Wieś. Czy jednak dobry wynik mógł oznaczać, że badanym uczniom ta umiejętność nie sprawiła kłopotów? W pierwszej wersji mapy jej treść była nieco inna. Adamowo było położone w północno-wschodniej części mapy. Dlatego nie wiadomo było, czy uczniowie nie popełnili błędu polegającego na określaniu położenia słowami: wyżej, niżej, w prawo, w lewo, czyli w taki sposób, jakby oglądali obrazek. Idąc tym tokiem rozumowania, obiekty leżące w północnej części mapy znajdują się wtedy „wyżej”, niż te, które leżą na południu. Tak więc nie można było ustalić, czy wysoki odsetek rozwiązań poprawnych w tym przykładzie (86%) oznacza, że zadanie było łatwe, czy też – że uczniowie popełnili wyżej opisany błąd.

W nowej, przedstawionej tutaj wersji zdanie (3) sprawdza tylko odczytywanie wysokości za pomocą poziomic. Interesujące jest także stwierdzenie 1., ponieważ w zadaniach rzeka „zwykle" wypływa z jeziora, a nie do niego wpada. Ta część zadania okazała się trudniejsza od poprzedniej, a liczba poprawnych i błędnych odpowiedzi była niemal równa.

W legendzie mapy uczeń nie znajdzie znaku topograficznego oznaczającego most, dlatego do ustalenia prawdziwości zdania 2. powinien odczytać także podstawowe znaki topograficzne. Oba mosty znajdują się wewnątrz poziomicy 220 m n.p.m., więc do rozwiązania tej części zadania należy wyobrazić sobie ukształtowanie terenu.

Była to umiarkowanie trudna część zadania, gdyż ponad połowa badanych uczniów (56%) potrafiła prawidłowo odczytać odpowiednie informacje.Ponieważ nieliczni uczniowie opuścili zadanie (2% spośród wymienionej wyżej próby), można przypuszczać, że zadanie podobało się rozwiązującym.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

B

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymaganie szczegółowe

1.1. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie.

Komentarz

Do rozwiązania zadania uczeń powinien wykazać się umiejętnością korzystania z informacji o skali mapy, czyli właściwego odniesienia odległości na mapie do odległości w terenie. Ponieważ zaproponowane odpowiedzi mają różne jednostki, uczeń powinien także umieć je przeliczać. Mapa nie jest potrzebna do rozwiązania tego zadania, ale może pomóc przy szacowaniu odległości; uczeń, który pracował z mapą topograficzną nie powinien mieć problemów z obliczeniem odległości. Poprawnej odpowiedzi udzieliło 43% spośród 1723 badanych, ale wysoki odsetek uczniów, którzy wybrali błędną odpowiedź C (32%) wskazuje na konieczność rozwijania i pogłębiania umiejętności korzystania z mapy, w tym przede wszystkim poprawnego odczytywania informacji o skali mapy.

Ćwiczenia dotyczące odczytywania informacji o skali mapy nie powinny być jedynie zadaniami teoretycznymi i sztuką dla sztuki. Mimo upowszechniania nowoczesnych urządzeń lokalizacyjnych, ułatwiających poruszanie się w terenie, nadal istnieje potrzeba ćwiczenia umiejętności korzystania z map, w tym – umiejętności interpretowania skali mapy i obliczania za jej pomocą odległości rzeczywistych.


 

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

D

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymaganie szczegółowe

1.3. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie).
1.4. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych.

Komentarz

Jest to bardzo ciekawe zadanie, ponieważ sprawdza rzadko ćwiczoną umiejętność interpretacji treści mapy ogólnogeograficznej. Polega ona na identyfikacji kartograficznej reprezentacji obiektów, które obserwować można w terenie i na rysunku. Nietypowość zadania zdaje się potwierdzać spora ilość opuszczeń (9%) w badanej ogólnopolskiej  próbie 1723 gimnazjalistów.

Czytanie mapy ogólnogeograficznej (np. topograficznej) przez ucznia polega na budowaniu w jego umyśle modelu mentalnego – wyobrażaniu sobie, jak wygląda teren przedstawiony na mapie za pomocą znaków umownych i na weryfikowaniu tego wyobrażenia.

Zadanie okazało się trudne dla badanej młodzieży, gdyż tylko 38% uczniów wskazało poprawną odpowiedź. Część badanych niewłaściwie określa położenie wzniesienia (B – 12,5% udzielonych odpowiedzi), inni nie spostrzegają przebiegającej drogi  (odpowiednio A – 9% udzielonych odpowiedzi, E – 10% i F – 6%) .

Nie zawsze istnieje możliwość uczenia i utrwalania umiejętności korzystania z mapy w czasie specjalnie zorganizowanych zajęć terenowych. Tego rodzaju zadanie doskonale nadaje się do ćwiczenia i diagnozowania tej praktycznej umiejętności w warunkach szkolnych.

Słowa kluczowe