Najstarsze azjatyckie cywilizacje

Poprawna odpowiedź

1. – Tak,

2. – Tak,

3. – Tak,

4. – Tak,

5. – Nie

Wymaganie ogólne

2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)
2.3 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń rozumie wzajemne relacje przyroda-człowiek.
2.4 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego oraz działalności człowieka na Ziemi.

Wymaganie szczegółowe

10.2. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka. Uczeń przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje.

Komentarz

Zadanie dotyczy tematyki historycznej ściśle powiązanej z geografią. Ilustrowane jest konturową mapą Azji wzbogaconą o główne rzeki i wybrane równoleżniki (w tym równik, zwrotnik i koło podbiegunowe). Zaznaczone są na niej trzy obszary rozwoju najstarszych azjatyckich cywilizacji. Nie jest wymagana ich znajomość.

Zadanie sprawdza umiejętność wyciągania wniosków na podstawie dostarczonych informacji geograficznych. W zadaniu należy wskazać, które spośród podanych pięciu cech środowiska przyrodniczego dotyczą wszystkich trzech obszarów. Aby poprawnie rozwiązać zadanie, należy rozumieć, że do rozwoju starożytnych cywilizacji azjatyckich opartych na rolnictwie niezbędne były żyzne gleby, przynajmniej częściowo nizinne tereny, najlepiej w dolinach rzecznych, oraz sprzyjające uprawom temperatury powietrza. Równomierne rozłożenie opadów w ciągu roku nie jest niezbędne; wystarczy, że opady nastąpią w odpowiednim momencie wzrostu roślin, a pola będą zalewane w odpowiednim momencie wodami wezbranych rzek lub sztucznie nawadniane.

Z samej mapy można odczytać bezpośrednio informacje o tym, czy dany obszar leży nad dużą rzeką lub nad oceanem oraz na jakiej szerokości geograficznej się znajduje. Resztę cech należy określić na podstawie analizy mapy, połączonej z posiadaną wiedzą. Wszystkie trzy obszary leżą w podobnych szerokościach geograficznych, ale część cech (doliny rzeczne, niziny, gleby dolin) praktycznie nie ma związku ze strefowością. Także temperatury i opady mogą się bardzo różnić, zwłaszcza na największym kontynencie (np. monsuny). W zadaniu nie pytamy o cechy sprzyjające rozwojowi cywilizacji, tylko o te, które występowały na analizowanych obszarach. Pewną trudność może stanowić wątpliwość, czy warunki przyrodnicze na tych obszarach 5 tys. lat temu był takie same, jak współcześnie.

Spośród 118 badanych uczniów poprawnie zrobił to tylko co dziesiąty. W przypadku poszczególnych cech poprawnie jako cechę wspólną 81% uczniów wskazało żyzne gleby, 78% – położenie w dolinie dużych rzek, 68% – temperatury powietrza sprzyjające uprawom, 64% – nizinny teren oraz 62% prawidłowo zaznaczyło, że równomierne rozłożone w ciągu roku opady nie występują we wszystkich trzech regionach.

Zadanie sprawiało duże trudności wszystkim uczniom. Dlatego warto zrobić je na lekcji i skorzystać z map tematycznych (hipsometrycznej, temperatury powietrza, opadów i gleb).

Słowa kluczowe